شفاعت از انسان در دنیا

شفاعت بر دو گونه است: تکوینیه و تشریعیه و اینک شفاعت تشریعیه را به دو بخش قسمت می کنیم: بخش اول شفاعت تشریعیه ای که در دنیا برای انسان تحقق می پذیرد و بخش دوم شفاعت تشریعیه ای که در آخرت متحقق می گردد؛ و بنابراین ما باید در سه موضوع بحث کنیم: اول در شفاعت تکوینیه، دوم در شفاعت تشریعیه واقع در دنیا، سوم در شفاعت تشریعیه واقع در آخرت.

اما شفاعت تکوینیه عبارت است از وسائط فیما بیننا و بین الله تعالی و همچنین بین خدا و تمام موجودات و مخلوقات، و اسباب واقع در راه تحقق بخشیدن موجودات، و اعطاء وجود به ماهیات امکانیه و قالب های خارجیه، و به طور کلی هرچه در وسط قرار گیرد و واسطه برای گسترش نور توحید خداوند متعال در عوالم امکان گردد.

و اینک وارد در بخش اول شفاعت تشریعیه که در دنیا تحقق دارد می شویم.

بطور کلی هر چیزی که در دنیا موجب مغفرت انسان و قرب او بسوی حق تعالی می شود، آن شفیع است که بین بنده و حضرت حق واسطه می شود، موجب غفران ذنوب و سیئات می گردد. از جمله آنها توبه است که در بسیاری از آیات کریم، ما را بدان دعوت کرده است:

قُلْ یا عِبَادِی الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ

بگو: «ای بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده‌اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را می‌آمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است.«الزمر/53»

وَأَنِیبُوا إِلَى رَبِّكُمْ وَأَسْلِمُوا لَهُ مِنْ قَبْلِ أَنْ یأْتِیكُمُ الْعَذَابُ ثُمَّ لَا تُنْصَرُونَ

و به درگاه پروردگارتان بازگردید و در برابر او تسلیم شوید، پیش از آنکه عذاب به سراغ شما آید، سپس از سوی هیچ کس یاری نشوید!«الزمر/54»

و البته از جمله انواع توبه، توبه از شرک است؛ پس بنابراین هر کس که توحید بیاورد گناه شرکش آمرزیده می شود و خود همین توحید، توبه است؛ و آیه مبارکه «إِن اللَهَ لاَ یَغْفِرُ أَن یُشْرَکَ بِهِ؛ مسلما خداوند این را که برای او شریک قائل شوند نمی بخشد» (نساء/48 و 116) معنایش این نیست که هر کس مشرک باشد أبداً توبه او از شرک قبول نمی شود و مورد غفران خدا قرار نمی گیرد؛ بلکه معنایش اینست که هر کس مشرک باشد و با شرک باقی بماند و از دنیا برود، مورد مغفرت واقع نمی شود.

پس یکی از شفعاء انسان، خود توحید است که موجب آمرزش شرک اوست.

و از جمله آنها ایمان است که موجب مغفرت از کفر است: یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَآمِنُوا بِرَسُولِهِ یؤْتِكُمْ كِفْلَینِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَیجْعَلْ لَكُمْ نُورًا تَمْشُونَ بِهِ وَیغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! تقوای الهی پیشه کنید و به رسولش ایمان بیاورید تا دو سهم از رحمتش به شما ببخشد و برای شما نوری قرار دهد که با آن (در میان مردم و در مسیر زندگی خود) راه بروید و گناهان شما را ببخشد؛ و خداوند غفور و رحیم است.

«الحدید/28»

و از جمله آنها عمل صالح است که موجب مغفرت از اعمال طالح است:

وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ عَظِیمٌ

خداوند، به آنها که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند، وعده آمرزش و پاداش عظیمی داده است. «مائده/9»

یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَیهِ الْوَسِیلَةَ ای کسانی که ایمان آورده‌اید!از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید!«مائده/35»

چون بجا آوردن اعمال صالحه برای تقرب به خداوند متعال، وسیله ای برای غفران و شفیعی است برای گناهان.

و از جمله آنها قرآن کریم است که هر کس به او عمل کند، قرآن او را در قرب بسوی خداوند یاری و شفاعت میکند و او را به خیرات رهبری میکند و در راه مستقیم، پویا بسوی خدا قرار می دهد و از تاریکیها نجات می بخشد:

قَدْ جَاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُبِینٌ

از طرف خدا، نور و کتاب آشکاری به سوی شما آمد.«المائدة/15»

یهْدِی بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلَامِ وَیخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَیهْدِیهِمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ

خداوند به برکت آن، کسانی را که از خشنودی او پیروی کنند، به راه‌های سلامت، هدایت می‌کند؛ و به فرمان خود، از تاریکیها به سوی روشنایی می‌برد؛ و آنها را به سوی راه راست، رهبری می‌نماید.«المائدة/16»

و از جمله آنها هر چیزی است که ارتباط با عمل صالح داشته باشد؛ مانند امکنه شریفه و ایام مبارکه و قبور ائمه و أنبیاء و اولیاء و علماء و مساجد، که هر یک از آنها و نظائر آنها به نوبه خود شفیع انسانند. و از جمله آنها پیغمبران و فرستادگان خداوند هستند که به جهت آنکه برای امت های خود استغفار می کنند، خداوند از گناهان امت آنها می گذرد و مورد آمرزش خود قرار می دهد: وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِیمًا

ما هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر برای این که به فرمان خدا، از وی اطاعت شود. و اگر این مخالفان، هنگامی که به خود ستم می‌کردند (و فرمانهای خدا را زیر پا می‌گذاردند)، به نزد تو می‌آمدند؛ و از خدا طلب آمرزش می‌کردند؛ و پیامبر هم برای آنها استغفار می‌کرد؛ خدا را توبه پذیر و مهربان می‌یافتند.«النساء/64»

از جمله آنها، ملائکه آسمانها و زمین هستند که برای مؤمنین طلب غفران و آمرزش می نمایند:الَّذِینَ یحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَمَنْ حَوْلَهُ یسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَیؤْمِنُونَ بِهِ وَیسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنَا وَسِعْتَ كُلَّ شَیءٍ رَحْمَةً وَعِلْمًا فَاغْفِرْ لِلَّذِینَ تَابُوا وَاتَّبَعُوا سَبِیلَكَ وَقِهِمْ عَذَابَ الْجَحِیمِ

فرشتگانی که حاملان عرشند و آنها که گرداگرد آن (طواف می‌کنند) تسبیح و حمد پروردگارشان را می‌گویند و به او ایمان دارند و برای مؤمنان استغفار می‌کنند (و می گویند:) پروردگارا! رحمت و علم تو همه چیز را فراگرفته است؛ پس کسانی را که توبه کرده و راه تو را پیروی می‌کنند بیامرز، و آنان را از عذاب دوزخ نگاه دار!«غافر/7»

تَكَادُ السَّمَاوَاتُ یتَفَطَّرْنَ مِنْ فَوْقِهِنَّ وَالْمَلَائِكَةُ یسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَیسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِی الْأَرْضِ أَلَا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ

نزدیک است آسمانها (بخاطر نسبتهای ناروای مشرکان) از بالا متلاشی شوند و فرشتگان پیوسته تسبیح و حمد پروردگارشان را بجا می‌آورند و برای کسانی که در زمین هستند استغفار می‌کنند؛ آگاه باشید خداوند آمرزنده و مهربان است.«شوری/5»

و از جمله آنها، مؤمنین هستند که با استغفار و طلب آمرزش خود، که برای خود و برادران ایمانی خود می نمایند، موجب غفران شده، در واقع شفیع میگردند؛ چنانکه خداوند از زبان آنها در قرآن کریم یاد میکند که: «وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا أَنْتَ مَوْلَانَا فَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِینَ » ما را مورد عفو و گذشت خودت قرار بده! و ما را بیامرز و بر ما رحمت بفرست! تو ولی و صاحب اختیار و مدبر ما هستی! پس ما را بر گروه کافران یاری عنایت بفرما!» (بقره/286).

منبع: حسینی طهرانی، معادشناسی 9، صفحه 132-127