آرزوهای دراز!
قسمت پنجم
اشاره:
آرزوهاى دور و دراز » و به تعبیر دیگر « طول امل » از مهمترین رذایل اخلاقى است كه انسان را به انواع گناهان آلوده مىكند، از خدا دور مىسازد، به شیطان نزدیك مىكند و گرفتار عواقب خطرناكى مىسازد.
البته اصل «آرزو و امید» نه تنها مذموم و نكوهیده نیست، بلكه نقش بسیار مهمى در حركت چرخهاى زندگى و پیشرفت در جنبههاى مادى و معنوى بشر دارد. اکنون به بررسی آیات قرآن می‌پردازیم.
آنچه گذشت:
قسمت اول: آرزوی دراز چیست؟
قسمت دوم: تفسیر و جمعبندى سرچشمه غفلت
قسمت سوم: آرزو و روایات اهل بیت
قسمت چهارم: آثار و پیامدهاى طول امل
آرزوهاى دراز و گاه بى پایان، آثار مخرب فراوانى در زندگى معنوى و مادى انسان دارد كه به گوشههایى از آن در حادیثبالا و همچنین در آیاتى كه در قرآن مجید در آغاز این بحث ذكر شد آمده است و به طور كلى مىتوان گفت: طول امل پیامدهاى خطرناك و مخرب و سوء زیر را دارد.
اسباب و انگیزههاى طول امل
عمدهترین چیزى كه سبب آرزوهاى دراز مىشود جهل و بىخبرى است، جهل نسبتبه خویشتن و نسبتبه دنیا و جهل نسبتبه قدرت و لطف خدا و ثواب آخرت و عقبى، مجموعه این جهلها انسان را به وادى آرزوهاى دراز مىكشاند.
توضیح اینكه، انسان به سبب بىخبرى از وضع خویش و عدم توجه به این حقیقت كه هر لحظه ممكن است پایان عمر او فرارسد، یك لخته خون كوچك مىتواند مجراى رگهاى قلب یا مغز او را بگیرد و در یك لحظه، سكته قلبى یا مغزى بر او عارض شود یا حادثهاى همچون زلزله و آتش سوزى، تصادف در رانندگى، لغزیدن و بر زمین خوردن و ضربه مغزى شدن یا مانند اینها به زندگى او پایان دهد. آرى بر اثر جهل به این امور گرفتار این پندار مىشود كه عمرى طولانى دارد و سپس یك مشت آرزوهاى دراز اطراف فكر او را احاطه مىكند و به او اجازه نمىدهد به غیر آن بیندیشد.
همچنین جهل نسبتبه ناپایدارى و بى وفایى دنیا، دنیایى كه نه بر صغیر رحم مىكند و نه بر كبیر، نه بر جوان رحم مىكند نه بر پیر، گاه پیش از آنكه پیرى بمیرد صدها كودك و جوان از دنیا مىروند و گاه پیش از آنكه مریض سخت جان دهد دهها سالم در آغوش مرگ قرار مىگیرند.
گاه سلاطین مقتدر در یك روز به ضعیفترین افراد مبدل مىشوند و در زندان انفرادى جاى مىگیرند و گاه ثروتمندان غرق ناز و نعمت در یك شب فقیر و تهیدست مىشوند و بر خاك سیاه مىنشینند، آرى جهل به این امور است كه انسان را در گرداب طول امل مىاندازد.
اینجاست كه سلمان فارسى، شاگرد بزرگ مكتب وحى، مىگوید: «ثلاث اعجبتنى حتى اضحكتنى: مؤمل الدنیا و الموت یطلبه، و غافل لیس بمغفول عنه، و ضاحك ملئ فیه لایدرى اساخط رب العالمین علیه ام راض عنه؛ سه كس مرا در شگفتى فرو برده تا آنجا كه به خنده واداشته است: كسى كه دنیا را آرزو مىكند در حالى كه مرگ در پى اوست و كسى كه از اجل خویش غافل است در حالى كه اجل از او غافل نیست و كسى كه با تمام وجودش مىخندد در حالى كه نمىداند پروردگار جهانیان از او راضى استیا نه»؟ [41]
در روایات اسلامى نیز اشارههاى روشنى به این معنى شده است، مولاى متقیان على علیه‌السلام مىفرماید: «من ایقن انه یفارق الاحباب و یسكن التراب و یواجه الحساب و یستغنى عما خلف، و یفتقر الى ما قدم كان حریا بقصر الامل و طول العمل؛ كسى كه یقین دارد(به زودى) از دوستان جدا مىشود و در زیر خاك مسكن مىگزیند و با حساب الهى رو به روست و از آنچه بر جاى گذاشته بى نیاز مىگردد و به آنچه از پیش فرستاده محتاج مىشود، سزاوار است كه آرزو را كوتاه و اعمال صالح را طولانى كند»! [42]
در حدیث دیگرى از همان حضرت مىخوانیم: «اتقوا خداع الاآمال، فكم من مؤمل یوم لم یدركه، و بانى بناء لم یسكنه، و جامع مال لم یاكله؛ از فریب آرزوها بپرهیزید، چه بسیار كسانى كه آرزو داشتند روزى را(در آغوش ناز و نعمتبگذرانند) و هرگز به آن نرسیدند، چه بسیار كسانى كه خانه و قصرى ساختند ولى هرگز در آن ساكن نشدند و چه بسیار كسانى كه اموال زیادى اندوختند ولى هرگز از آن نخوردند»! [43]
گاه جهل به آخرت و نعمتهاى بى پایان آن سراى جاویدان كه یك لحظه نگاه كردن به آنها به تمام دنیا مىارزد، سبب مىشود كه انسان به آرزوهاى دراز در این جهان كشیده شود، حتى گاه مىشود بى خبرى از لذت زهد در دنیا و آزادگى از چنگال اسارت زرق و برق آن، انسان را به وادى طول امل مىكشاند!
در حدیثى از امام باقر علیه‌السلام مىخوانیم: «استجلب حلاوة الزهادة بقصر الامل؛ شیرینى زهد را با كوتاهى آرزوها به دست آر»! [44]
و گاه مىشود انسان قدرت خدا را فراموش مىكند و یا نسبت به آن جاهل و بى خبر است و نمىداند خدایى كه از لحظه انعقاد نطفه در رحم مادر پیوسته به او روزى داده است، در حالى كه هیچ كس دسترسى به او نداشته مىتواند تا پایان عمر زندگى او را اداره كند و فرزندانش اگر دوست خدا باشند، خدا آنها را تنها نمىگذارد و اگر دشمن خدا باشند خدمت به آنها بىدلیل است.
آرى جهل به این امور سبب مىشود كه زیر پوشش (تامین آینده خود و فرزندان)، گرفتار آرزوهاى دراز و طول امل گردد.
مجموعه این جهلها و بىخبرىها(جهل به خویشتن، جهل به دنیا، جهل نسبت به خدا و قدرت بى مانند او و جهل نسبت به آخرت و مواهب بى پایانش) آدمى را در بیابان بیكران و برهوت خشك و سوزان آرزوها سرگردان مىسازد.
تنظیم برای تبیان: گروه دین و اندیشه – حسین عسگری
