نقش علماو روحانیت در انتخابات ریاست جمهوری(2)
بنی صدر در اقدامی کاندیداتوری خو را از قم اعلام کرد. این مساله به اضافه عکس‌های وی که اغلب در کنار رهبران روحانی انقلاب بود، به بالا رفتن رای او کمک می کرد. نیز بنی صدر به طور گسترده به یاران امام و انقلاب تهمت می زد.
در راس آنها مرحوم شهید بهشتی بود که آماج حملات بنی صدر قرار گرفت. افشاگری دو دانشجو در تلویزیون نسبت به ارتباط عباس امیر انتظام (نماینده نهضت آزادی) با سفارت امریکا جنجال دیگر آن روزها بودکه جامعه مدرسین در بیانیه ای از آنان تشکر کرد.
در این میان، شیخ علی تهرانی در نامه ای به امام انگشت اتهام را به سمت جریان های مذهبی و آقایان بهشتی، خامنه ای و هاشمی رفسنجانی نشانه رفت. جامعه مدرسین نیز با صدور اطلاعیه ای از ساحت یاران انقلاب دفاع کرد. ناراحتی قلب امام نیز باعث شده بود ایشان روانه بیمارستان شوند. در این اوضاع، انتخابات برگزار شد. انتخابات در پنجم بهمن ماه 1358 با حضور 14 میلیون نفر از مردم در پای صندوق های رای برگزار شد و همان گونه که پیش بینی می‌شد بنی صدر با کسب ده میلیون رای به پیروزی رسید.
جامعه مدرسین از حضور پرشور مردم تشکر کرد و مراتب پشتیبانی خود را از رییس جمهور منتخب مردم اعلام کرد؛ اما در پایان بیانیه متذکر شد:« امیدواریم در روند کارها هرگز انحرافی از مسیر انقلاب و منافع ملت پیش نیاید؛ اما اگر خدای نکرده گامی بر خلاف اصول انقلاب اسلامی که خون‌بهای ده ها هزار شهید و ضامن منافع ملت است- برداشته شود باز ملت بیدار، طبق فرمان امام امت، به منظور حفظ دستاوردهای انقلاب خویش، وظیفه خود را انجام خواهد داد».1
بنی صدر سوگند وفاداری خود را به قانون اساسی، در بیمارستان قلب در حضور امام وسران نظام یاد کرد و امام در آن مراسم فرمودند:« می خواهم که ما بین قبل و بعد ریاست جمهوری در احوال روحی شان تفاوتی نباشد».2
موضوع انتخاب نخست وزیر نیز تا تشکیل اولین دوره مجلس شورای اسلامی، به تعویق افتاد.
اما با توجه به شرایط جسمانی خود در مساله فرماندهی کل قوا از آیت الله خامنه ای و آقای هاشمی رفسنجانی خواست که شورایی برای این مساله تشکیل دهند و آنان نیز پس از مشورت با دیگر اعضای شورای انقلاب از امام خواستند بنی صدر( با توجه به اینکه منتخب مردم بوده و کشور در شرایط حساس خود نیازمند تمرکز قوا دارد) به فرماندهی کل قوا منصوب شود که امام نیز قبول فرمودند.
شورای انقلاب به نشانه حسن نیت، این منصب را به بنی صدر تبریک گفتند. با این همه بنی صدر از تخریب روحانیون شورای انقلاب و حزب جمهوری اسلامی فروگذار نمی کرد و به شدت به آنان حمله می نمود. کار به جایی رسید که امام با صراحت از ایجاد اختلاف در صنوف انقلابیون انتقاد کردند و تلویحا رییس جمهور را از این امور بر حذر داشتند.3
همزمان با تشکیل مجلس شورای اسلامی بنی صدر از جامعه مدرسین در خواست ملاقات کرد. جامعه مدرسین نیز با مشورت اعضا مواردی را برای تذکر به رییس جمهور آماده کرد. از آن جمله می توان به مشخص ساختن موضع خود در مقابل روحانیت، شکوه از نبود امنیت برای مردم، رفع سوء تفاهم با اعضای حزب جمهوری اسلامی، پرهیز از آزادی دادن افراطی به گروهها، عدم دخالت در امور امام و حفظ استقلال و شعار نه شرقی نه غربی اشاره کرد. سرانجام جلسه در 6 تیرماه 1359 تشکیل شد و موارد مورد نظر جامعه به بنی صدر گفته شد.4
| با تشکیل مجلس، بنی صدر موظف بود که نخست وزیر را پیشنهاد دهد. بنی صدر به امام نامه نوشت و موافقت امام برای نخست وزیری سید احمد خمینی را خواستار شد. او با این ترفند می‌خواست جلوی انتقادها به خود را بگیرد و سپس تحت حمایت امام و فرزندش، به اهداف شوم خود نائل آید. امام باصراحت این مساله را نپذیرفتند. |
سرانجام پس از بگو و مگوهای فراوان بنی صدر با مجلس، وی 14 نفر را به مجلس پیشنهاد کرد که یکی را انتخاب کند. مجلس نیز به نخست وزیری آقای محمد علی رجایی ابراز تمایل کرد. با آنکه بنی صدر خود رجایی را پیشنهاد کرده بود، انتخاب وی را نشان از عدم هماهنگی میان رییس جمهور و نخست وزیر در آینده برشمرد.5
وی سرانجام تسلیم شد ولی بارها اعلام کرد رجایی بر وی تحمیل شده است. نفوذ منافقان و جریان های وابسته به رژیم پهلوی بنی صدر را در سراشیبی سقوط قرار داده بود. با بالا گرفتن اختلافات بین مسئولان نظام و علنی تر شدن آن، امام مسئولان را به حضور فرا خوانده و ضمن شنیدن سخنان افراد حاضر، نصایحی فرمودند.نیز امام در بیانیه ای هیاتی را مامور کردند که اختلاف را حل کند و روحیه برادری را حاکم کند.6
با این همه بنی صدر کوتاه نمی آمد و به کارهای خود ادامه می داد. او سرانجام کشور را در حالت «بن بست» دانست و «رفراندوم» را مطرح کرد. این مساله با حمایت گروههای معارض نظام و مسعود رجوی و... همراه بود. امام به صراحت با این مساله برخورد کرد و با جمله « غلط می کنی قانون را قبول نداری» مواضع بنی صدر را در هم شکست.7
با تشدید اوضاع در داخل و بویژه در مرزهای کشور که مورد حمله عراق بود، و پس از اعلام نظر هیات حل اختلاف درباره ریشه اختلاف ها، امام در 18 خرداد ماه بنی صدر را به انتقاد گرفتند و با اصرار مجدد بنی صدر بر آشوب آفرینی وی را از فرماندهی کل قوا عزل کردند8 ؛ اما بنی صدر بار دیگر در بیانیه ای مردم را به مبارزه علنی بر ضد نظام و حاکمیت جمهوری اسلامی فراخواند.
مجلس نیز در پی بررسی طرح عدم کفایت سیاسی بنی صدر بود. اما یک روز پیش از بررسی آن، جبهه ملی در اعلامیه ای، به بهانه نفی و حمله شدید به لایحه قصاص، مردم را به راهپیمایی در تهران دعوت کرد. این راهپیمایی با روشنگری امام، با شکست مواجه شد. امام به شدت از انکار کنندگان حکم قصاص، انتقاد کردند همزمان، آیت الله گلپایگانی با صدور فتوایی تصریح کرد:« اگر مسلمانی حکم قصاص را در اسلام منکر شود ، مرتد می شود، چه انکار صریح قرآن و ضروری دین است».10 جامعه مدرسین هم با صدور بیانیه ای مواضع امام را تایید کرد.11
بدین ترتیب راه برای تصویب عدم کفایت سیاسی بنی صدر هموار شد و مجلس شورای اسلامی در اول تیر ماه 1360 با اکثریت قاطع موافقت خود را با عزل بنی صدر اعلام نمود و امام (ره) نیز در پی مصوبه مجلس، با آن موافقت نمودند. به این ترتیب ماجرای ریاست جمهوری اولین رییس جمهور ایران پایان یافت.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. سید محسن صالح،جامعه مدرسین از آغاز تا کنون، ج5، ص66
2. کیهان 16/11/58
3. صحیفه امام، ج 12، ص413
4. صورت مذاکرات و مصوبات جلسات جامعه مدرسین 5/4/59
5. یحیی فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، ج1، ص315
6. صحیفه امام، ج 14 ، ص201، پیوست ش 31
7. کیهان 7/3/60
8. کیهان 21/3/60
9. جمهوری اسلامی 24/3/60
10. کیهان 26/3/1360
11. بیانیه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم25/3/1360 به نقل از سید محسن صالح، جامعه مدرسین از آغاز تا کنون ، ج 5
تهیه و تنظیم برای تبیان:مجید نقدی
