سید محسن حکیم
آیت‌الله سید محسن طباطبائی حكیم از فقها و مراجع بزرگ مجاهد شیعه عراق در قرن چهاردهم هجری در 1306 ق در شهر نجف اشرف به دنیا آمد. پدرش حاج سید مهدی حكیم مرجع تقلید شیعیان بنت جُبَیْل لبنان بود. در هفت سالگی پدرش را از دست داد و برادرش سیدمحمود، سرپرستی او را بر عهده گرفت و به تعلیم و تربیت وی اقدام كرد. دروس مقدمات و مبادی فقه و اصول را خواند و در بیست و چند سالگی در درس خارج علما و مدرسان بزرگ حاضر شد و در حوزة علمیه نجف درخشید.
اساتید
استادان برجسته او از این قرارند: آیات عظام سید محمد‌كاظم یزدی، آخوندخراسانی، سید ابوتراب خوانساری، میرزا حسین نائینی، آقا ضیاءالدین عراقی، شیخ‌الشریعه اصفهانی، سیدمحمد سعید حبّوبی، و شیخ علی‌باقر جواهری.شاگردان برجسته
آیت‌الله سید محسن طباطبائی حكیم از فقها و مراجع بزرگ مجاهد شیعه عراق در قرن چهاردهم هجری در 1306 ق در شهر نجف اشرف به دنیا آمد. پدرش حاج سید مهدی حكیم مرجع تقلید شیعیان بنت جُبَیْل لبنان بود. در هفت سالگی پدرش را از دست داد و برادرش سیدمحمود، سرپرستی او را بر عهده گرفت و به تعلیم و تربیت وی اقدام كرد. دروس مقدمات و مبادی فقه و اصول را خواند و در بیست و چند سالگی در درس خارج علما و مدرسان بزرگ حاضر شد و در حوزة علمیه نجف درخشید. استادان برجسته او از این قرارند: آیات عظام سید محمد‌كاظم یزدی، آخوندخراسانی، سید ابوتراب خوانساری، میرزا حسین نائینی، آقا ضیاءالدین عراقی، شیخ‌الشریعه اصفهانی، سیدمحمد سعید حبّوبی، و شیخ علی‌باقر جواهری.تالیفات
آیت الله حکیم از موفقترین مراجع تقلید شیعه در امر تالیف و تدریس بود که برخی از تالیفات ایشان عبارت است از:1- مستمسک العروة الوثقی نخستین شرح استدلالی کتاب عروة الوثقی
2- نهج الفقاهه این کتاب حاشیهای است بر مباحث بیع، از کتابمکاسب مرحوم شیخ انصاری
3- حقایق الاصول شرح بر کفایة الاصول آخوند خراسانی
4- دلیل المناسک شرح استدلالی بر کتاب مناسک حج استاد بزرگوارش آیت الله میرزا حسین نائینی
5- رساله فی ارث الزوجة من الزوج
6- تعلیقهای بر کتاب ریاض از بحث اجاره تا نکاح
7- رساله مختصری در درایه
8- مختصر منهاج الصالحین
9- حواشی بر نجاة العباد
10- شرح تبصره علامه حلی
11- حاشیه بر رساله صلاتیة.
آثار ماندگار:
آیة الله حکیم، علاقه شدیدی به تاسیس مدارس، و راه انداختن کتابخانههای مساجد و دیگر بناهای علمی و دینی داشت، از این رو آثار متعدد دینی از آن بزرگوار بهیادگار مانده است. کتابخانه معروف او که به نام "مکتبة الامام الحکیم" در نجف اشرف تاسیس شده است، یکی از مجهزترین و مدرنترین کتابخانههای اسلامی است، و جالب توجه آنکه این کتابخانه بیش از یکصد شعبه در سراسر عراق دارد. به فرمان اینپیشوای بزرگ،مدارس و مساجد متعددی در نجف اشرف، بغداد، بصره و سایر نقاط عراق و دیگر کشورهای اسلامی ساخته شد که همیشه نام آن فقید سعید را در خاطرههازنده میسازد. مرحوم آیة الله حکیم برای اداره امور مرجعیتخود، نظم و سازمانخاصی ایجاد کرده بود و برای هر قسمت مسئول معینی انتخاب نموده بود، و از افراد مطلع در اداره این تشکیلات کمک میگرفت، به همین دلیل تشکیلات او با نظم خاص و آبرومندی اداره میشد و این امر در نوع خود در تشکیلات روحانیت بیسابقه بود.آیت الله حکیم و سیاست
مرحوم آیت الله حکیم درباره سیاست همواره میفرمود: «اگر معنی سیاست اصلاح امور مردم روی اصول صحیح عقلائی و رفاه حال و آسایش بندگان خدا باشد، اسلام تمامش همین است و جز سیاست چیز دیگری نیست و علماء غیر از این کار دیگری ندارند... و اگر منظور معنی دیگریباشد،اسلام از آن بیگانه و دور است.»برخی از فعالیتهای حضرت آیت الله را در ادامه به صورت فهرستوار خواهم آورد:
نخستین بار هنگامی که دولت انگلستان به قصد استعمار عراق لشکر خود را در خلیج فارس پیاده کرد آیت الله سید محمد سعید حبوبی، فرمان جهاد و دفاع صادر کرد و خود او شخصا به جبهه ناصریه قدم گذاشت. آیت الله حکیم نیز همراه استاد قدم به جبهه جنگ نهاد و شهامت و استقامت عجیبی از خود نشان داد.
مورد دیگر اینکه، هنگامی که کمونیستها رخنه فوق العادهای در تمام دستگاههای عراق کرده بودند و با رهبری عبد الکریم قاسم محیطی پر از وحشت و رعب در همه جا ایجاد نموده بودند، با صدور فتوای معروف "الشیوعیة کفر و الحاد" قدرت آنان را درهم شکست، و از خطری که عراق و مقدسات آهن را تهدید مینمود، جلوگیری به عمل آورد.
همچنین حضرت آیت الله حکیم در کمک به جنبشهای آزادیبخش اسلامی فعال بود و در همین ارتباط مسلمانان را به کمک و پشتیبانی از برادران مسلمان فلسطینی تشویق مینمود.
اعلامیههای متعدد و مهمی در ارتباط با مساله فلسطین و وحدت مسلمین جهان براینجات مسجد الاقصی صادر نمود. همچنین موضع دولت عراق را در قبال تظاهراتمردم در محکومیت تجاوز علیه مصر به شدت محکوم كرد.
در مورد مبارزات روحانیت ایران که از سال 1340 شمسی با مساله انجمنهای ایالتی و ولایتی شروع شده بود، آیت الله حکیم، با شجاعت و صراحت تمام ازحرکتهای اسلامی روحانیت ایران، علنا حمایت نمود،و از مواضع حساس آنان،اعلام پشتیبانی کرد. از جمله كارهای ایشان راجع به این امر تلگراف ایشان به مرحوم آیة الله بهبهانی، تلگراف دعوت از مراجع عظام قم، محکوم نمودن عوامل فاجعه 15 خرداد و دیگر فعالیتها بود.
وفات
این عالم بزرگوار پس از عمری تلاش و کوشش در راه اسلام و قرآن، سرانجام در27 ربیعالاول سال 1390 قمری به ملکوت اعلی پیوست، در تشییع پیکر پاک او، صدها هزار نفر شرکت جستند، و تشییع جنازه او از بغداد تا نجف،در اثر ازدحام مردم دو روزطول کشید و عملا به تظاهراتی وسیع علیه رژیم خون آشام بعث عراق مبدل گشت. نماز ایشان را فرزند برومندش آیت الله سید یوسف حکیم برگزار نمود و بدن پاکش در مقبره مخصوصی جنب کتابخانه خود ایشان در نجف اشرف به خاك سپرده شد.
تهیه: مرتضی رستمی
منابع:
نور علم، شماره دوازدهم.
مکتب اسلام، شماره یازدهم.
نقباء البشر فى القرن الرابع عشر، آغا بزرگ تهرانی.
گنجینه دانشمندان، محمد شریف رازى، تهران، کتابفروشی اسلامیه.
ماخذ : شیعه نیوز به نقل از ابنا
