تبیان، دستیار زندگی
اجتماعى بودن ، خصیصه اى ذاتى است كه در همه انسان ها وجود دارد. همه آدمیان ، حتى كسانى كه روان گسیخته بوده و به ظاهر از اجتماع گریزان هستند، مایلند كه در اجتماع باشند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

رها کنید اما همراهش باشید

پرورش روحیه اجتماعى در فرزندان از منظر امام علی (ع)

نوجوان

انسان پس از این كه سالیانى چند در كنار خانواده به سر مى برد ، به محیط اجتماعى گام مى نهد. در تاثیر اجتماع برتربیت انسان جاى هیچ گونه شك و شبهه اى نیست . یك فرد آداب و رسوم ، معاشرت و... را از اجتماع مى آموزد. انسان زمانى كه به اجتماع مى پیوندد درصدد برآوردن نیازهاى خود است . بعضى از نیازها منحصرا در جامعه برآورده مى شوند، نمونه آن نیازهایى است كه هرناى (horney) آن ها را برشمرده است :

الف ) نیاز به مورد پسند دیگران واقع شدن

ب ) نیاز به پشتیبان

ج ) نیاز به بهره بردارى از دیگران

د) نیاز به تحسین و تمجید. (1)

ما باید کودکانمان را با روحیه ای اجتماعی آن هم متناسب با جامعه ی دینی بار بیاوریم .

اجتماعى بودن ، خصیصه اى ذاتى است كه در همه انسان ها وجود دارد. همه آدمیان ، حتى كسانى كه روان گسیخته بوده و به ظاهر از اجتماع گریزان هستند ، مایلند كه در اجتماع باشند. البته اگر انسانى كه به اجتماع مى پیوندد به منظور برآورده كردن نیازهاى خورد ، خوراك ، پوشاك  و نظایر آن باشد ، این گونه اجتماعى بودن ، حالتى یك سویه است و این تفكر، ناشى از یك حس خودخواهى و خودبینى است . این افراد ، جامعه اى ساخته و پرداخته براى خود مى خواهند و هیچ نقش سازنده اى را هم به عهده نمى گیرند.

ما باید کودکانمان را با روحیه ای اجتماعی آن هم متناسب با جامعه ی دینی بار بیاوریم .

هر كدام از واجبات ، علاوه بر آن كه داراى آثار نفسانى و فردى زیادى است آثارى در تربیت روحیه اجتماعى دارند. مثلا درباره نماز توصیه شده كه به جماعت و حتى الامكان در مساجد به جا آورده شود زیرا نماز انسان رااز فحشا و منكر باز مى دارد و در نتیجه ، در تحكیم مبانى اجتماعى نیز اثرگذار است . روزه ، صفت صبر و برد بارى را پرورش مى دهد و انسان صبور روابط بهترى با دیگران برقرار مى كند. امر به معروف و نهى از منكر، مؤثرترین روشى است كه مى توان براى آموزش اطلاعات دینى ،اجتماعى و پرورش روحیه اجتماعى به حساب آورد. (2)

در تربیت فرزندان از همان ابتدا باید رفتار اجتماعی را پرورش داد اما مراقب بود اجتماع هایی که در آن حضور می یابند مطابق به اهداف تربتی خانواده باشد.

اگر والدین با افراد صالح و شایسته كه فرزندان صالحى دارند رابطه دوستى و هم نشینى پیدا كنند، در پرتو ارتباط والدین فرزندان نیز با هم دوست و هم نشین می گردند.

تاثیر عوامل محیطى بر انسان

دوست

1. دوستان و همسالان 

دوستان و همسالان ، از مهمترین عوامل تاثیر گذار بر تربیت فرزندان به حساب مى آیند. فرزندان به خصوص در دوران نوجوانى و جوانى ، گرایش ‍ زیادى به دوستان دارند فرصت زیادى را به هم نشینى با آنان اختصاص ‍ مى دهند و همین هم نشینى و رفاقت زمینه تاثیر پذیرى آنان را فراهم مى سازد. امام على (علیه السلام ) توجه ویژه اى به نقش تربیتى دوستان دارند و فرزندان خود را به رفاقت با دوستان صالح توصیه مى كنند و خطاب به فرزندش امام حسن (علیه السلام ) مى فرمایند:

قبل از پرسش از راه و مسیر (در مسافرت ) از (اخلاق و خصوصیات ) رفیق و همراهت پرسش نما. (3)

هم چنین در توصیه به محمد حنیفه مى فرمایند:

فرزندم ! از بهترین بهره هاى انسان ، دوست و هم نشینى صالح است . با نیكوكاران هم نشین شو تا از آنان باشى و از بدكاران و اهل شر و كسانى كه به واسطه كارهاى باطل و سخنان مهیج و ساختگى ، تو را از یاد خدا و مرگ بازمى دارند ، دورى كن تا از آنان نباشى . (4)

حضرت پس از معرفى نمونه هایى از دوستان ناصالح در موعظه اى به فرزندش امام حسن (علیه السلام ) مى فرمایند:

فرزندم !از دوستى نادان بپرهیز زیرا او آنچه را سخت بدان نیازمندى از تو دریغ دارد و از دوستى تبهكار بپرهیز كه به اندك بهایى تو را بفروشد و از دوستى دروغگو بپرهیز كه او به سرابى ماند كه دور را به تو نزدیك و نزدیك را به تو دور مى نمایاند. (5)

البته والدین نقش مؤثرى در دوست یابى فرزندان دارند و مى توانند به طور غیر مستقیم به فرزندانشان كمك كنند. امام على (علیه السلام ) با دیدگاهى ظریف به این مسئله توجه داده و مى فرمایند كه والدین با افراد صالح و شایسته كه فرزندان صالحى دارند رابطه دوستى و هم نشینى پیدا كنند تا در پرتو ارتباط والدین فرزندان نیز با هم دوست و هم نشین گردند. ایشان فرموده اند:

موده الآباء قرابه بین الاءبناء ؛ (6)

دوستى پدران ، سبب نزدیكى فرزندان به هم مى گردد.

باگروه خوبان و نیكوكاران هم نشین شو تا از آنان باشى و از گروه بدان و شرور دور باش تا از آنان نباشى .

2. انجمن ها و گروه ها 

انجمن ها و گروه ها و تشكل ها نیز از عوامل محیطى مؤثر برتربیت فرزندان هستند. فرزندان آن گاه كه به گروه و تشكلى احساس تعلق پیدا كنند ، در مجالس و محافل آنان شركت كرده و تحت تاثیر ویژگى ها و رفتارهاى آن ها قرار مى گیرند. اگر آن گروه استنادى یا مرجع ، داراى ویژگى هاى مثبت و سازنده باشد ، بر فرزندان تاثیر مثبت مى گذارد و الا باعث انحراف نوجوانان و جوانان خواهد شد. امام على (علیه السلام ) در وصیت به فرزندش امام حسن مجتبى (علیه السلام ) مى فرمایند:

قارن اءهل الخیر تكن منهم ، و باین اءهل الشر تبن عنهم ؛ (7)

باگروه خوبان و نیكوكاران هم نشین شو تا از آنان باشى و از گروه بدان و شرور دور باش تا از آنان نباشى .

حضرت على (علیه السلام ) در حدیث دیگر به عنوان یك پدر دلسوز و مراقب فرزندش را حضور در مجالس و محافل نامطمئن و جاهایى كه انسان در مظان اتهام قرار مى گیرد، بر حذر داشته و در وصیت به امام حسن (علیه السلام ) مى فرمایند:

ایاك و مواطن التهمه و المجلس المظنون به السوء؛ لاءن قرین السوء یغیر جلیسه ؛ (8)

از حضور در محل هاى تهمت زا و مجلسى كه گمان بدى در آن مى رود، بپرهیز؛ چون هم نشین بد، هم نشین خود را دگرگون مى سازد.

3. علما و دانشمندان 

از دیگر عوامل تاثیر گذار بر تربیت انسان ، هم نشینى با علما و دانشمندان است . آنان به خاطر برخوردارى از فضایل علمى و عملى ، تاثیر شگرفى در دیگران به خصوص شاگردان خود دارند. اگر عالمى وارسته و دنیاگریز باشد، ارتباط با وى در تهذیب نفس و الگوپذیرى اخلاقى بسیار مؤثر است . امیرمؤمنان (علیه السلام ) در وصیت به فرزندش فرموده اند:

من خالط العلماء وقر، ومن خالط الاءنذال حقر ؛ (9)

كسى كه با علما و دانشمندان رفت و آمد داشته باشد، از آنان كسب بزرگى كند و كسى كه با افراد پست ارتباط داشته باشد پست و تحقیر گردد.

4. همسایگان 

همسایگان نیز یكى از عوامل تاءثیر گذار محیطى اند. آن ها به دلیل ارتباط زیادى كه به طور طبیعى وجود دارد در یكدیگر تاثیر مى گذارند. در این میان ، تاثیر فرزندان بر یكدیگر و ارتباط آن ها با هم ، به خصوص اگر هم سال و هم جنس باشند چشم گیرتر است . در سیره تربیتى امام على (علیه السلام ) این عامل مهم ، مورد توجه قرار گرفته و توصیه شده كه انسان قبل از انتخاب محل زندگى از همسایگان و وضعیت اخلاقى آنان تحقیق كند. حضرت على (علیه السلام ) به فرزندش امام حسن (علیه السلام ) فرمودند:

سل عن الرفیق قبل الطریق ، وعن الجار قبل الدار ؛ (10)

فرزندم !قبل از مسافرت از وضعیت رفیق و هم سفرت سؤ ال كن و قبل از انتخاب خانه درباره همسایه (وضعیت اخلاقى آنان ) پرسش نما!

سعی کنید به فرزندان تان در دوست یابی کمک کنید. ارتباطتان را با علما و افراد اهل فضل قطع نکنید.محل مناسبی را برای زندگی انتخاب کنید و خلاصه فرزندتان را به روشی صحیح اجتماعی کنید.

پی نوشت ها :

1- ر.ك : هرناى نظریه هاى شخصیت ، ترجمه دكتر سیاسى ، ص 129 به بعد.

2- در تهیه مطالب این بخش از مقاله جناب آقاى على همت بنارى در مجله فرهنگ كوثر، ش 37 استفاده شده است .

3- صدوق ، من لایحضره الفقیه ، ج 4، ص 329.

4- نهج البلاغه ، ترجمه سید جعفر شهیدى ، حكمت 38، ص 369.

5- همان ، حكمت 308.

6- خوانسارى ، شرح غرر الحكم و دررالكلم ، ج 6، ص 132.

7- امالى مفید، به نقل از: وصایاء الرسول و الائمه علیهم السلام ، ص 164.

8- حرانى ، تحف العقول ، ص 5089.

9- نهج البلاغه ، نامه 31.

10- نهج البلاغه ، ترجمه و شرح فیض الاسلام ، نامه 31، ص 938.

منبع : برگرفته از كتاب "سلوك علوى (راهبردهاى امام على (ع ) در تربیت فرزندان )" نویسنده : سید حسین اسحاقى

تنظیم برای تبیان : داوودی

مقالات مرتبط :

از نوجوانتان حمایت کنید

آموزش تجسس نامحسوس!!!

اجازه ، می خوام مستقل بشم!

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.