اختلال خـُلقی یا بیماری عاطفی چیست؟  ( قسمت اول )

گروهی از ناراحتی ها و بیماری های روانی را اختلالات خلقی می گویند. تقریباً این نوع اختلالات و مشكلات روانی از شایعترین انواع ناراحتی های روانی است كه در تمام سنین دیده می شود . این اختلالات روانی ممكن است از خفیف ترین شكل آن مثلاً یك نوع افسردگی خیلی ساده و جزئی و گذرا باشد یا از نوع حالت های خیلی شدید ، پیشرفته ، طولانی و عود كننده. این گروه از بیماری های روانی ممكن است با علت شناخته شده و معلوم عارض شود. مانند افسردگی های شدید به دنبال از دست دادن عزیزان یا اتفاقات ناگوار و یا ورشكستگی های مالی.

اختلالات خُـلقی شامل بیماری های زیر می باشد مانند:

افسردگی (Depression) ، اضطراب (Anxiety ) ، اختلالات دو قطبی (Bipolar disorder)،  خـُلق متغیر و افسرده و یا شاد.

اصولاً خـُلق در افراد سالم و نرمال ، در حالت معمول و طبیعی قابل كنترل توسط خود فرد است  ولی چنانچه خُـلق توسط  شخص ، غیر قابل كنترل باشد تغییر خلق عارض می شود . اگر خلق بالاتر از حد متعادل برود حالت سرخوشی ، و اگر از حد متعادل پایین تر بیاید افسردگی عارض می شود . پس شخص عادی قادر به كنترل عواطف خود است ولی فرد بیمار، اختیار و كنترل بر عواطف خود ندارد.

البته ممكن است علائمی كه در افزایش خلق یعنی حالات سرخوشی ، و علائمی كه در كاهش خلق یا افسردگی ذكر شد در یك فرد ، در ادوار مختلف زندگی مشاهده شود كه البته این دو گروه ، علائم هم زمان نمی باشند . ممكن است هر تعداد از علائم در دوره ای مخصوص به خود ، در فرد ظاهر شود یعنی تعدادی از علائم ، مربوط به بالا بودن خـُلق در حالت سرخوشی ، و گروهی از علائم مربوط به پایین بودن خلق یا حالت افسردگی در فرد مشاهده شود واگر در فردی این حالات به تناوب عارض شود و عود كننده باشد این حالت را اختلال خـُلقی دو قطبی – یا خـُلق ادواری می نامند كه مرحله شدید آن را در گذشته "جنون ادواری" می گفتند .

میزان شیوع اختلالات خلقی

اختلالات خلقی بخصوص افسردگی ، از شایعترین بیماری های روانی است ، به طوری كه احتمال بروز آن برای خانم ها حدود 20%  و برای آقایان 10%  است و احتمال بروز نوع دو قطبی برای مردها و زن ها در حدود 1% است . البته در خانم ها كمی بیشتر از آقایان می باشد. از نظر ارثی در خانواده هایی كه یكی از بستگان آنها دچار این بیماری هستند، احتمال بروز آن بیشتر می شود. در دوقلوها و بخصوص در دوقلوهای یك تخمی این احتمال بیشتر می شود. اگر یكی از والدین ، مبتلا به بیماری اختلال خلقی باشد احتمال بروز در هر یك از فرزندان  آنها 27% است و اگر، هم پدر و هم مادر گرفتار باشند این میزان حدوداً به دو تا سه برابر افزایش می یابد.

علت شناسی

علت را در این بیماری ، نظریه های بیولوژیك ذكر می كنند كه خود شامل عامل توارث مثل اكثر بیماری ها  و عامل روانی اجتماعی ، اختلالات بیوشیمیایی است ؛ مثلاً اختلال در ترشح  برخی از ترشحات سلول های عصبی مغز كه در انتها و فواصل اتصالات آنها وجود دارد . این ترشحات عامل اصلی نقل و انتقال پیام ها و تحریكات عصبی از رشته های عصبی است مانند ترشح  نوراپی نفرین و سروتونین . بیش از همه ، این دو عامل در فیزیوپاتولوژی اختلالات خلقی مطرح است ، به طوری كه بیماران افسرده دچار كمبود نسبی سروتونین مغز هستند. از دیگر مسائل برانگیزاننده اختلالات خلق ، تعادل آب و الكترولیت ها است. از عوامل دیگر ، اختلالات عصبی – غددی است كه ناشی از ناهنجاری های قسمت هایی از مغز است.

انواع اختلالات خلقی یا بیماری های عاطفی:

اختلالات خلقی یا بیماری های عاطفی بسته به نوع و شدت علائم ، به انواع مختلف تقسیم بندی می شوند كه عبارت اند از :

الف : اختلالات خلقی از نوع دو قطبی كه در گذشته آن را جنون ادواری می نامیدند.

این بیماری همان طور كه از اسم آن مشخص می شود از دو حالت یا دو دوره تشكیل می شود . هر دوره از بیماری ، درمان خاص و مربوط به خود را دارد. به طور كلی در این بیماری دو گروه علائم دیده می شود.  یكی علائم مربوط به دوره افسردگی و دیگری دوره مربوط به افزایش یا بالا رفتن خلق و یا حالات مانیا (Mania) . البته گاه ممكن است در فاز مانیا علائم دوره افسردگی به طور خفیف و كوتاه مدت و گذرا دیده شود ولی اصولاً دراین دوره از بیماری ، خلق بیمار بالا می باشد.

ادامه دارد ...

در قسمت بعد به معرفی علائم مربوط به دوره ی افسردگی یا كاهش خُلق و دوره ی افزایش خلق خواهیم پرداخت.