شرایط منفعت اجاره داده شده

قسمت اول - جعاله          قسمت دوم - اجاره 1      قسمت سوم - اجاره 2

همانطور که عین مستاجره دارای شرایطی است منفعت اجاره داده شده نیز دارای چند شرط است:

1- منفعت مال حلال باشد؛ بنابراین اجاره دادن مغازه برای شراب فروشی یا نگهداری شراب و یا کرایه دادن ماشین برای حمل و نقل شراب باطل است.

2- پول دادن برای آن منفعت در نظر مردم بیهوده نباشد.

3- منفعت اجاره معلوم باشد که در این زمینه 2 نکته را توضیح می دهیم:

الف- گاهی اوقات عین مستاجره  مالی است که چندین منفعت دارد، در این صورت باید در اجاره مشخص شود که کدام یک از منافع آن مورد لحاظ بوده است و مستاجر حق بهره برداری از کدام منفعت را دارد؛ بعنوان مثال اگر حیوانی هم سواری می دهد و هم بار می برد باید مشخص شود که مستأجر برای باربردن حیوان را اجاره کرده یا برای سوار شدن یا آنکه هر دو را می خواهد.

ویا اگر باغی هم قابلیت برگزاری جشن دارد و هم دارای میوه است باید مشخص شود که مستأجر برای کدام مورد باغ را اجاره می کند.

ب‌- منفعت گاهی با زمان مشخص می شود مانند سکونت در منزل ؛ در این موارد اگر مدت اجاره را معین نکنند و به مستأجر بگوید: خانه را یک ماهه به هزار تومان به تو اجاره می دهم و هر قدر بیشتر بمانی به همین قیمت است»؛ فقط در ماه اول اجاره صحیح است چون بقیه را مشخص نکرده  ولی اگر ماه اول را هم معین نکند و فقط بگوید هر ماه هزار تومان است، اجاره به کلی باطل است.

در خصوص مسافرخانه ها و هتلهایی که معلوم نیست انسان  چقدر در آن می ماند اگر قرار بگذارند که مثلا شبی یکصد تومان بدهد و طرفین راضی باشند اشکال ندارد، ولی چون مدت اجاره معلوم نکرده اند اجاره صحیح نیست و صاحب آن هر وقت بخواهد می تواند آنان را بیرون کند و او هیچ حقی ندارد ولی اگر تعداد شبها را از اول معین کنند، حق دارد تا آخر مدت بماند.

و اگر چنانچه ابتدای مدت اجاره را معین نکنند ابتدای آن بعد از خواندن صیغه اجاره است (1) ولی می توانند ابتدای مدت اجاره را بعد از زمان اجرای عقد اجاره قرار دهند مثلا خانه ای را یکسال اجاره دهند و ابتدای آن را اول اردیبهشت قرار دهند و زمان انعقاد قرارداد در نیمه فروردین باشد خواه در هنگام عقد قرارداد خانه در اجاره شخص دیگری باشد یا نباشد.

و گاهی علاوه بر زمان می توان از معیار های دیگری برای مشخص نمودن منفعت استفاده نمود؛ مثلا در برخی موارد منفعت را هم با زمان و هم با مسافت می توان مشخص نمود؛ مانند اجاره اتومبیل که می توان اتومبیل را برای 2 روز اجاره کند یا برای طی کردن مسافت خاصی و رسیدن به شهری کرایه نماید.

و گاهی منفعت با عمل مشخص می شود: مانند خیاطی، به این صورت که با خیاط قرار بگذارند که پارچه خاصی را به صورت خاصی بدوزد.

به هر حال آنچه اهمیت دارد، مشخص بودن منفعت است حال به هر روشی که منفعت مشخص شد فرقی ندارد.(2)

منابع: رساله مراجع مسایل 2187 الی 2192

روضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، شهید ثانی

گردآوری: مرتضی رستمی

1- طبق نظر حضرت آیت الله مکارم در صورت تعیین نکردن ابتدای مدت قرار داد، ابتدای قرار داد بعد از خواندن صیغه یا تحویل گرفتن مال است.

2- قانون مدنی:

ماده 468 - دراجاره اشیاءمدت اجاره بایدمعین شود والا اجاره باطل است .

ماده 469 - مدت اجاره از روزی شروع می شود كه بین طرفین مقررشده واگر درعقداجاره ابتدای مدت ذكرنشده باشد از وقت عقد محسوب است .

ماده 507 - دراجاره حیوان تعیین منفعت بابه تعیین مدت اجاره است یا به بیانت مسافت ومحلی كه راكب یامحصول بایدبه آنجاحمل شود.

ماده 508 - درموردی كه منفعت به بیان مدت اجاره معلوم شودتعیین راكب یامحمول لازم نیست ولی مستاجرنمی تواندزیاده برمقدارمتعارف حمل كندواگرمنفعت به بیان مسافت ومحل معین شده باشدتعیین راكب یامحمول لازم است .

ماده 511 - حیوانی كه مورداجاره است بایدبرای همان مقصودی استعمال شودكه قصدطرفین بوده است بنابراین حیوانی كه برای سواری اجاره داده شده است نمی تواندبرای باركشی استعمال نمود.

ماده 514 - خادم یاكارگرنمی توانداجیرشودمگربرای مدت معینی یا برای انجام امری معینی .

ماده 515 - اگركسی بدون تعیین انتهاءمدت اجیرشودمدت اجاره محدود خواهدبودبه مدتی كه مزدازقرارآن معین شده است بنابراین اگرمزداجیراز قرارروزهفته یاماه یاسالی فلان مبلغ معین شده باشدمدت اجاره محدودبه یك روزیایك هفته یایك ماه یایكسال خواهدبودوپس ازانقضاءمدت مزبور اجاره برطرف می شودولی اگرپس ازانقضاءمدت اجیربخدمت خوددوام دهد وموجراورانگاه دارداجیرنظربه مراضات حاصله به همانطوری كه درزمان اجاره بین او و موجرمقرربوده مستحق اجرت خواهدشد.