حاشیه‌های سریال یوسف پیامبر

از ارسال پیامک تا ماجرای آگهی‌های بازرگانی

سریال حضرت یوسف (ع) در مدت زمان 10 ماه که از شبکه اول سیما پخش شد حاشیه های بسیاری را در بر داشت که از جمله آن می توان به اتهام برخی از منتقدان به سفارشی و تبلیغاتی بودن آن اشاره کرد.

سریال حضرت یوسف (ع) در 45 قسمت 50 دقیقه ای از سیما پخش شد و با استقبال مردم مواجه شد. سلحشور تهیه کننده و کارگردان این اثر تلویزیونی در بخشی از یادداشت های خود آورده است: سریال حضرت یوسف(ع) در سال 81 در 40 قسمت و ده مجلد تقریباً 200 صفحه ای به اتمام رسید و جهت مطالعه به شورای سناریوی سیما فیلم تحویل داده شد.

وی در این یادداشت ادامه می دهد: آقای لاریجانی به زیاد بودن قسمت ها اعتراض داشت و از بنده قول گرفت که قسمت ها را به 27 قسمت تقلیل دهم . بنده به شرط آنکه اعضای نقد و بررسی سیما فیلم بگویند کدام قسمت ها و کجاهای متن سریال کوتاه شود پذیرفتم. یازده ماه تمام درهفته 2 تا 3 جلسه در سیما فیلم با حضور " رضا بالا "مسئول فرهنگی و پنج تن از برادران سیما فیلم و آقای ابراهیمی تشکیل شد و تمام 40 قسمت سریال مطالعه ومورد نقد و بررسی قرار گرفت و بخش هایی از آن اصلاح شد و در نهایت نه تنها از متن سریال و تعداد قسمت ها کم نشد که مقداری هم اضافه شد .این موضوع نشان از استحکام متن داشت که به سادگی قابل تغییر و حذف و اضافه نبود و به اقرار برادران سیما فیلم تا آن زمان برای هیچ متنی اینهمه مطالعه و بررسی صورت نگرفته بود.

سلحشور می افزاید: چرا بزرگان متن حضرت یوسف (ع) را نخوانده اند؟ بعد از تصویب تصمیم گرفتم که متن را در اختیار اساتید و علما قرار دهم ولی به چند نفر که گفتم کسی فرصت و توان مطالعه ده جلد سناریوی 200 صفحه ای را نداشت و این مطلب بسیار مهمی است که برخی سئوال می کنند کدام یک از بزرگان و علما متن شما را خوانده اند. پاسخ اینست که : گروهی که ما برای نگارش انتخاب کردیم با تکیه به قرآن و اهل بیت و تفاسیر شیعه توان کمی نداشتند و می توانستند به خوبی از عهده کار برآیند. مطالعه دو هزار صفحه متن کار آسانی نبود و کسی حاضر نبود آنرا مورد مطالعه قرار دهد.

*آغاز سریال

هفتم تیر ماه سال 1387 بود که سریال حضرت یوسف (ع) از شبکه اول سیما پخش شد. حدود 10 قسمت از این سریال گذشته بود که انتقادات به این سریال تاریخی آغاز شد. در ابتدا انتقادات به داستان سریال وارد شد و این موضوع تا جایی پیش رفت که حتی برخی از علما نیز به این سریال واکنش نشان دادند.

آیت الله سبحانی نخستین منتقد این سریال بود. این استاد حوزه با تقدیر از ساخت سریال و فیلم‌های سینمایی در معرفی انبیا به مردم گفت: بدلیل حساسیت و حرمتی که شخصیت انبیا دارند باید قبل از پخش، به نظر اهل فن رسیده تا به مقام والای پیامبران خدشه‌ای وارد نشود.

وی خاطرنشان کرد: حتی باید در مراحل مختلف ساخت این آثار از حضور مفسران قوی استفاده شود تا از هر گونه خطا جلوگیری به عمل آید.

این استاد حوزه با اشاره به بیان برخی مسائل در سریال یوسف پیامبر گفت:برخی از موارد که جز اسرائیلیات است نباید در متن سریال پخش شود و مسائلی همچون نزول وحی و معجزات به شکل امر عادی و افسانه بیان نشود.این درست نیست که حضرت یوسف بر بت زلیخا تعظیم کرد، در تاریخ هست که زلیخا بت خود را در مقابل حضرت یوسف (ع) پوشانید و در اینجا حضرت یوسف (ع)، خدای خود را معرفی کرد؛رسانه‌ها باید عقلانی و پیرو مکتب و شریعت باشند. حضرت رسول (ص) غل و زنجیر بت‌پرستی را از تمام ملت گشود و آزاد اندیشی را ترویج کرد، بشر، نباید مقلد باشد و باید از عقل و اندیشه پیروی کند.

در ادامه شیخ حسین انصاریان نیز بر برخی از بخش های سریال ایراداتی را وارد کرد و این انتقادات با پخش اولین بخش های سریال حضرت یوسف اتفاق افتاد.

برخی از رسانه به این انتقاد که البته یک نصیحت عالمانه است دامن زدند و در تیتر نخست خود آوردند: "آیت الله سبحانی نخستین منتقد سریال حضرت یوسف(ع)".

فرج الله سلحشور نویسنده و کارگردان این سریال در نشست خبری که در خبرگزاری ایرنا برگزار شد به این انتقادات پاسخ داد و گفت: ما هر مطلبی که بخواهیم درباره قصص قرآنی بخوانیم از ذهن علما و بزرگان ما است. ما در این سریال خدمت آیت الله جوادی آملی، آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله مصباح و بزرگانی همچون سید مهدی میر باقری رسیدیم. علما اطلاعات منحصربه فردی دارند که اگر از آنها استفاده نشود سبب غفلت است. ما از این بزرگان در قبل و حین کار استفاده کردیم. متاسفانه فرصت نشد فیلمنامه را این بزرگواران بخوانند اما فیلم داستان ها را مطالعه کردند. ضمن آنکه حجم فیلمنامه بسیار زیاد و مطالعه آن کاری زمانبر بود(بعداز صحافی 10 جلد 200 صفحه ای شد).

*بودجه 12 میلیاردی دروغ 13!

بعد چنین انتقاداتی نوبت به بررسی بودجه سریال یوسف پیامبر رسید و در این حین بود که اخبار ضد و نقیضی در خصوص بودجه این سریال جنجال به پا کرد. گمانه زنی های بودجه این سریال توسط برخی از افراد به 12 میلیارد هم رسید و رقم های متناقض همه را سردرگم کرده بود.

سلحشور در واکنش به این اخبار، بودجه این سریال را یک چهارم برخی از سریال ها خواند و گفت: 6 میلیارد و 400 میلیون تومان از بودجه ساخت این سریال از صدا و سیما و 600 میلیون نیز از منابع دیگر ونیز کمک های مردمی تامین شد.

این بودجه در طول 3 سال ساخت این اثر تلویزیونی هزینه شد و عوامل این فیلم ،مصر را در نزدیکی شهرک سینمایی دفاع مقدس بازسازی کردند که هزینه بسیاری را در برداشت و منتقدان بدان توجه نکردند.

حاشیه های یوسف پیامبر به اینجا ختم نشد و موضوع دستمزدهای کلان بازیگرانی همچون کتایون ریاحی، محمود پاک نیت و مصطفی زمانی و... پیش آمد. سلحشور این بار برای شفاف سازی و رفع اتهام ،دستمزد بازیگران سریال را نیز اعلام کرد تا خیال همه منتقدان را راحت کند اما نمی دانست برخی منتقدان دست بردار نیستند و اگر این موضوع نیز روشن شود بدنبال جریانی دیگر می روند. وی گفت: برخی اصرار دارند بگویند در این سریال دستمزدهای کلان پرداخته شده است. به عنوان نمونه جهانبخش سلطانی(آمن هتپ سوم) در عرض 5 ماه کارکرد 8 میلیون تومان و رضوی(سردار هورن هوپ)ماهانه یک میلیون گرفته اند . تنها بازیگران گرانقیمت این سریال محمود پاک نیت (یعقوب نبی)و کتایون ریاحی(زلیخا) بودند که ماهانه 3 و نیم میلیون دریافت می کردند. این ارقام در حالی است که در سریال های دیگر بازیگران 18 تا 20 میلیون تومان دستمزد دریافت می کنند.

* سفرهای استانی

در این اثنا بود که سریال به قسمت های قحطی و ذخیره سازی گندم رسیده بود. در این بخش ها حضرت یوسف(ع) به شهرهای مختلف سرکشی می کرد تا بر سیلوی گندم ها نظارت کند.

اینجا بود که برخی منتقدان گفتند که این سریال به سفارش دولت نهم ساخته شده و تبلیغاتی برای احمدی نژاد است. کار به جایی رسید که حتی شخصیتهای خوب و بد نیز با برخی از مردان سیاسی مقایسه شدند و اینگونه بود که حاشیه ای دیگر آغاز شد و همه منتظر بودند تا ببینند جواب سلحشور در این باره چیست.

تهیه کننده سریال حضرت یوسف (ع) در این باره گفت: بنیانگذار سفرهای استانی رهبر معظم انقلاب است. اگر ما تقلید کرده باشیم باید از محضر معظم له آموخته باشیم. دکتر احمدی نژاد را کسی در آن دوران نمی شناخت. در نگاه ما تفاوت هایی وجود دارد که مانع از این می شود بگوییم این کار تقلیدی است. ما از اینکه برای احمدی نژاد تبلیغ کنیم باکی نداریم و وظیفه خود می دانیم که حمایت کنیم اما با همه این احوالات حضرت یوسف برای تبلیغات احمدی نژاد ساخته نشده است. وقتی مشغول ساخت سرکشی حضرت یوسف بودیم سفر رهبر معظم انقلاب به قزوین اتفاق افتاد این سفر را دوستان برای من توضیح دادند و ای کاش می رفتم که می فهمیدم یوسف یعنی چه و مدیریت یعنی چه. نسخه اصلی این سفرها رهبر معظم انقلاب است. ایشان در این سفرها همه حرف ها را می شنیدند و به بخش های گوناگون سفیر می فرستادند و حتی دستور می دادند برای اینکه حق کسی از مغازه دارانی که کسب خود را به دلیل حضور مردم تعطیل می کردند تضییع نشود هزینه روزانه آنها توسط سفیران ایشان پرداخت می شد تا متضرر نشود.

سلحشور با سیاسی خواندن این اظهارات خاطر نشان کرد: این حرف ها جنبه سیاسی دارد و آنهایی که در برکه انتخابات در حال غرق شدن هستند به هر خار و خسی چنگ می زنند. اینها شعار انتخاباتی است و از سر استیصال مطرح می شود.

*عشق زمینی

بعد از این پاسخ ها این نکته مطرح شد که چرا در این سریال زلیخا بیش از اندازه برای رسیدن به عشق دنیوی خود سرگشته می شود؟ مگر این سریال مذهبی نیست؟ این انتقادات در حالی مطرح می شد که هنوز حدود 8 قسمت از این سریال باقی مانده بود و قسمت هایی که زلیخا از دیدن یوسف امتناع می کند پخش نشده بود.

نویسنده سریال یوسف (ع) در این باره گفت: با زلیخا می توان عشق را تداعی کنیم ، درست است که این عشق با فکر گناه در ذهن زلیخا پدید آمده است اما او این خطا را متوجه می شود شعله این عشق در زلیخا باقی مانده و بخاطر آن زنده می ماند و به جایی می رسد که موحد می شود. اگر ما به این نمی پرداختیم جفا می کردیم. اگر ببینیم او پشیمان شده است درست است نه اینکه او را بعد از گناه آزاد نشان دهیم که متاسفانه برخی در این زمینه دنبال بهانه گیری هستند.

سلحشور در ادامه با اشاره به سریال های مشابه در دنیا و گرایش آنها به سوی بخش نفسانی گفت: تاکنون نمونه ای نداشته ایم که سراغ انبیا بروند و به جنبه نفسانی آن توجه نشود. من نگران بودم چنین اتفاقی تکرار شود و با کمبود بودجه این مهم را بر خود تکلیف دانستم.

دیگر نکته ای درباره این سریال نمانده بود تا اینکه برخی به بخش های اول این سریال متوسل شدند و گفتند سریال یوسف (ع) ترویج چند همسری است و ساخت چنین سریالی بر پیکر جامعه لطمه می زند.

سلحشور در این باره خاطرنشان کرد: چند همسری در مذهب و مکاتب الهی وجود داشته است. حال اگر این فرهنگ بنا به دلایلی تغییر کرده از عوارض دنیای امروز است. از پیامبر تا انبیاء سلف ،همسر دوم و سوم اختیار می کردند. این موضوع در گذشته بوده و در خیلی از ممالک اسلامی هنوز این فرهنگ وجود دارد ولی در بین شیعیان با آن برخورد می شود. این مطلب وجود داشته و من به دلیل خرسندی فمینیست ها نمی توانستم آن را در این سریال نشان ندهم و بازهم تأکید می کنم قصد ما ترویج چند همسری نیست بلکه بیان سند تاریخی است.

با مطرح شدن مباحثی همچون ترویج چند همسری برخی از افراد با اعمال فشار بر صدا و سیما تلاش کردند که بخش های پایانی سریال یوسف (ع) که در ارتباط با ازدواج زلیخا و یوسف بود حذف شود و حتی 3 قسمت مانده به پایان این سریال برخی با مطرح کردن خبر پایان سریال یوسف پیامبر تلاش کردند تا این بخشها حذف شود که این خواست با عکس العمل و موضعگیری بموقع کارگردان محقق نشد.

*پیامک های یوزارسیفی و درآمدهای اقتصادی به نفع مخابرات

جذاب ترین حاشیه ای که در حین پخش سریال یوسف(ع) رخ داد ارسال پیامک های یوزارسیفی بود و بازار این نوع پیامک ها رونق پیدا کرد به حدی که می توان گفت نه تنها در ایران شاید در تمام دنیا تنها سریالی بود که به این موقعیت و افتخار نائل می آمد که دوستداران و مخالفانش اینگونه از خور و خواب خود زده و در ساخت پیامک های جدید بعداز پایان هر قسمت از همدیگر سبقت بگیرند.

ضمن آنکه سرعت ساخت این پیامک ها بقدری بود که جای تامل داشت. در هر صورت این هم بخشی از حاشیه های سریال حضرت یوسف (ع) بود.

*جریان پخش تبلیغات بازرگانی قبل و در حین پخش سریال

اما این پایان کار نبود. سیما به دلیل موضوع قرآنی و به درخواست عوامل و البته مخاطبان تصمیم بر آن گرفته بود که در حین پخش این سریال تبلیغات بازرگانی پخش نکند که البته این موضوع در بخش های پایانی سریال یوسف (ع) اعمال شد. ضمن آنکه سیما قبل از پخش این سریال حدود 10 تا 15 دقیقه تبلیغات بازرگانی پخش می کرد که در نوع خود یک رکورد محسوب می شود!

از حق نگذریم با اینکه قول هایی مبنی بر تصحیح گریم سریال یوسف پیامبر شده بود بازهم این اشکال در سریال دیده می شد. مشکل چهره پردازی حتی در بخش های پایانی سریال نیز وجود داشت و شاید بتوان گفت چهره پردازی پاشنه آشیل سریال یوسف پیامبر بود.

با همه انتقاداتی که به این سریال وارد شد کشورهای عربی مانند بحرین و کویت از این سریال استقبال کردند. در جایی که بسیاری از شبکه های عربی با پخش آثار هالیوودی قصد نشاندن مخاطب را پای برنامه های خود داشتند با پخش سریال حضرت یوسف (ع) متعجب شدند زیرا این سریال با استقبال مردمی این کشورها مواجه شد.

به گفته بسیاری از دوستان این علاقه در داخل بیشتر بود به حدی که در زمان پخش قسمت پایانی لااقل در کوچه وخیابانهای تهران ترددها کمتر بود و مردم برای پخش این سریال پای تلویزیونها نشسته بودند.

از این رو بنظر می رسد ساخت سریال های دینی و مذهبی یکی از نیازهای امروز جامعه است و باید فضایی فراهم شود تا از نقدهای مغرضانه کاسته و بر نقد دلسوزانه افزوده شود.

منبع : عصر ایران

تنظیم برای تبیان : مسعود عجمی