دارهای قالیبافی

تاریخچه فرش

قدیمی ترین فرش جهان

بزرگترین فرش دنیا

طرح های قالی

انواع فرش از نظر اندازه

دار قالیبافی نیز از عوامل اصلی بافت یك فرش است كه بدون آن ، بافتن فرش و هرنوع زیر انداز و كف پوش سنتی غیرممكن است . دارهای قالیبافی ممكن است ابعاد مختلفی داشته باشند، اما از نظر كارایی تفاوتهای اندكی دارند. از آنجایی كه بافت قالی گره دار، مرحله ای پیشرفته تر از سایر دستبافت های بی گره است ، لذا در ساخت بسیاری از ابزارهای بافندگی آن، از ابزارها و وسایل بافت سایر دستبافت ها استفاده شده است . به همین منظور دارهای قالیبافی نیز تفاوت چندانی با دارهای بافندگی گلیم ، جاجیم و... نداشته اند. اما به مرور تا حدودی پیشرفته تر و كامل تر گردیدند.

اولین و قدیمی ترین دارهای قالیبافی بصورت زمینی (افقی) بوده اند. این نوع از دارها هم اكنون نیز در برخی از مناطق قالیبافی همچون چهارمحال و بختیاری ، سیستان و بلوچستان، كرمان و... مورد استفاده می باشند. دارهای زمینی بسیار ساده می باشند و از اجزای زیادی برخوردار نیستند. مهمترین ویژگی آنها آن است كه برخلاف دارهای عمودی (ایستاده ) فاقد راست رو یا ستون هستند، و فقط متشكل از یك چوب در بالا به نام سَردار و چوب دیگری در بخش پایین به نام زیردار هستند، كه توسط میخ های چوبی با طناب به

زمین مهارشده اند تا ثابت گردند. نخهای تار نیز دور سردار و زیردار چرخانده می شود و بافنده از ابتدای دار كه بخش پایین آن است شروع به بافت می كند. در این نوع از دارها از آنجایی كه بافنده بر روی دار می نشیند و به كار بافت می پردازد، برای جلوگیری ازفشار وزن او به تارهای فرش در زمین زیر تارها و هم سطح با آنها تخته ای چوبی قرارمی دهند كه از دو طرف بر روی سنگ یا پایه ای دیگر قرار دارد. بنابر این وزن بافنده هیچ گونه فشار مستقیم به فرش و تارها وارد نمی كند. این نوع از دارها فاقد ستون های جانبی (كه به راست  رو شهرت دارند) هستند. در واقع عامل اصلی قرار گرفتن این دارها بر روی زمین ، نداشتن ستون است تا به جای آن قسمتهای بالا و پایین دار قالی به زمین مهار شوند. بدیهی است بسیاری از دارهای قالیبافی زمینی كه امروزه در مناطق مختلف مشاهده می شوند و دارای ستونهای جانبی هستند، در واقع یك دار عمودی هستند. زیرا توانایی ایستادن را دارا هستند.

مهمترین بخش دارهای زمینی كمان می باشد كه وظیفه آن جا به جا نمودن تارهای زیر و رو برای پودكشی است . كمان ، وسیله ای است كه از ابتدا بر روی انواع دارهای بافندگی اعم از فرش گره دار و سایر دستبافتها بوده است ، اما به مرور زمان كاربرد آن فراموش گردیده وامروز ه فقط برخی از دارهای افقی و عمودی آن را دارا می باشند.

كمان همان گونه كه از نام آن پیدا است ، وسیله ای است كمانی شكل كه همواره بااستفاده از چوب ساخته می شود و حدود 60 الی 70 سانتیمتر طول آن است . كمان در جلوی دار قالی و با فاصله ای در حدود 1 متر از آن قرار می گیرد. دو طرف كمان ،دو عدد طناب بسته شده است كه یكی توسط یك چوب بلند كه در جلوی سطح تارها است به تارهای زیر، و دیگری به همین صورت به تارهای رو بسته شده است .به این ترتیب هنگامی كه كمان بالا یا پایین رود، متعاقباً چوبهایی كه به تارهای زیر ورو بسته شده اند عقب و جلو رفته و به این ترتیب جای آنها عوض می شود.

هنگام پودكشی فرش نه تنها جا به جا شدن تارهای زیر و رو نیاز است ، بلكه ضربدری كه از محل تلاقی آنها بوجود آمده باید امكان حركت به بالا و پایین را داشته باشد. این عمل توسط یك عدد چوب لوله ای شكل كه در لا به لای تارها قراردارد انجام می شود. به این چوب «هاف» گفته می شود. چوب هاف در بالای ردیف ضربدرها قرار می گیرد و با حركت دادن آن ، تمام ضربدرها به بالا یا پایین حركت می كنند. لازم به ذكر است كه هنگام كشیدن پود رو كه معمولاً نازك است، چوب هاف را تاحد امكان پایین می آورند و هنگام كشیدن پود ضخیم ، آنرا بالا می برند. چوب هاف در تمامی دارهای قالیبافی اعم از عمودی و افقی وجود دارد.

گروه دوم از دارهای قالیبافی بصورت عمودی هستند. این نوع از دارها دارای چارچوب چوب كامل هستند. یعنی علاوه بر سردار و زیردار، دارای دو ستون درطرفین می باشند كه سردار و زیردار به آنها مهار      می شوند. برخی از دارهای عمودی دارای تفاوتهایی می باشند. بعنوان مثال برخی از آنها فاقد ستون هستند و به جای ستون ، دیوارهای جانبی اتاق و یا سقف منازل را سوراخ نموده و سردار و زیردار را به آنها مهار     می نمایند. البته وجود این قبیل از دارها مؤید آن است كه دارهای قالیبافی زمینی در مرحله ای از پیشرفت به شكل عمودی تبدیل شدند. در واقع تبدیل دارهای قالیبافی افقی به عمودی دارای مراحلی بوده است كه طی هزاران سال به وقوع پیوسته اند.

كارپت تور