پاسدار ولایت

یکی از بزرگترین پاسداران حریم فرهنگ و ولایت آل محمد(ص)، علامه مجاهد میرحامد حسین هندی است که در نیمه دوم قرن سیزدهم هجری می‏زیست او حق عظیمی بر گردن شیعیان دارد و کتاب جاودانش «عبقات الانوار» از آثار درخشان شیعه در یکی - دو قرن اخیر است.

علامه میرحامد حسین، از خاندان های اصیل سادات موسوی است و با27 واسطه، نسبش به امام هفتم امام موسی کاظم(ع) می‏رسد. نیاکان او در طول قرون گذشته، همه از سادات اهل علم و زهد و فضیلت‏بوده‏اند. (1) شایان ذکر است که این خاندان در اصل ایرانی بودند و در نیشابور زندگی می‏کردند و در قرن هفتم، «سید اوحد الدین‏» - جد پانزدهم میرحامد حسین - در پی حمله مغول، به هندوستان هجرت کرد و در شهر «کنتور» رحل اقامت افکند. (2)

سید محمد حسین (متوفی 1288ق)، پدربزرگ میرحامد حسین، فقیهی ارجمند و در زهد و عبادت سرآمد روزگار بود. گفته‏اند: از زمانی که به سن بلوغ رسید، هرگز نمازهای مستحبی‏اش ترک نشد. کراماتی را هم به وی نسبت داده‏اند. در هنر خوشنویسی هم دستی داشت، نسخه‏ای از قرآن، و سه کتاب «حق‏الیقین‏» (علامه مجلسی)، «تحفة‏الزائر» (علامه مجلسی) و «جامع عباسی‏» (شیخ بهایی)، به خطر زیبای وی در کتابخانه ناصریه لکهنو، موجود است. (3)

علامه سید محمد قلی (متوفی 1260ق) پدر میرحامد حسین، از علمای بزرگ قرن سیزدهم هجری و از صاحب‏نظران در علم کلام بود. مدتی نیز در شهر «میرتهه‏» بر کرسی قضاوت و فتوا نشست. رساله‏ای هم به نام «عدالت علویه‏» در موضوع احکام قضاوت و افتاء و شرائط قاضی و مفتی نوشته است.

او کتاب های زیادی از خود به یادگار گذاشت. (4)

تحصیلات

میر حامد حسین در شهر «میرتهه‏» هند، در خانه سید محمد قلی به دنیا آمد. نام اصلی او را «مهدی‏» نهادند. سبب شهرتش به علامه میرحامد حسین هندی، در سال‏1246ه «میرحامد حسین‏» آن است که پدرش پیش از آنکه خبر تولد فرزندش را بشنود، در رؤیا جد خود «سید حامد حسین‏» را دیده بود. از این‏رو فرزند نوزادش را به این نام مشهور کرد.

میرحامد حسین وقتی به هفت‏سالگی رسید، پدرش او را به مکتب گذاشت. او مقدمات دروس ابتدایی را خواند آنگاه وارد مراحل بالاتری شد. مقامات حریری و «دیوان متنبی‏» را نزد مولی «سید برکت علی صاحب‏»، و نهج البلاغه را در محضر مفتی «سید عباس شوشتری‏» آموخت و سپس به فراگیری علوم عقلی در نزد «سید مرتضی خلاصة العلماء» و علوم شرعی در محضر «سید محمد سلطان العلماء» و برادر او «سید حسین سید العلماء» پرداخت و پس از سال ها تلاش و همت، تحصیلات خود را با موفقیت‏به اتمام رساند.

جوامع اسلامی به ویژه هندوستان، در دوران زندگی میرحامد حسین، بیش از پیش دچار آشوب و تفرقه شده بود. استعمارگران و دشمنان اسلام، همواره برای دست‏یافتن به اهداف شوم و غارتگرانه خود، دوست می‏داشتند که مسلمانان با هم اتحاد نداشته باشند و مدام با خصومت زندگی کنند. بدین خاطر گاه دانشمندانی را در میان خود مسلمانان تحریک می‏کردند تا با نوشتن یا گفتن حرف هایی تفرقه‏افکن و اختلاف‏آفرین، صفوف آنان را بر هم زنند و محیط زندگی برادرانه را تبدیل به بلوا و آشوب و سوءظن و دشمنی سازند.

علامه سید محمد قلی پدر میرحامد حسین، سال ها عمر خود را صرف جواب دادن شبهات و تهمت هایی کرد که دشمنان اسلام، به دست‏برخی از دانشمندان مسلمان، علیه شیعه و مکتب اهل بیت(ع) شایع می‏کردند اکنون بعد از پدر نوبت ‏به پسر صالح و خلف او یعنی علامه میرحامد حسین هندی رسیده بود. او مشاهده می‏کرد که چه افتراها و تهمت هایی بر شیعه می‏بندند که روح شیعه از آن ها خبر ندارد ... این بود که تصمیم گرفت کمر همت‏ببندد و همچون پدرش، در عرصه قلم و تحقیق و تتبع و بیان حقائق و وقایع تاریخ اسلام، به دفاع از حق برخیزد و به تهمت های مغرضانه و جاهلانه و خصومت‏آمیز دشمنان تشیع، پاسخ دهد .

فعالیت های علمی

نخستین کارش، نقد، بررسی، تصحیح و تهذیب بعضی از کتاب های ارزشمند پدرش علامه سید محمد قلی بود. (5) چرا که بسیاری از آثار پدرش، در دفاع از مکتب شیعه و پاسخ به ایرادهای مخالفان تشیع بود و شایسته بود که پسر دانشمند و فرزانه، آن ها را تصحیح و چاپ و منتشر کند. میرحامد حسین سال هایی از عمر گرانمایه ‏خود را در این راه صرف کرد و از این رهگذر، خدمات شایانی به عالم تشیع ارزانی داشت. آنگاه خود اقدام به نوشتن کتاب هایی گرانقدر نمود که اینک به ذکر آن ها می‏پردازیم:

1. استقصاء الافحام، ده جلد و به فارسی است. مؤلف در این کتاب مطالبی را پیرمون قرآن کریم، حضرت مهدی(عج) شرح حال بسیاری از دانشمندان اهل سنت و اصول و فروع دین، مطرح کرده است و پاسخی است‏به کتاب «منتهی‏الکلام‏» تالیف حیدر علی فیض‏آبادی حنفی، که مطالبی شبهه‏آمیز و بی‏اساس در باره شیعه داشت. (6)

2. شوارق النصوص، پنج جلد در علم کلام.

3. افحام اهل المین، ردی است‏بر کتاب «ازالة الغین‏» تالیف حیدرعلی فیض‏آبادی حنفی.

4. اسفار الانوار، سفرنامه حج و کربلا.

5. کشف المعضلات فی حل المشکلات.

6. العضب البتار فی مبحث آیة الغار.

7. النجم الثاقب فی مسالة الحاجب، کتاب فقهی در موضوع ارث.

8. الدرر السنیة فی المکاتیب و المنشآت العربیه.

9. زین الوسائل الی تحقیق المسائل، مسائل فقهی و گوناگون.

10. الذرایع، در شرح شرایع محقق حلی. (7)

11. عبقات الانوار فی مناقب الائمة الاطهار.

عبقات الانوار فی مناقب الائمة الاطهار

این اثر بزرگ ترین و ارجمندترین کتاب اوست و از شاه کارهای علمی و اعتقادی شیعه به شمار می‏رود. مؤلف بزرگوار این کتاب عظیم و شگفت‏انگیز را در مناقب ائمه اطهار(ع) و در جواب کتاب ضد شیعی «تحفه اثنی عشریه‏» نوشته است.

کتاب خصومت‏برانگیز «تحفه اثنی عشریه‏» (هدیه‏ای برای شیعیان دوازده امامی) را مولوی عبدالعزیز دهلوی (م‏1239 که از اهل سنت‏بود، بدون توجه به آیات وحدت‏بخش قرآن و سفارش های پیامبر(ص) در این کتاب، عقاید و آراء شیعه را به طور عموم و فرقه اثنی عشریه را بالخصوص در اصول و فروع و اخلاق و آداب و تمامی معتقدات و اعمال شان به عباراتی خارج از نزاکت و کلماتی بیرون از آداب و سنن مناظره و به روش کتب نوآموزان - که به خطابه نزدیکتر است تا به برهان یا دست کم نقل صحیح مطالب - مورد حمله و اعتراض قرار داده ... کتاب را مملو از افتراآت و تهمت های شنیعه ساخته است ... و باعث تشتت جبهه اسلامی هند شد. این کتاب در دل برادران مسلمان نسبت‏به یکدیگر کینه و نفرت پدید آورد و صفای مسجد و محراب، شکوه رمضان و عاشورا را کدر ساخت. (8) ...

عبقات‏الانوار (9) ، دارای دو منهج و هر منهج نیز مشتمل بر مجلداتی چند است منهج اول در باره اثبات دلالت آیاتی چند از قرآن مجید بر امامت است، از جمله آیه:

«انما ولیکم الله و رسوله و الذین آمنوا الذین یقیمون الصلوة و یؤتون الزکاة و هم راکعون‏» - مائده / 55.

و آیه:

«الیوم اکملت لکم دینکم ... .» مائده /3

و آیات فراوان دیگری که بر امامت‏شرعی و الهی ائمه اهل بیت عصمت و طهارت (امام علی و فرزندان معصومش)(ع) دلالت می‏کند. همه را مورد بحث عالمانه و محققانه و گسترده قرار داده است. گفته‏اند این مجلد هنوز به چاپ نرسیده است «ولی در کتابخانه مؤلف در لکهنو، و در کتابخانه مولوی سید رجبعلی خان سبحان الزمان درجکراوان و... موجود است‏»(10)

منهج دوم کتاب، در باره احادیث دوازده‏گانه‏ای است که مولوی عبدالعزیز دهلوی در کتاب تحفه اثنی عشریه، مغرضانه اصل یا تواتر آنها را انکار و اشکالاتی بر این احادیث‏شیعی وارد کرده بود. این منهج از کتاب شگفت‏آور و عظیم عبقات‏الانوار، 30 جلد است که حدود دوازده جلد آن در هندوستان و ایران به چاپ رسیده است. هر یک از احادیث دوازده گانه، خود یک مجلد و برخی از این مجلدات هم در چندین جلد به سبک قدیم و سنگی چاپ شده است‏بدین شرح:

مجلد اول از منهج دوم، در مورد حدیث غدیر.

مجلد دوم، در موضوع حدیث منزلت.

مجلد سوم، در باره حدیث ولایت.

مجلد چهارم، در باره حدیث طیر.

مجلد پنجم، شرح و بیان حدیث «انا مدینة العلم و علی بابها ...».

مجلد ششم، در باره حدیث تشبیه.

مجلد هفتم، در باره حدیث «من ناصب علیا لخلافه فهو کافر».

مجلد هشتم، در بیان حدیث نور «کنت انا و علی نورا ...».

مجلد نهم، در باره حدیث «رایت‏».

مجلد دهم، در موضوع حدیث «انک تقاتل علی تاویل القرآن ...».

مجلد یازدهم، در مورد حدیث «الحق مع علی ...».

مجلد دوازدهم، در باره حدیث ثقلین.

عبقات‏الانوار از نگاه بزرگان

ستایش بزرگان از کتاب عبقات

بزرگان علم و تحقیق، بر عظمت کتاب عبقات‏الانوار اقرار کرده‏اند و آن را به دیگران نیز شناسانده‏اند:

1.

2. علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی در باره آثار میرحامد حسین به ویژه عبقات، می‏نویسد:

«کتاب های با عظمت و مفید میرحامد حسین، دریای ژرف‏نگری و باریک‏بینی را پر موج گردانده است ... مهمترین و پر آوازه‏ترین آثار او «عبقات‏الانوار» در مناقب ائمه اطهار علیهم السلام است ...

و میرحامد حسین تمام حقایقی را که «دهلوی‏» در باب امامت منکر شده با بهره‏گیری از احادیث و اخباری که از طریق اهل سنت نقل شده، ثابت کرده است‏». (12)

3. امام خمینی در سال 1320 شمسی/1363 قمری که هنوز تمام مجلدات عبقات چاپ نشده بود، پس از بحث در موضوع حدیث غدیر، می‏نویسد:

«... هر کس بخواهد اطلاع از چگونگی حدیث غدیر پیدا کند، باید رجوع کند به کتاب عبقات‏الانوار سید بزرگوار میرحامد حسین هندی، که چهار جلد بزرگ در حدیث غدیر تصنیف کرده و چنین کتابی تاکنون نوشته نشده و عبقات‏الانوار در امامت از قراری که شنیده شده، سی جلد است و آنچه که ما دیدیم، هفت - هشت جلد است و در ایران شاید تا پانزده جلد آن پیدا شود و اهل سنت در صدد جمع آن کتاب و تضییع آن هستند و ما ملت‏شیعه در خواب هستیم تا آن وقت که یک چنین گنج پر قیمت و گوهر گران بهایی از دست‏ برود! اکنون قریب دو سال است [دو سال قبل از1363ق] که به ملت‏شیعه تجدید طبع این کتاب پیشنهاد شده و به خونسردی تلقی شده است. با این وصف با خواست‏خدا جلد غدیر در تحت طبع است. (13) لکن بر علماء شیعه بالخصوص و دیگر طبقات لازم است که این کتاب بزرگ را که بزرگترین حجت مذهب است نگذارند از بین برود و به طبع آن اقدام کنند». (14)

4. استاد محمد رضا حکیمی در باره عبقات الانوار می‏نویسد:

«و به راستی کتاب عبقات، عظیم است. آن اقیانوس بیکران و آن دریای ژرف، این کتاب است. این چنین کتابی در دیگر آفاق بشری و فرهنگ ملت ها نیز همانند ندارد... کتاب «عبقات‏» با مجلدات بسیارش، یکی از والاترین نمونه‏های کار خرد انسانی و پشتکار و مسؤولیت‏بشری است، و یکی از ارجمندترین سندهای ...» (15)

علامه میرحامد حسین، کتاب عبقات را به سادگی و آسانی و رفاه و خدمه و گروه تحقیق ننوشت. او در راه تالیف چنین کتاب عظیمی، خود به تنهایی سخت‏ترین سفرها و پرزحمت‏ترین کارها را عاشقانه پذیرفت. زیرا همه اسناد و منابع تتبع و تحقیق را در اختیار نداشت، به ویژه کتاب ها و منابع اهل سنت را.

گاهی به عنوان خادم و کارگر در یکی از روستاهای دورافتاده شهر مکه به خانه عالمی سنی وارد شد تا در کتابخانه او به کتابی که دنبالش می‏گشت، دست‏یابد و موفق هم شد. (16) وقتی هم فرزند جوانش از دنیا رفت، مراسم کفن و دفن و تشییع و مجلس سوگواری را به دیگران واگذارد تا یک ساعت هم که شده وقتش را جز در تالیف عبقات‏الانوار صرف نکند. (17) و یک وقت هم، به مصر رفت و کتابی را که می‏خواست پیدا کرد و با کشتی برگشت، در کشتی مشغول مطالعه کتاب بود که باد تندی کتاب را از دستش گرفت و به دریا افکند و سید به دنبال کتاب خود را به دریا زد و کتاب را گرفت!... وقتی همسفران او را گرفتند و در کشتی نشاندند و سؤال کردند که چرا خودت را به دریا پرت کردی؟ کتاب را نشان داد و جواب داد: به خاطر کتاب! این کتاب هنوز هم در کتابخانه ناصری نگهداری می‏شود. (18)

کتب مربوط به عبقات الانوار

1. تتمیم عبقات، اثر سید ناصر حسین معروف به شمس العلماء، فرزند سید میرحامد حسین

2. تذییل عبقات، نوشته سید ذاکر حسین، فرزند صاحب عبقات الانوار

3. تعریب، جلد اول، «حدیث مدینة‏العلم‏» به قلم سید محسن نواب

4. تلخیص، جلد دوم، پنجم، ششم و بخشی از جلد یکم به نام الثمرات به قلم سید محسن نواب

5. تکمیل، جلد هفتم عبقات الانوار، نوشته سید محمد سعید، فرزند سید ناصر حسین و نوه میر حامد حسین

6. فیض القدیر فی ما یتعلق بحدیث الغدیر، تلخیصی است‏به قلم محدث شیخ عباس قمی.

وی در این تلخیص روش علامه میرحامد حسین را کاملا رعایت و ساختار و چارچوب کار وی را حفظ کرد و خواننده در مباحث و موضوع‏ها احساس گسست نمی‏کند. محدث شیخ عباس قمی در این خصوص در زندگی‏نامه خود می‏نویسد:

کتاب فیض الغدیر... و آن مختصری است از جلدین غدیر عبقات‏الانوار سید محدث، عالم متکلم، محقق و مدقق مؤید مسدد، محیی السنة وسیف‏الامة، فخرالشیعة و حامی الشریعة، سیدنا الاجل مولانا المیر حامد حسین الهندی. (19)

محدث قمی این اثر را در سال 1321هجری قمری در نجف اشرف به سامان رساند و تا هنگام تصحیح به صورت نسخه خطی در اختیار فرزندش قرار داشت که در سال 1364 هجری شمسی به همت آیة الله استادی با همکاری حجج اسلام، آقایان، رضا مختاری و سید علی میرشریفی تصحیح و تحقیق شده است و در سال 1406هجری قمری نخستین بار با همت مؤسسه در راه حق چاپ و بار دوم به کوشش مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در 462 صفحه به زیور طبع آراسته شد. محدث قمی خلاصه این کتاب را به دو مقصد تقسیم کرد: وی مقصد اول را به اثبات تواتر حدیث غدیر و نقض ایرادات فخررازی و مقلدین او و ذکر اسمای ناقلین و مخرجین این حدیث‏شریف از اکابر ائمه سنیه اختصاص داد که این فصل را در سه باب با این عنوان‏هاتنظیم کرد: باب اول: اثبات متواتر بودن حدیث غدیر و ذکر نام عالمان اهل‏سنت که کتابی در خصوص حدیث‏شریف تالیف کردند; باب دوم: ذکر کلمات فخر رازی در قدح حدیث‏شریف غدیر و جواب آن; باب سوم: در ذکر نام کسانی که در قدح حدیث غدیر از فخررازی تقلید کرده‏اند به همراه نقل کلمات بعضی از آنان.

مقصد دوم به بیان دلالت‏حدیث غدیر بر امامت‏حضرت امیرالمؤمنین(ع) و نقض کلمات شاه صاحب دهلوی اختصاص دارد که باب اول آن به بحث از کلام شاه صاحب در قدح بر دلالت‏حدیث‏شریف غدیر و بعد به رد آن و وجوه دلالت‏حدیث غدیر بر امامت و خلافت‏حضرت امیرالمؤمنین(ع) می‏پردازد. وی در این باب ده دلیل بر اثبات دلالت‏حدیث‏شریف غدیر بر امامت امیرالمؤمنین(ع) بیان می‏کند.

7. خلاصه عبقات الانوار. این مجموعه به زبان عربی می‏باشد که علامه سید علی حسینی میلانی تالیف و تعریب آن را در سال 1385هجری قمری در شهر کربلا آغاز کرد. وی در مقدمه جلد اول این کتاب به مباحثی از قبیل التزام علامه میر حامد حسین به قواعد مناظره و بحث، روش استدلال سندی و دلالتی، منابع اهل سنت در حوزه‏های تفسیر قرآن، علوم حدیث، سیره و تاریخ، فقه و اصول، رجال و کلام می‏پردازد.

علامه سید علی حسینی میلانی در سال 1414هجری قمری به بازنگری و چاپ مجدد خلاصه عبقات الانوار در 20 جلد به نام نفحات الازهار به صورتی زیبا و با فهرستی کامل در آخر هر جلد پرداخت. وی جلد یکم و دوم و سوم را به «حدیث ثقلین‏» و چهارم را به «حدیث‏سفینه‏» و پنجم را به «حدیث نور» و ششم، هفتم، هشتم و نهم را به «حدیث غدیر» و دهم، یازدهم و دوازدهم را به «حدیث مدینة العلم‏» و سیزدهم و چهاردهم را به «حدیث طیر» و پانزدهم و شانزدهم را به «حدیث ولایت‏» و هفدهم و هیجدهم را به «حدیث منزلت‏» و سرانجام جلد نوزدهم را به «حدیث تشبیه‏» اختصاص داد. این نوزده جلد مربوط به منهج دوم است.

چون منهج اول عبقات که به آیات اختصاص داشت متاسفانه در دسترس نبود، علامه سید علی حسینی میلانی در ابتکاری ستودنی منهج اول را تالیف کرد و جلد بیستم نفحات الازهار را به این منهج اختصاص داد. وی این منهج را به روش میرحامد حسین تالیف کرد و در همان جلد(ص‏8) به آن اشاره می‏کند. ایشان در این کتاب، هفت آیه مورد ادعای عبدالعزیز دهلوی را مطرح و دلالت آن‏ها را بر امامت ائمه(ع) اثبات می‏کند. این آیات عبارتند از: 1. «ولایت‏» آیه 55سوره مائده; 2. «تطهیر» آیه 33 سوره احزاب; 3.«مودة‏» آیه 23 سوره شوری; 4. «مباهله‏» آیه 59 سوره آل عمران; 5. «انما انت منذر ولکل قوم هاد» آیه 24 سوره فاطر; 6. «و قفوهم انهم مسؤولون‏» آیه 24 سوره صافات; 7. «والسابقون السابقون اولئک المقربون‏» آیه 10 سوره واقعه. این کتاب در سال 1420هجری قمری/1378 در قم به زیور طبع آراسته شد.

8. عبقات الانوار در اثبات امامت ائمه اطهار(ع): این مجموعه در شش جلد و با همت گروهی از فضلای اصفهان و به همت موسسه نشر نفائس مخطوطات به سال 1382/هجری قمری در اصفهان به چاپ رسید. در جلد اول و دوم (جمعا در 944 صفحه) به بحث و بررسی سند «حدیث‏شریف ثقلین‏» پرداخته شده و جلد سوم و چهارم و پنجم (با 912 صفحه) به بحث از دلالت «حدیث ثقلین‏» بر امامت ائمه(ع) و اثبات آن اختصاص یافته است. در بخش عمده جلد ششم، به ادامه بحث از سند و دلالت «حدیث‏شریف سفینه‏» می‏پردازد و بخش آخر این جلد را، به معرفی تحفه اثنا عشریه و صاحب آن،

معرفی میرحامد حسین، آثار و خانواده او اختصاص می‏دهد.

9. عبقات الانوار: به همت‏حضرت استاد حاج سید مصطفی مهدوی اصفهانی بخشی از عبقات الانوار به چاپ رسید که عبارتند از: «حدیث طیر» در یک جلد، «حدیث مدینة‏العلم‏» در دو جلد، «حدیث ولایت‏» در یک جلد، «حدیث تشبیه‏» در یک جلد و «حدیث نور» در یک جلد. این مجلدات به اهتمام مدرسه امام المهدی(ع) قم به چاپ رسید. (20)

نامه‏ها ی تقدیر آمیز به میرحامد حسین

اکنون به چند نمونه از آن نامه‏ها بسنده می‏کنیم:

نامه آیة الله شیخ زین العابدین مازندرانی حائری:

... چون متدرجا مجلدات کتب مؤلفات و مصنفات آن جناب سامی صفات که عبارت از «استقصاء الافحام‏» و «عبقات‏» بوده باشد در این صفحات به دست علما و فضلای این عتبات عرش درجات، ملحوظ و مشاهد افتاد به اضعاف مضاعف آنچه شنیده می‏شد دیده شد در کتاب «احکمت آیاته ثم فصلت من لدن حکیم خبیر» از صفحاتش نمودار، «کتاب مرقوم یشهده المقربون‏» از اوراقش پدیدار، از عناوینش «آیات محکمات هن ام الکتاب‏» پیدا، و از مضامینش «هذا بلاغ للناس ولینذروا به ولیعلموا انه الحق و لیذکر اولوالالباب‏» هویدا، از فصولش عالمی را تاج تشیع و استبصار بر سر نهاد و از ابوابش به سوی «جنات عدن تجری من تحتها الانهار» باب‏ها گشاده، کلماتش «وجعلناها رجوما للشیاطین‏»، کلامش «الا لعنة الله علی القوم الظالمین‏»، مفاهیمش «الم اعهد الیکم یا بنی آدم ان لا تعبدوا الشیطان انه لکم عدو مبین‏»، مفاهیمش در لسان حال اعدا «یا لیت‏بینی و بینک بعد المشرقین و بئس القرین‏»، دلایلش «هذا بیان للناس و هدی و موعظة للمتقین‏»، براهینش «کتاب انزل الیک فلا یکن فی صدرک حرج منه لتنذر به و ذکری للمؤمنین‏»، برای دفع یاجوج و ماجوج مخالفین دین مبین، سدی است متین، و از جهت قلع و قمع زمره معاندین مذهب و آیین چون تیغ امیرالمؤمنین، سیمرغ سریع النقل عقل از طیران به سوی شرف اخبارش عاجز، همای تیزپای خیال از وصول به سوی غرف آثارش قاصر، کتبی به این لیاقت و متانت و اتقان تا الآن از بنان تحریر نحریری سرنزده و تصنیفی در اثبات حقیقت مذهب و ایقان تا این زمان از بیان تقریر حبر خبیری صادر و ظاهر نگشته. از عبقاتش رایحه تحقیق وزان و از استقصایش استقصا بر جمیع دلایل قوم عیان، ولله در مؤلفها و مصنفها، «اکان للناس عجباان اوحینا الی رجل منهم ان انذر الناس و بشر الذین آمنوا ان لهم قدم صدق عند ربهم قال الکافرون ان هذا لساحر مبین‏». (21)

نامه میرزای شیرازی به میر حامد حسین:

به عرض می رسانم: رجای واثق آن که علی الدوام در تشیید قواعد دین حنیف و تسدید سواعد شرع شریف، به برکات امام عصر، ولی زمان (ارواحنا له الفداء) موفق و مسدد باشید! اگرچه در مقام تودد و اتحاد کمتر میسر شده است‏بتوانم چنانچه شایسته است‏برآیم. واحد احد اقدس (عزت اسماؤه) گواه است، همیشه شکر نعمت وجود شریف را می‏کنم و به کتب و مصنفات رشیقه آن جناب مستانسم و حق زحمات و خدمات آن وجود عزیز را در اسلام نیکو می‏شناسم. انصاف توان گفت تا کنون در اسلام در فن کلام، کتابی به این گونه نافع و تمام تصنیف نشده است، خصوصا کتاب عبقات الانوار ، که از حسنات این دهر و غنایم این زمان است. بر هر مسلم متدین لازم است که در تکمیل عقاید و اصلاح مفاسد خود، به آن کتاب مبارک رجوع نماید و استفاده نماید و هر کس به هر نحو تواند در نشر و ترویج آن‏ها به اعتقاد احقر باید سعی و کوشش را فروگذار ندارد تا چنان‏که در نظر است اعلای کلمه حق و ادحاض باطل شود، که خدمتی شایسته‏تر از این به طریقه حقه و فرقه ناجیه کمتر در نظر است. (22)

محدث نوری نامه‏های بسیاری برای میر حامد حسین ارسال داشت که از آن مجموعه، دوازده نامه شناسایی شده و در نشریه نور علم (23) به چاپ رسیده است.

غروب خورشید

سرانجام، فرزانه بزرگ شیعه و مدافع مجاهد اهل بیت پیامبر(ص) سید بزرگوار میرحامد حسین موسوی هندی، در هجدهم صفر سال‏1306، در لکهنو چشم از جهان فرو بست در حسینیه خود دفن شد. (24)

درود خدا بر او و اجداد طاهرینش باد.

پی‏نوشت ها:

1- نجوم السماء، ج 1، ص 25.

2- همان.

3- عبقات الانوار، میرحامد حسین هندی، ج 1، ص‏19; نجوم السماء، ج 1، ص 22 -23.

4- عبقات الانوار، ج 1، ص 21 - 25; فوائد الرضویة، شیخ عباس قمی، ص 595 -596.

5- نجوم السماء، ج 1، ص 24 - 28; نقباء البشر، آقا بزرگ تهرانی، ج 1، ص‏347.

6- نجوم السماء، ج 1، ص 28 -29; نقباء البشر، ج 1، ص‏349; الذریعه، آقا بزرگ تهرانی، ج 2، ص 31.

7- نجوم السماء، ج 2، ص 31 و مجلدات مختلف الذریعة بر اساس نام کتابها.

8- میرحامد حسین، محمد رضا حکیمی، ص‏86 - 88.

9- عبقات‏الانوار، به معنی «گلها و شکوفه‏های خوشبو» است.

10- شیخ آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ج‏15، ص‏214.

11- الغدیر، علامه امینی، ج 1، ص‏157.

12- نقباء البشر، ج 1، ص 348.

13- که بعدها در ده جلد وزیری چاپ و منتشر شد.

14- کشف الاسرار، امام خمینی، ص 178.

15- میرحامد حسین، ص 95 -96.

16- کیهان فرهنگی، شماره 50، ص‏39.

17- مجله پیام انقلاب، شماره 15، ص‏9.

18- مجله عشاق اهل بیت(ع)، محرم و صفر 1415، ص‏36.

19- فوائد الرضویه، ص‏222.

20- معرفی کتاب «عبقات الانوار» میر حامد حسین هندی، سید محمد رضا حسینی، مجله پژوهش و حوزه  پاییز 1379 - شماره 3 صفحه 124 تا 146.

21- . سید علی حسینی میلانی،همان، ج‏1، ص‏116.

22. عبقات الانوار، مقدمه حدیث غدیر، ص‏56; سواطع الانوار، ص‏52; حدیث ثقلین، چاپ اصفهان، ج‏6، 1237.

23. نور علم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، شماره 48، ص‏88.

24- علماء معاصرین، ملا علی واعظ خیابانی تبریزی، ص 31; اعیان الشیعه، سید محسن امین عاملی، ج 4، ص 381.

سایر منابع: ابراهیم اسلامی( سایت اندیشه حوزه)

رادفر