تبیان، دستیار زندگی
این دخمه سنگی در غرب شهرستان ارومیه، در ارتفاعات غربی روستای بند و در کوه معروف به قارلی دام قرار دارد. این گور صخره ای به لحاظ تقسیم بندی، از نوع مقابر تک واحدی پیوسته ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

معرفی مقابر صخره ای یا گوردخمه های استان آذربایجان غربی

مقبره صخره ای قارلی دام

این دخمه سنگی در غرب شهرستان ارومیه، در ارتفاعات غربی روستای "بند" و در کوه معروف به " قارلی دام" قرار دارد.

این گور صخره ای به لحاظ تقسیم بندی، از نوع مقابر تک واحدی پیوسته با دو اتاقک و یک جلو خان در مقابل است. ورودی اتاقک اول به شکل  چهارگوش و ارتفاع مدخل و عرض آن به ترتیب حدود 95×60 سانتی متر است. گوشه های اتاقک مدور و فضای آن کم و از کف تا سقف حدود 170 سانتی متر بلندی دارد. اتاقک دوم در پشت اتاقک اول قرار دارد. ورودی آن نیز به شکل چهار گوش و در میانه دیواره عقبی اتاقک اول تعبیه شده است. ارتفاع مدخل این اتاق در مقابل ورودی اصلی 92 و عرض آن نیز حدود شصت سانتی متر است. ارتفاع اتاقک دوم از کف تا زیر سقف آن از 120 تا 130 سانتی متر متغیر است. این گوردخمه صخره ای ساده به هزاره اول ق . م تعلق دارد.

مقبره صخره ای سدوک

سدوک در سی کیلومتری جنوب شهر ارومیه، نزدیک روستای "خرم آباد " قرار دارد. در این منطقه دو دخمه روبروی یکدیگر در پس رفتگی مستطیل شکل طبیعی کوه دیده می شود. شکل و ابعاد ورودی این دخمه ها نشان می دهد که تاریخ ساخت این دو بنا متفاوت است. دخمه پایینی از دو فضا تشکیل شده است؛ فضای اول به عنوان فضای واسطه بین خارج و اتاق جسد عمل می کند. سقف و دیوارهای آن ناصاف بوده و حالت گنبدی شکل در سقف به وجود آورده است. کف آن ها با خاک پر شده و کف اصلی را پوشانده است. فضای اتاق جسد با یک آستانه ورودی تقریباً مستطیل شکل از فضای اولی (واسطه) جدا می شود.

دخمه بالایی با یک ورودی تقریباً باریک و کوتاه از فضای بیرونی جدا می شود. این گوردخمه فضایی با سقف مدور و کفی مسطح دارد. در دیواره سمت راست ورودی آن، طاقچه بسیار کم عمقی با قوس هلالی مشاهده می شود که گویا نیمه تمام مانده است. ورودی این دخمه دارای ارتفاعی است که می توان با کمی خم شدن از آن عبور کرد.

گور دخمه فخریگاه

مقبره صخره ای بی بی کند

تقریباً در پانزده کیلومتری شمال شهرستان مهاباد و در جنوب قریه "اگریگاش" (ایندرقاش) اثر تاریخی با عظمت فخریگاه از دوره مادها قرار دارد. داخل گور دخمه از دو قسمت با ارتفاع پنجاه سانتی متر تشکیل شده است. بخش شمالی آن متشکل از دو پله ورودی و دو ستون با ارتفاع10/2 متر است. در انتهای سمت غربی این بخش، مقبره ای که سابقاً محل دفن مردگان بود و دو مقبره کوچک تر به ابعاد مساوی وجود دارد. بخش جنوبی آن پایین تر از بخش شمالی قرار دارد و دارای دو ستون و دقیقاً رو به جنوب است. دخمه فخریگاه دارای چهار ستون و دو پله در سمت چپ ایوان است.

باستان شناسان و محققین زیادی این دخمه را دیده اند و درباره آن مطلب نوشته اند. مثلاً "دیاکونف" درباره آن می نویسد: شمالی ترین مقبره مادی فخریک درمانای باستانی و نزدیک میاندوآب (مهاباد) است که جلو خان ندارد و سقف ساده سنگی آن را چند ستون نگه می دارد و ظاهراً محلی بوده است برای گذاشتن جنازه ها.

تعیین قدمت این مقبره دشوار است، ولی تشریفات تدفین در آن با مراسمی که در گذشته در ناحیه اطراف دریاچه ارومیه متداول بود، تفاوت دارد.

رومن گیرشیمن آن را مربوط به مقبره یک شاهزاده مانایی می داند. هرتسفلد و دیگران معتقدند که این مقبره مادی است و از نظر حجاری و ستون بندی در شمار مقابر مهم دوره ماد است.

مقبره صخره ای بی بی کند

گور دخمه فخریگاه

روستای "بی بی کند" در شهرستان شاهین دژ قرار دارد. این گوردخمه با یک مدخل سنگی دارای چند اتاق تو در تو و یا منفرد است. در این اتاق ها که اغلب به هم راه دارند، ورودی، طاقچه های سنگی، نور گیر و ... دیده می شود.

منبع: میراث فرهنگی استان آذربایجان غربی

تهیه و تنظیم برای سایت تبیان: زهره پری نوش