مراسم ازدواج و آیین های مذهبی در استان گیلان

ازدواج

برای تشکیل خانواده، حضور زوجی که خواهان یکدیگرند، عامل تعیین کننده است. در گیلان، به خصوص در مناطق روستایی به دلیل مشارکت و همپایی زنان و مردان در امور معیشتی، ارتباط و آشنایی های اولیه از برخوردهای ساده و روزمره اهالی آغاز می شود.

با توجه به گسترش فعالیت هایی که در بطن زندگی روستایی جریان دارد مثل آیش، وجین و درو و ... شناخت ابتدایی پسران و دختران به وجود می آید. این شناخت بعدها به انتخاب و سپس در صورت پذیرش خانواده ها به تهیه مقدمات ازدواج منجر می شود. به این ترتیب که با جلب موافقت خانواده طرفین و پس از مراسم خواستگاری، دوره نامزدی طی می شود.

حنابندان؛ پیش از فرار رسیدن عروسی مراسمی به نام "حنابندان" در شهرها بر پا می شد. در این مراسم عروس می باید در این شب دست و پایش را حنا ببندد.

نارنج زنی؛ از دیگر مراسم ازدواج "نارنج زنی" است. رابینو که در اوایل قرن بیستم در گیلان به سر می برد، خود شاهد این مراسم بود. وی می نویسد که هنگام ازدواج، داماد نقل و سکه بر سر عروس می پاشد، بعد نارنج یا پرتقالی به طرف او می اندازد. آنگاه عروس و داماد دور چاه می گردند. عروس سکه ای به نشانه خوشبختی در چاه می اندازد و پس از آن درخت توتی در خانه می نشانند.

گیشه بری؛ گیشه بری از دیگر مراسم مربوط به ازدواج است. بردن عروس به خانه داماد را گیشه بری می نامند. این مراسم پرشور با صدای ساز و نقاره و ترانه خوانی و شادمانی خانواده عروس و داماد و دیگر مهمانان همراه است.

در شهرها معمولاً ازدواج با پا درمیانی خانواده و معرفی چند دختر به پسر مورد نظر صورت می پذیرفت. گاه دلاک حمام را برای آشنایی و پرسیدن نظر دختر نزد او می فرستادند و یا در حمام های عمومی دختر مورد نظر را برانداز کرده و پس از پسندیدن به خواستگاری او می رفتند. مراسم خواستگاری و تعیین مهریه و شیربها از موارد مطرح برای دو خانواده است.

ختنه سوران

از مراسم تاریخی ایران و گیلان ختنه سوران است. در تاریخ خانی آمده است: "چون ارقام مسرت و شادکامی و فرحت و کامرانی ثبت صفحه دفتر خزینه خاطر مبارک حضرت میرزا علی بود و بزم و عشرت ختنه سور دودر شاهوارو..."

به خوبی می توان اهمیت چنین جشنی را به خصوص با توجه به ارج و قرب فرزند پسر در ایام گذشته درک کرد. اگر پسر را ده روز پس از تولد ختنه نمی کردند، این کار را چهار، پنج سال به تعویق می انداختند.

برای ختنه سوران روز و ساعت سعد و مناسب را انتخاب می کردند و آشنایان و مطرب و دلاک را برای همان روز خبر می کردند. در این میهمانی از مهمانان با پلو و خورشت و شیرینی و آجیل پذیرایی می شد و پس از آن مراسم جشن و پایکوبی برگزار می شد تا بچه از این عمل ترسناک دلداری یابد.

وسایل ختنه کردن یک نی به طول 10 تا 15 سانتی متر، تیغ سلمانی و پنبه یا پارچه سوخته شده بود که برای ضدعفونی کردن و بند آوردن خون از آن استفاده می شد. پس از عمل ختنه کردن، موسیقی و دست افشانی و پایکوبی ادامه می یافت. این عمل از آنجا که یکی از آداب اولیه اسلامی است، موجب احساس مسئولیت والدین می شد. معمولاً سعی بر این بود که تعداد ختنه شوندگان در یک روز فرد باشد، در غیر این صورت خروسی را نیز سر می بریدند.

معمولاً در این مراسم هر یک از میهمانان در حد توان خود هدیه ای می آورد. گاه جشن تا هفت روز طول می کشد. پس از ده روز فرد ختنه شده را همراه دیگر همسالانش به حمام می برند. برای این کار حمام از پیش قرق می شود.

عزاداری ماه محرم

مردم گیلان نیز همچون مردم سایر مناطق ایران، آداب و رسوم ویژه ای برای سوگواری حسین بن علی (ع) دارند. مردم سعی می کنند تا در روزهای نهم و دهم محرم، به زادگاه خود بروند و در جمع بستگان و آشنایان خود در مراسم عزاداری شرکت کنند. روضه خوانی، سینه زنی، زنجیر زنی، چهل منبر، شام غریبان، تعزیه خوانی و ... از جمله مراسم عزاداری در ماه محرم مردم گیلان است. به عنوان نمونه، مراسم عزاداری در ماسوله در اینجا آورده می شود:

مردم ماسوله مثل شیعیان گیلان و تالش مراسم مذهبی را به جای می آورند و این مراسم قدمتی دیرینه دارد.

این برنامه بسیار حساب شده است و با طوق بندی از شب هفتم آغاز می شود. در روزهای بعد تا روزدهم برنامه ها و عزاداری ادامه می یابد و در شب یازدهم مراسم شام غریبان انجام می شود.

در شب دوازدهم محرم پس از انجام مراسم مربوط به خاکسپاری شهیدان کربلا (توسط طایفه بنی اسد) و تعزیه داری در جوار "امامزاده عون بن علی" برنامه عزاداری ماه محرم پایان می یابد. به گفته "رابینو" تمام ساکنان ماسوله روز دهم محرم به مسکن و کار خود باز می گردند.

منبع :سازمان میراث فرهنگی استان گیلان

تهیه و تنظیم برای سایت تبیان:زهره پری نوش