علامت حج مقبول
مراسم اعمال حج به پایان رسید و یواش یواش حاجیان به شهرها و خانه‌های خود باز می‌گردند. اما یك سوال اساسی برایشان مطرح می‌شود و آن این كه آیا حجمان مورد قبول خداوند قرار گرفته است؟ پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) به این سوال پاسخ داده‌اند و در بیان معیار حج مقبول می‌فرماید:
كسی كه به حج و زیارت خانه خدا موفق شده نشانه قبولی حج او این است كه از آن پس، مرتكب گناه نشود، امّا اگر همچنان تن به تباهی و گناه داد، این نشان از مردود بودن حجّ اوست: «من علامة قبول الحجّ إذا رجع الرجل عما كان علیه من المعاصی هذا علامة قبول الحجّ و إن رجع من الحجّ ثمّ انهمك فیما كان علیه من زنا أو خیانة أو معصیة فقد رُدّ علیه حجُّه»(1)، همچنین فرمود: «آیة قبول الحجّ ترك ما كان علیه العبد مقیماً من الذنوب.»(2)
نكته مزبور شاید اشاره به سرّ دیگری از حجّ باشد؛ زیرا اسرار عبادت‌ها در قیامت كه روز ظهور باطن افراد و اعمال آنان است ظهور می‌كند و در آن روز كه اسرار فاش می‌شود هر انسانی نه تنها نتیجه، یعنی قبولی یا ردّ را، بلكه دلیل و سرّ ردّ یا قبول را هم مشاهده می‌كند: «یوم تُبلی السّرائر.»(3)
بنابراین، كسی كه در دنیا توانست بفهمد حجّش مورد قبول یا نكول واقع شده، او به گوشه‌ای از اسرار حجّ رسیده است، و قهراً سبب قبول یا ردّ را هم بررسی می‌كند.
معیار ارائه شده در كلام رسول اكرم(صلی الله علیه و آله و سلم) درباره نشانه حجّ مقبول، در سایر عبادت‌ها نیز هست؛ چنانكه خدای سبحان درباره نماز فرمود: «إنّ الصلوة تنهی عن الفحشاء والمنكر»(4)؛ گرچه خودِ نماز امری اعتباری است، لیكن حقیقت آن كه مانع حدوث یا تحقق خارجی اراده‌های زشت و ناپسند است، امری تكوینی است. مبادی نفسانی فاعل، مانند تصور، تصدیق، شوق، عزم، اراده و مانند آن جزو امور تكوینی است.
حقیقت نماز برای نمازگزار نقشی تكوینی دارد. بدین صورت كه انگیزه‌ها، اراده‌ها، شوق‌ها، تصمیم‌ها و عزم‌های او را تعدیل می‌كند كه نسبت به خیر مصمّم باشد و از شرّ كراهت داشته، آن را ناشایست دانسته و از آن دوری گزیند. با توجه به حدیث مذكور، حقیقت و روح حجّ نیز امری تكوینی است و همان مانع اتخاذ تصمیم‌ها و اراده‌های نارواست.
خلاصه این كه، حج‌گزار با انجام مناسكی كه بدانها دستور داده شده از هر پلیدی پاك می‌شود، از این‌رو مادامی كه به گناه آلوده نگردد، نورانی خواهد بود. چنانكه امام صادق(علیه السلام) فرمود: «الحاجُّ لا یزال علیه نور الحجِّ ما لم یلمَّ بذنب.»(5) مشاهده این نورانیت، حج‌گزار را به پذیرش الهی حج خود امیدوار خواهد كرد.
پی‌نوشت‌ها:
1ـ مستدرك الوسائل، ج 10، ص 166.
2ـ همان، ص 165.
3ـ سوره طارق/ 9.
4ـ سوره عنكبوت، 45.
5 ـ وسائل الشیعه، ج 8، ص68 و 328.
منبع:
برگرفته از صهبای حج، آیة الله جوادی، ص 471، با تصرف .
