از مشعر تا شعور

شعر فارسی از ابتدای شکل گیری شعری مذهبی و ارزشی بود و هر کدام از مناسک مذهبی به نوعی گره گشای معانی بدیع شعر در ذهن خواننده و قلم سراینده بوده اند . در این میان مناسک حج به علت عظمت و فراگیری خاص آن موقعیتی ویژه را در میان بیان دیگر اعمال مذهبی در شعر فارسی دارد  و از آنجا که این موضوع بسیار گسترده و عمیق در ادبیات ما مطرح شده است در این مطلب به ذکر تک بیت هایی از شعرا  در این باره بسنده می کنیم  و شرح اعمال و ابیات بیشتر را برای علاقه مندان به مطالعه دقیق تر برای دانلود در انتهای مطلب قرار می دهیم . امید که موافق نظر جویندگان زیبایی قرار گیرد.

كوچ بزرگ به سوى مشعر

رانده ز اول شب برآن پایه و بشكسته سنگ

نیم شب مشعل به مشعرنورغفران دیده اند

خاقانى

زآنجا چو شروط شد تمامت

راه است به مشعر الحرامت

انبه بینى چو روز محشر

از معشر جن و انس، مشعر

در گوش تو آید از مسالك

آواز رو آ رو ملائك

بكران فلك میان مردان

مجمردار و سپند گردان

سیمرغ گرفته بوى عنبر

چون طاوسان به فرق مجمر

خاقانی

منا

فاضلتر از كوه منا در وى سعادت را بنا

آواز گورانش غنا بانگ غزالانش غزل

لامعى گرگانى

تا بود كعبه و منا و صفا

تا بود مشعر و مقام و حطیم

عمعق بخارى

رمی جمرات

گفت نى گفتمش چو سنگ جمار

همى انداختى به دیو رجیم

از خود انداختى برون یكسر

همه عادات و فعلهاى ذمیم

ناصر خسرو

ذبح و قربانی

چون كه با تكبیرها مقرون شدند

همچو قربان از جهان بیرون شدند

معنى تكبیر این است اى امام

كاى خدا پیش تو ما قربان شدیم

وقت ذبح الله اكبر مى كنى

همچنین در ذبح نفس كشتنى

من چو اسماعیل و جان همچو خلیل

كرد جان تكبیر بر جسم نبیل

مولوى

عید قربان

اعمال روز عید قربان كه عبارت بود از رمى جمره عقبه و قربانى و سر تراشیدن همه به خوبى پایان یافت و به حقیقت شایسته است كه حاجى امروز را جشن بگیرد كه توانست در مبارزه پى گیر خود با شیطان بزرگ و شیطان نفس پیروز شود و او را سنگسار نماید و توانست با تراشیدن سر از همه «علاقه»ها و «تعلق»ها خود را برهاند و بر وى سزاوار است كه امروز را عید بگیرد.

حاجى سپس اعمال ایام تشریق را در منى انجام داده به مكه مى رود و با انجام اعمال مكه از احرام بیرون مى آید و بدین ترتیب اعمال واجب حج با خوبى و موفقیت به پایان مى رسد.

در دیوان شعرا تبریك عید قربان بازتاب گسترده اى دارد و كمتر شاعرى پیدا مى شود كه در قصاید خویش این عید را به ممدوح و یا پادشاهان و بزرگان و مردم زمان خود تبریک نگفته باشد.

طواف وداع

آخرین عمل مستحب حاجى در مكه مكرمه طواف وداع است. اهل سنت این طواف را به جاى طواف نساء، واجب مى دانند. پس از پایان اعمال حج و طواف وداع، مستحب است كه دربازگشت بهوطن سرعت نماید واز خدا بخواهد كه آخرین سفراو نباشد.

الوداع اى كعبه كاینك وقت هجران آمده

دل تنورى گشته و زو دیده طوفان آمده

الوداع اى كعبه كاینك مست راوق گشته خاك

ز آنكه چشم از اشك میگون راوق افشان آمده

الوداع اى كعبه كاینك كالبد با حال بد

رفته از پیش تو و جان وقف هجران آمده

الوداع اى كعبه كاینك هفته اى در خدمتت

عیش خوابى بوده و تعبیرش احزان آمده

الوداع اى كعبه كاینك روز وصلت صبح وار

دیر سر بر كرده و بس زود پایان آمده

الوداع اى كعبه كاینك درد هجران جانگزاى

شمه اى خاك مدینه حرز و درمان آمده

خاقانى

علاقه مندان به اشعار کهن آیینی ! مطالعه مقاله کامل و شواهد شعری این مطالب را از دست ندهید.

برداشت و تلخیص از کتاب حج در شعر فارسی