مسئله ای به نام ...
امام صادق علیه السلام و مساله خلافت
در این مقاله سعی داریم تا به سوالی پیرامون امام صادق علیه السلام پرداخته و رویكرد حضرت نسبت به حكومت را بررسی كنیم. قبل از طرح سوال، به شرایط دوران حضرت و اندكی قبل از آن اشاره می كنیم .
در دوران حضرت صادق علیه السلام مخالفین بنی امیه چه در میان اعراب و چه در میان ایرانیها بسیار زیاد شده بودند و این به دو علت بود:
اول :
علت دینى : همان فسق و فجورهاى زیادى بود كه خلفا علنا مرتكب مىشدند، مردم متدین شناخته بودند كه اینها فاسق و فاجر و نالایقاند به علاوه جنایاتى كه نسبت به بزرگان اسلام مرتكب شدند (این گونه قضایا تدریجا اثر مىگذارد) مخصوصا از زمان شهادت امام حسین علیه السلام این حس تنفر نسبت به بنى امیه در میان مردم نضج گرفت و بعد كه قیامهایى بپا شد -مثل قیام زید بن على بن الحسین و قیام یحیى بن زید بن على بن الحسین- وجهه مذهبى اینها به كلى از میان رفت، كار فسق و فجور آنها هم كه شنیدهاید چگونه بود،
دوم :
علت دنیایی : از وجهه دنیایى هم حكامشان ظلم مىكردند، مخصوصا بعضى از آنها مثل حجاج بن یوسف در عراق و چند نفر دیگر در خراسان ظلمهاى بسیار زیادى مرتكب شدند، ایرانیها بالخصوص و در ایرانیها بالخصوص خراسانیها ( آن هم خراسان به مفهوم وسیع قدیمش) یك جنب و جوشى علیه خلفاى بنى امیه پیدا كردند، یك تفكیكى میان مساله اسلام و مساله دستگاه خلافت به وجود آمد، مخصوصا برخى از قیامهاى علویین فوق العاده در خراسان اثر گذاشت با اینكه خود قیام كنندگان از میان رفتند ولى از نظر تبلیغاتى فوق العاده اثر گذاشت.
بعضی از قیام های این دوره عبارتند از :
قیام زید : زید پسر امام زین العابدین علیه السلام در حدود كوفه قیام كرد، مردم كوفه با او عهد و پیمان بستند و بیعت كردند و بعد وفادار نماندند جز عده قلیلى و این مرد به وضع فجیعى در نزدیكى كوفه كشته شد و به شكل بسیار جنایتكارانهاى با او رفتار كردند با آنكه دوستانش شبانه نهر آبى را قطع كردند و در بستر آن قبرى كندند و بدن او را دفن كردند و دو مرتبه نهر را در مسیرش جارى كردند كه كسى نفهمد قبر او كجاست ولى در عین حال همان حفار گزارش داد و بعد از چند روز آمدند بدنش را از آنجا بیرون آوردند و به دار آویختند و مدتها بر دار بود كه روى دار خشكید.
قیام یحیی : زید پسرى دارد جوان به نام یحیى، او هم قیامى كرد و شكستخورد و رفتبه خراسان، رفتن یحیى به خراسان اثر زیادى در آنجا گذاشت با اینكه خودش در جنگ با بنى امیه كشته شد ولى محبوبیت عجیبى پیدا كرد، ظاهرا براى اولین بار براى مردم خراسان قضیه روشن شد كه فرزندان پیغمبر در مقابل دستگاه خلافت اینچنین قیام كردهاند، آن زمانها اخبار حوادث و وقایع به سرعت امروز كه نمىرسید در واقع یحیى بود كه توانست قضیه امام حسین علیه السلام و پدرش زید و سایر قضایا را تبلیغ كند، به طورى كه وقتى كه خراسانی ها علیه بنى امیه قیام كردند -نوشتهاند- مردم خراسان هفتاد روز عزاى یحیى بن زید را به پا نمودند (معلوم مىشود انقلاب هایى كه اول به نتیجه نمىرسد ولى بعد اثر خودش را مىبخشد، چگونه است) به هر حال در خراسان زمینه یك انقلاب فراهم شده بود البته نه یك انقلاب صد در صد رهبرى شده بلكه اجمالا همین مقدار كه یك نارضایتى بسیار شدیدى وجود داشت.
خلاصه : با توجه به وجهه خراب بنی امیه و آشكار شدن نیات و عمل های شوم آنان به واسطه قیام های متعدد، زمینه فراهم شد تا حكومتی نو برپا شود.
منبع : مجموعه آثار جلد 18 صفحه 51 استاد شهید مرتضى مطهرى ( با تصرف زیاد)
گردآوری شده توسط: سیده رقیه عمادی
