امواج ناشناخته
شاگردان امام جعفر صادق(ع)
امام جعفر صادق علیه السلام تلاش و كوشش خود را با مساعى علمى سخت كوشانه آغاز و حوزه فكرى و ثمربخش خویش را كه بزرگان فقها و متفكّران از آن بیرون آمدند، در صفوف امّت افتتاح كرد و با تربیت شاگردانى دانشمند، ذخیره علمى بزرگى براى امّت برجاى گذاشت.
بعضى از شاگردان نامى آن بزرگوار عبارتند از: هشام بن حكم و مؤمن الطّاق و محمّد بن مسلم و زرارة بن اعین و غیر آنان كه هر یك چهره هاى درخشانى از تربیت شدگان مكتب آن حضرت اند. حركت علمى او آن سان گسترش یافت كه سراسر مناطق اسلامى را در برگرفت و مردم از علم او چیزها مى گفتند و شهرتش در همه شهرها پیچیده بود. جاحظ در مورد امام صادق علیه السلام گوید: امام صادق چشمه هاى دانش و حكمت را در روى زمین شكافت و براى مردم درهایى از دانش گشود كه پیش از او معهود نبود و جهان از دانش وى سرشار گردید.
تلاش آن حضرت از طرفى مقابله با امواج ناشناخته و فاسد اوضاع سیاسى عهد امویان و عبّاسیان بود كه انحرافات عقیدتى آن، بیشتر معلولِ ترجمه كتابهاى یونانى و فارسى و هندى و پدیدآمدن گروه هاى خطرناك از جمله غُلات و زندیقان و جاعلان حدیث و اهل رأى و متصوفّه بود كه زمینه هاى مساعد رشد انحراف را به وجود آورده بودند. امام در برابر تمامى آنها ایستادگى كرد و در سطح علمى، با همه مباحثه كرد و خطّ افكارشان را افشا نمود و از طرف دیگر با تلاش خستگى ناپذیر، مفاهیم عقیدتى و احكام شریعت را منتشرساخت و آگاهى علمى را پراكند و توده هاى عظیم دانشمندان را به منظور آموزش مسلمانان مجهّز ساخت. امام صادق علیه السلام مسجد پیامبر در مدینه را محلّ تدریس خویش قرار داد و مردم دسته دسته از دور و نزدیك به آنجا مى شتافتند و سؤالات گوناگون خود را مطرح و جواب لازم را دریافت مى نمودند از جمله استفاده كنندگان از محضر آن بزرگوار، مالك بن انس و ابوحنیفه و محمّد بن حسن شیبانى و سفیان ثورى و ابن عیینه و یحیى بن سعید و ایّوب سجستانى و شعبة بن حجّاج و عبدالملك جریح و دیگران بودند. امام صادق علیه السلام به پیروان خود فرمان داد كه به حاكم منحرف پناه نبرند و از داد و ستد و همكارى با او خوددارى كنند و به اصحاب و دوستان خود سفارش مى كرد كه در هر كار، مخفیانه عمل كنند و تقیّه را رعایت نمایند و در هر عملى كه انجام مى دهند توجّه كامل داشته باشند كه دشمنان و مخالفانشان متوجّه آن نشوند. آن حضرت مردم را بر آن مى داشت تا در شورشى كه زید بن على بن الحسین علیه السلام بر ضدّ دولت امویان كرده بود، پشتیبان زید باشند. هنگامى كه خبر قتل زید به او رسید بسیار ناراحت شد و اندوهى عمیق به او دست داد و از مال خود به خانواده هر یك از یاران زید كه با او در آن واقعه آسیب دیده بودند هزار دینار داد و نیز هنگامى كه جنبش بنى الحسن علیه السلام شكست خورد، امام را حزن و اندوه فرا گرفت و مردم را مسئول كوتاهى در برابر آن جنبش دانست. ا این حال، آن حضرت از در دست گرفتن حكومت خوددارى فرمود و این كار را به وقتى موكول كرد كه نقش دگرگون سازى امّت را ایفا كند و در مجراى افكار امّت تأثیر گذارد و انحراف هاى گوناگونى را كه واقعیّت سیاسى و اجتماعى به وجود آورده بود تصحیح نماید، آن گاه در داخل امّت عهده دار تجدید بنا شود و امّت را آماده سازد تا در سطحى درآیند كه بتوانند حكومتى را كه خود مى خواهند، تشكیل دهند.
گردآورنده: ندا فریز.]
