مذهب حنفی

ابوحنیفه و امام صادق علیه السلام

ابوحنیفه نعمان بن ثابت ملقب به «امام الأعظم» از علما اهل سنت بود. پیروان ابوحنیفه را حنفی می‌نامند. ایرانی‌تبار و اصل او از کابل می‌باشد. جد وی از موالی بود. وی در شهر کوفه متولد شد. در نزد اهل سنت یکی از بزرگ‌ترین فقها بشمار می‌رود. به روایتی ابوحنیفه، فقه و اصول را نزد امام صادق آموخت. ابو حنیفه چون منصب قضا را که از سوی خلیفه منصور عباسی پیشنهاد شده بود نپذیرفت به زندان افکنده شد و شکنجه گردید. در زندان در اثر مسمومیت در گذشت.

وی در راه استخراج احکام فقهی روشی غیر از دیگر فقها در پیش گرفت. پیروان ابوحنیفه و مذهب و روش او را؛ اهل رای می‌نامند زیرا ابوحنیفه قایل به رای است چنانکه بعد از صدور هر فتوایی و حکمی عنوان می‌کرد: «این نظر ماست» این شیوه او می تواند بخاطر متکلم بودن او و تأثیرش در روش فقهی وی باشد. همچنین او قیاس و استحسان را هم به ‌عنوان اصول در اجتهاد پذیرفت.

در باب ایمان و کفر، ابوحنفیه معتقد به زیاد و کم بودن آنها نیست و اصل ایمان و کفر را تصدیق و انکار می داند. وی همچنین در بحث جبر و اختیار به آزادی عمل انسان معتقد است و فعل آدمی را در مصدرش مدنظر قرار می‌دهد با استناد به این جمله او: «اعمال بشر نسبت به قضا و قدر مانند شعاعهای خورشید است به خود خورشید» از ویژگیهای ابوحنفیه صراحت و بی باکی او در دادن فتوا است و تسامح و اغماض، از خصایص فتاوای او می باشد.

او شاگردان زیادی داشت از جمله: زفربن هذیل، داوود طایی، ابویوسف قاضی، ابومطیع بلخی، محمد بن حسن شیبانی، اسدبن عمرو بجلی، حسن‌بن زیاد لؤلؤی و پسرش حمٌادبن ابی حنیفه، عبدالله بن مبارک و جارود نیشابوری و عبدالکریم جرجانی و ابونعیم و وکیع.

آثار :

• کتاب «مسند» در حدیث که جمع‌آوری شاگردان او است.

• «المخارج» در فقه که روایت ابویوسف از او است. برخی به غلط کتاب‌هایی را به او نسبت داده‌اند از جمله «فقه‌الاکبر»؛ که عقاید اصیل ابوحنیفه را نشان می‌دهد؛ «العالم و المتعلٌم»؛ «فقه‌الابسَط».

در فقه او اولین امام از ائمه? چهارگانه? اهل سنت در ترتیب زیر است.

• ابوحنیفه نعمان بن ثابت

• مالک ابن انس

• محمد ادریس شافعی

• احمد ابن حنبل

اساتید ابوحنیفه :

• عکرمه مولی عبدالله بن عباس متوفی ??? هجری قمری.

• عطاء بن ابی رباح متوفی ??? هجری قمری.

• نافع مولی ابن عمر متوفی ??? هجری قمری.

• حماد بن ابی سلیمان متوفی ??? هجری قمری.

منابع:

دکتر فؤاد عبدالنبی، محمد. (اَللُؤلُؤ وَالمُرجان) به عربی.

دکتر الشکعة، مصطفی. (الأئمة الأربعة) به عربی.

فهرست ابن ندیم.

کردری, مناقب الامام الاعظم.

خطیب بغدادی, تاریخ بغداد.

گردآورنده: