تاریخچه كتابخانه مجلس شورای اسلامی
دوره تاسیس و افتتاح
مبتكر طرح كتابخانه ارباب كیخسرو نماینده اقلیت زرتشتی در دوره دوم مجلس است . وی در سال 1287 یعنی دو سال پس از پیروزی انقلاب مشروط‌یت، این طرح را به مجلس ارائه كرد و دایره كتابخانه در نظ‌ام‌نامه داخلی مجلس شورای ملی، مصوب 17 دی ماه 1287 ق مورد توجه قرار گرفت. ارباب كیخسرو شاهرخ با همكاری جمعی از نمایندگان پیش‌گام مجلس مانند دكتر رضا افشار و شیخ ابراهیم‌زنجانی و سید نصرا... تقوی در فراهم آوردن مقدمات تاسیس كتابخانه مجلس از طرح پیشنهاد تا استقرار و پا گرفتن آن، كوشش‌های فراوانی كرده‌اند. همچنین احتشام‌السلط‌نه، محمود علامیر و محمدعلی ذكاالملك فروغی از موسسان وپایه‌گذاران به شمار می‌آیند. پیش از افتتاح رسمی، كتاب‌هادر دو اتاق كوچك و تودرتو، در قسمت شرق‌حوض‌خانه نگه‌داری و در چند قفسه چوبی چیده می‌شد. این كتابخانه كوچك همواره مورد توجه و استفاده نمایندگان بود. در دوره پنجم تقنینیه بود كه مجلس، خانه و باغ‌عزیزالسلط‌انی‌ملیجك را خرید و قرار شد كه قسمتی از آن را پس از آماده‌سازی وتغییرات لازم به كتابخانه اختصاص دهند و كتاب‌هارا به آن‌جا منتقل كنند.
مبتكر طرح كتابخانه ارباب كیخسرو نماینده اقلیت زرتشتی در دوره دوم مجلس است
در سال 1302 ش، كوشش‌هایی كه برای تاسیس كتابخانه انجام می‌گرفت به نتیجه رسید و كتابخانه از محل موقت خود حوض‌خانه به ساختمانی در سمت شرقی مجلس كه برای كتابخانه ساخته بودند منتقل شد و پس از استقرار و نظ‌م و ترتیب‌سرانجام در سال 1304 ش رسما گشایش یافت. این ساختمانی كه كتابخانه، نخستین‌بار در آن‌جا گشایش یافت بخشی از اندرونی خانه حسین‌خان سپهسالار بود كه ناصرالدین شاه پس از مصادره باغ و خانه سپهسالار ابتدا آن را به سوگلی خود انیس‌الدوله بخشید و پس از درگذشت او به عزیزالسلط‌ان سردار ملیجك داد و ملیجك آن را به اسدالله كردستانی فروخت و مجلس به پیشنهاد آیت الله شهید سید حسن مدرس از محل جرائم، آن را از اسدالله كردستانی خرید و قسمتی از آن برای این منظ‌ور در نظر گرفتند و زیر نظر استاد جعفر خان‌معمار كاشانی، كه بعدها معمار مجلس شد، به صورت كتابخانه در آمد. كتابخانه در این محل، تشكیلاتی ساده و ابتدایی داشت كه شامل یك قرائت‌خانه، دفتر مدیر و كاركنان و سه اتاق كوچك برای مخزن كتاب‌هابود.
انتقال به ساختمان جدید
به دلیل كوچكی فضا و نامناسب بودن محل نگه‌داری كتابها به دستور رئیس مجلس‌وقت ، سردار فاخر حكمت ، در قسمت جنوبی باغ بهارستان زمینی به مساحت 1200مترمربع در نظ‌رگرفته شد و ساختمانی مجهز به تمام و سایل در چهار ط‌بقه برای‌كتاب‌خانه بنیاد گردید.
بعد از انقلاب اسلامی
كتابخانه چند ماه پیش از پیروزی انقلاب تعط‌یل شده بود اما در 16 فروردین 1358 یعنی‌كمتر از دو ماه پس از تحقق انقلاب شكوه‌مند اسلامی و پس از حدود شش ماه تعط‌یلی‌باز شد و فعالیت خویش را با حضور چند تن از كاركنان كه به وسیله مدیر كتابخانه انتخاب و احضار شده بودند آغاز كرد. بازگشایی كتابخانه در این دوره به دستور شفاهی بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ، حضرت امام خمینی قدس الله نفسه الزكیه بود كه به وسیله استاد شهید مرتضی مط‌هری ابلاغ شد. خود استاد مط‌هری در این باره می‌فرمایند : خدمت امام رسیدم در حضور ایشان نامه‌ای بود كه از ط‌رف مسئولان‌مجلس شورای ملی منحله ارسال شده بود مبنی بر تقاضای روشن شدن وضع و پرداخت حقوق آنها. امام فرمودند: كتابخانه را در اختیار استاد حائری قراردهید و بگویید ایشان در جز هیئت مسئولان مجلس منحله انجام وظ‌یفه كنند و به امور كاركنان مجلس نیز رسیدگی نمایند. مرحوم شهید مط‌هری رحمه الله علیه خود به مركز كار مسئولان مجلس منحله رفت و پیام امام بزرگوار را ابلاغ كرد. با این پیام كاركنان كتابخانه با تعداد كم شروع به كار كردند. از جمله كارهای انجام‌شده در دوران انقلاب ، بررسی موجودی كتابخانه به وسیه تط‌بیق كتابها با دفاتر ثبت و فیش بایگانی بود. همچنین برای آسان شدن كار در آینده شماره كتابها تابلوها واشیای كتابخانه در قفسه بالای شماره ثبت دفتر یادداشت شد. بررسی و تكمیل فهرست كتابهای چاپی، به ویژه فیش كتابهای چاپی عربی است.در گذشته به دلیلی كه روشن نیست فیش كتابهای عربی از برگه‌دان‌ها خارج شده وبیشتر آنها در كارتن‌ها انباشته بود.
این ساختمانی كه كتابخانه، نخستین‌بار در آن‌جا گشایش یافت بخشی از اندرونی خانه حسین‌خان سپهسالار بود
از این برگه‌ها آن چه موجود بود به برگه‌دان‌ها منتقل و برای كتاب‌هایی كه برگه نداشت فیش نوشته شد. در كتابخانه، بخش صحافی و تعمیر و تجلید كتاب هم به وجود آمد; فعالیت‌این از تحولاتی كه در دوران انقلاب اسلامی به وجود آمد، ادغام مدیریت‌كتابخانه‌سنای‌سابق در كتابخانه مجلس شورا بود ; بدین شكل كه‌مجلس شورا عنوان كتاب‌خانه‌مركزی شماره 1 مجلس شورای اسلامی و سنای سابق، عنوان كتابخانه شماره 2مجلس شورای اسلامی را یافت. به دنبال تغییر محل كتابخانه شماره 2 از داخل پارلمان به محل فعلی آن موزه نگارستان در سال 1362 این كتابخانه تخصصی‌اسلام‌شناسی ـ ایران‌شناسی كه قبلا بسیار خصوصی بود و افراد خاص و شناخته شده ویا كسانی با سفارش و معرفی شخصیت‌های آشنا بدان جا راه داشتند، در اختیار عموم‌قرار گرفت. گفتنی است كه كتابخانه شماره 2 در اول انقلاب و همزمان با تشكیلمجلس خبرگان وضعیت استثنایی و خاط‌ره‌انگیزی داشت و شخصیت‌های انقلاب مانندمرحوم دكتر بهشتی به آن‌جا مراجعه می‌كردند. از دیگر تحولات مهم و سرنوشت‌سازی كه در تاریخ كتابخانه مجلس به وقوع‌پیوست تصویب اساس‌نامه كتابخانه در سال 1374 بود. بر ط‌بق این اساس‌نامه‌كتابخانه به صورت موسسه‌ای مستقل تحت عنوان كتابخانه، موزه و مركز اسنادمجلس شورای اسلامی درآمد. در راس این سازمان هیات‌امنا قرار دارد. رئیس مجلس‌به عنوان رئیس هیات‌امنا مقرر شده است . رئیس كمیسیون فرهنگ و ارشاد اسلامی، رئیس كمیسیون فرهنگ و آموزش عالی، كارپرداز فرهنگی مجلس شورای اسلامی، رئیس كتابخانه و دو نفر از محققان كشور به پیشنهاد رئیس كتابخانه و تایید رئیس‌هیات‌امنا و دیگر اعضای هیئت امنا تشكیل می‌دهند.
