تبیان، دستیار زندگی
معرفی حوزه علمیه نجف
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

حـوزه نـجف

معرفی حوزه علمیه نجف

حوزه علميه نجف از مدارس قديم شيعه مى باشد كه پس از فروپاشى حوزه بغداد و هجرت شيخ الطائفه شيخ طوسى ابتدا به كربلا سپس به نجف اشرف به دست تواناى شيخ طوسى بنيان نهاده شد.

بعـضـى از نـويـسـندگـان مـعـاصـر بـه غـلـط بـر ايـن عقيده انـد كـه حـوزه نجـف پـيـش از هجرت شيخ طوسى دائر بوده است و مبناى گفتار آنان اجازه نقل روايت شيخ نجاشى در 400 ق از شيخ ابوعبداللّه خمرى است , شيخ آقابزرگ تهرانى در مقدمه خود بر تفسير التبيان اين گفته را رد كـرده و مـى نـويسد صدور يك اجازه كافى براى اثبات محل اقامت مجاز اليه نيست .. .

آنچه كه مـسـلـم اسـت ايـن كه حوزه نجف اشرف از نيمه دوم قرن پنجم هجرى تاسيس گرديده و شيخ طوسى نخستين معلم اين دانشگاه بزرگ شيعى بوده و پس از وفات وى (460 ق ) توسط فرزندش شـيـخ ابوعلى الحسن طوسى كرسى تدريس و رهبرى ادامه يافته و پس از وى (515 ق ) فرزندش شـيخ ابونصر محمد (م 540 ق ) و بعد از او نيز اين خاندان تا اواخر قرن ششم هجرى حوزه را اداره مى كردند (دايره المعارف تشيع , 1/188).

حـوزه نـجف اشرف تا اوائل قرن دهم هجرى رو به افول بود ولى تجديد حيات يافت و آن هنگامى بـود كه بعضى از علماى بزرگ شيعه از ايران به نجف اشرف هجرت نمودند مانند: شيخ ملا احمد (م993 ق ) فرزند محمد اردبيلى معروف به مقدس اردبيلى از اعاظم فقهاى شيعه , كرسى تدريس را در حـوزه نـجـف به خود اختصاص داد و جمع بسيار از فحول علماى اماميه در حوزه او تربيت يافتند ازمعروفترين آنها, شيخ ملا عبداللّه (م 981 ق ) يزدى از اكابر دانشمندان علوم عقلى صاحب حاشيه ملا عبداللّه از كتب درسى حوزه هاى شيعى در منطق وى از آل ملالى است (دايره المعارف تـشـيـع , 1/223),سيد محمد عاملى صاحب المدارك و شيخ ابومنصور الحسن (م 1101 ق ) فرزند زيـن الـديـن شهيد ثانى صاحب المعالم و غيره , عنايه اللّه قهپائى (ز در 1026 ق ) از مشاهير علماى علم رجال و درايه , و بسيارى ديگر از بزرگان علماى شيعه .

دوران طـلائى و عـصر شكوفائى حوزه نجف از هنگامى آغاز گرديد كه وحيد بهبهانى به شاگرد خـود سيد مهدى بحرالعلوم (م 1212 ق ) دستور داد كه مكتب اصولى وى را در نجف اشرف بنيان نـهـد و سيدبحرالعلوم زادگاه خود كربلا را به سوى نجف ترك كرد و حوزه نجف اشرف را تجديد حـيـات داده و به رسالت تاريخى خويش در تربيت صدها عالم و مجتهد و اديب و شاعر و اصولى و مـفـسر معتقد به مكتب خاندان عصمت (ع ) همت گماشت , از مشهورترين دانشمندان و زعماى علمى حوزه نجف مى توان چنين ياد كرد: سيد جواد عاملى (م 1226 ق ) صاحب مفتاح الكرامه كه شـاگـردان بـسـيارى تربيت نمود,شيخ جعفر كبير صاحب كشف الغطاء از مدرسين بزرگ فقه و اصـول دو فـرزنـدش شيخ موسى (م 1241 ق ) و شيخ على (1253 ق ) از علماى به نام حوزه نجف بودند.

در آغـاز نيمه دوم قرن سيزدهم هجرى حوزه درس شيخ محمدحسن نجفى (م 1266 ق ) معروف به صاحب جواهر بيش از ساير حوزه ها در افق نجف درخشيدن گرفت و صدها شاگرد از مليتهاى مـخـتـلـف ازمحضر درسش بهره مند مى گشتند از مشهورترين شاگردانش كه مرجعيت تقليد نـصـيـب آنان گرديد شيخ على خليلى و برادرش ميرزا حسين خليلى و ميرزا حبيب اللّه رشتى و شـيـخ عبدالحسين تهرانى معروف به شيخ العراقين و شيخ ميرزا عبدالوهاب برغانى آل صالحى و شيخ ملا على كنى و غيره بودند, پس از وفات صاحب جواهر حوزه درس شيخ اعظم شيخ مرتضى انصارى (م 1281 ق ) رونق بسيار داشت شيخ ‌انصارى كه از شاگردان مكتب كربلا بود و اصول خود را از حوزه شريف العلماء حائرى اخذ كرده بود تحول اساسى در فقه شيعى بنياد نهاد و اصول جديد و نـوگرائى در مكتب فقه او مشاهده مى گردد كه نزدپيشينيان ديده نمى شود, صدها شاگرد از مختلف مليتها تربيت يافته شيخ انصارى پس از وى مكتب او را رواج دادند, از چهره هاى درخشان ديـگـر شـيـخ مـيرزا حبيب اللّه رشتى (م 1312 ق ) كه از شاگردان ابتداصاحب جواهر و سپس از حـواريـين شيخ انصارى بود پس از وفات استاد اخيرش كرسى تدريس به او منتهى گرديد, شيخ آقـابـزرگ تـهـرانى مى نويسد: حوزه وى تعداد صدها طلبه علوم دينى را دربرداشت و اكثر آنان از شـيـوخ عـلما و افاضل فقها و مجتهدين بودند و در آن زمان رقيب و مانند در تدريس نداشت و از تـمـام حـوزه هـا نـافـعـتر بود.. .

(نقباء البشر, 1/358) و در نيمه ء دوم قرن چهاردهم هجرى حوزه نـجـف مـخـتـصـرا بـه سـيد ابوالحسن اصفهانى و ميرزا حسين نائينى و آقا ضياء عراقى سپس به شاگردان اين سه نفر سيد عبداللّه شيرازى و اصطبهاناتى سيد ابراهيم معروف به ميرزا آقا و سيد عبدالهادى شيرازى وسيد محسن منتهى گرديد, پس از وفات همگى آنان حوزه نجف منحصر به سـيـد ابـوالـقـاسـم خـوئى گـرديد و بعد از وفات آقاى خوئى (1413 ق ) حوزه نجف را دو نفر از شاگردان وى سيد عبد الاعلى رحمة الله عليه و سيدعلى سيستانى فعلا اداره مى نمايند.