با اینها دوست باش اما با افتخار
سوال‌های عرفانى و اخلاقى از امام خمینى (ره)
طریقه عملى رهایى از مسئله تكبر و راههاى مبارزه عملى با تكبّر را بیان فرمایید؟
هیچ راهى بهتر براى سركوبى نفس، از اتّصاف به صفت متواضعین و رفتار كردن مطابق رفتار و سیره آن ها نیست. در هر مرتبه از تكبّر كه هستى، برخلاف میل نفسانى چندى عمل كن، با تفكّر در نتایج دنیایى و آخرتى، امید است راه، آسان و سهل شده، نتیجه مطلوب بگیرى.
اگر نفس از تو تمنّا كرد كه صدر مجلس را اشغال كن، تو برخلاف میل آن رفتار كن. اگر مخالفت مى كند از مجالست با فقرا و مساكین، تو دماغ (او) را به خاك مالیده، با فقرا مجالست كن، هم غذا شو، همسفر شود، ممكن است نفس از راه بحث با تو پیش آید و بگوید تو داراى مقامى، باید مقام خود را حفظ كنى. با فقرا نشستن، قدر و منزلت تو را از قلوب مى برد. پایین نشستن در مجالس از مقام تو كاسته مى كند و ...
بدان تمام این ها دام هاى شیطان و نفس است.
باید وارد مجاهده با قصد خالص شد. آن وقت نفس اصلاح مى شود. تمام صفات نفسانیّه قابل اصلاح است ، لیكن در اوّلِ امر، كمى زحمت دارد. آن هم بعد از ورود در اصلاح ، سهل و آسان مى شود. عمده به فكر تصفیه و اصلاح افتادن است و از خواب بیدار شدن است . منزل اوّل انسانیّت «یقظه» است و آن بیدار شدن از خواب غفلت و هشیار شدن است و فهمیدن این كه انسان مسافر است و هر مسافر، زاد و راحله می خواهد. زاد و راحله انسان، خصال خود انسان است.
شیطان كه تكبّر به خدا نكرده بود. تكبّر كرد به آدم كه مخلوق حقّ است. خود را بزرگ شمرد و آدم را كوچك . تو آدم زاده ها را كوچك شمارى و خود را بزرگ. تو نیز از اوامر خدا سرپیچى كنى زیرا او فرموده: فروتن باش، تواضع كن با بندگان خدا ولی تو تكبّر كنی. پس چرا فقط شیطان را لعن مى كنى؟ نفسِ خودت را هم شریك كن در لعن.
منبع: کتاب چهل حدیث، ص 86 و شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص 351.
