دعاى حضرت یونس (علیه السلام) در قرآن

حضرت یونس یكى از پیامبران الهى بود. او زمانى دراز مردم را به توحید و یكتاپرستى فرا خواند. لیكن این دعوت و تبلیغ طولانى مردم را به راه نیاورد و آنان همچنان بر كفر خود لجاجت مى‌كردند. در این هنگام كه یونس از جهل و كفر آنان به خشم آمده بود، پیش از آن كه از خداوند اجازه گیرد از شهر خارج شد و سر به بیابان گذاشت. رفت تا به ‏دریا رسید. به قدرت الهى یك ماهى بزرگ دهان باز كرد و یونس را بلعید. یونس بدون آن كه در شكم ماهى هضم شود زندانى شد و دانست این سزاى آن است كه بدون اذن الهى، مأموریت خود را رها كرده است.

خداوند در قرآن كریم مى‌فرماید: «ما دعاى او را مستجاب كردیم و او را از غم نجات دادیم، و این چنین همه مؤمنان را نجات مى‌دهیم.»

حضرت یونس كه از شكم ماهى و دریاى عمیق نجات یافته بود، به محل مأموریت خود باز آمد و مردم هم كه در غیاب او به خود آمده بودند به گرد او جمع شدند و راه پاكى و خدا پرستى در پیش گرفتند.

چند نكته

1. خداوند در پایان داستان یونس مى‌فرماید: «و كذلكَ نُنجِى المؤمنین؛ ما این ‏چنین مؤمنان را از غم و گرفتارى نجات مى‌دهیم.» گویا داستان یونس براى این در قرآن آمده است كه این قانون كلى و سنّت همیشگى الهى بازگو شود: نجات مؤمنان گرفتار، برنامه دائمى خداست كه در همه زمان‏ها و مكان‏ها و در تمام نسل‏ها جارى است.

پر واضح است كه این بشارت و مژده‏اى براى همه ماست.

پیامبر گرامى ما فرمود: «آیا شما را راهنمایى كنم به اسم اعظم الهى، كه هر گاه خداوند با آن اسم خوانده شود جواب دهد، و هر گاه با آن اسم از خداوند درخواست شود پاسخ دهد؟ آن دعاى یونس است كه در تاریكى‌ها خواند: «لا إِلهَ إلاّ أنتَ سُبْحانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الظّالمینَ.»

مردى پرسید: اى رسول خدا! آیا این دعا مخصوص یونس بود یا براى همه مؤمنان است؟ پیامبر (صلّى الله علیه وآله وسلّم) فرمود: «آیا نشنیدى بقیه آیه را: «وَ كَذلِكَ نُنْجِى المُؤمِنینَ.»(2)

2. عارفان الهى به دعاى حضرت یونس اهمیت فراوان مى‌دهند و بدان اهتمام ورزند و آن را ذكر یونسیّه نامند.

3. دعاهاى معصومان(علیهم السلام) ریشه قرآنى دارد. چرا كه آنان فرزندان قرآنند و از معرفت زلال قرآنى بهره‏مندند. امام حسین(علیه السلام) با اقتباس از دعاى حضرت یونس، در دعاى عرفه گوید:

لا إلهَ إلاّ أنْتَ سُبْحانَكَ إنّى كُنْتُ مِنَ الظالمینَ. لا إلهَ اِلاّ أَنْتَ سُبْحانَكَ اِنّى كُنْتُ مَنَ المُسْتَغْفِرینَ. لا إلهَ إلاّ أَنْتَ سُبْحانَكَ إنّى كُنْتُ مِنَ المُوَحِّدینَ. لا اِلهَ اِلاّ أَنْتَ سُبْحانَكَ اِنّى كُنْتُ مِنَ الخائِفینَ. لا اِلهَ اِلاّ أَنْتَ سُبْحانَكَ اِنّى كُنْتُ مِنَ الوَجِلینَ. لا اِلهَ اِلاّ أَنْتَ سُبْحانَكَ اِنّى كُنْتُ مِنَ الرّاجینَ. لا اِلهَ اِلاّ أَنْتَ سُبْحانَكَ اِنّى كُنْتُ مِنَ الرّاغِبینَ. لا اِلهَ اِلاّ أَنْتَ سُبْحانَكَ اِنّى كُنْتُ مِنَ المُهَلِّلینَ. لا اِلهَ اِلاّ أَنْتَ سُبْحانَكَ اِنّى كُنْتُ مِنَ السّائِلینَ. لا اِلهَ اِلاّ أَنْتَ سُبْحانَكَ اِنّى كُنْتُ مِنَ المُسَبِّحینَ. لا اِلهَ اِلاّ أَنْتَ سُبْحانَكَ اِنّى كُنْتُ مِنَ المُكَبِّرینَ. لا اِلهَ اِلاّ أَنْتَ سُبْحانَكَ رَبّى و رَبُّ آبائى الأَوَّلینَ؛

به جز تو خدایى نیست، منزّهى از عیب، من از ستمكارانم. به جز تو خدایى نیست، منزهى تو، من از استغفار كنندگانم. به جز تو خدایى نیست، منزّهى تو، من از یكتا پرستانم. به جز تو خدایى نیست، منزّهى، من از بیمناكان از عذاب توام. به جز تو خدایى نیست، منزّهى تو، من از افراد ترسانم. به جز تو خدایى نیست، منزّهى تو،

من از امیدوارانم. به جز تو خدایى نیست، تو منزّهى ، من از آرزومندانم. به جز تو خدایى نیست، منزهى تو، من از لا اله اِلاّ اللّه‏ گویانم. به جز تو خدایى نیست، منزّهى تو، من از گدایانم. به جز تو خدایى نیست، منزهى تو، من از تسبیح گویانم. به جز تو خدایى نیست، منزّهى تو، من از الله‏ اكبر گویانم. به جز تو خدایى نیست، منزهى تو كه پروردگار من و پروردگار پدران پیشین منى.

چند حدیث در فضیلت این دعا

1. پیامبر گرامى(صلّى الله علیه وآله): «هر بیمار مسلمانى كه این دعا را بخواند، اگر در آن بیمارى (بهبودى نیافت و) مرد پاداش شهید به او داده مى‌شود، و اگر بهبودى یافت خوب شده در حالى كه تمام گناهانش آمرزیده شده است.»(3)

2. رسول خدا (صلّى الله علیه وآله وسلّم): «آیا به شما خبر دهم از دعایى كه هر گاه غم و گرفتارى پیش آمد آن دعا را بخوانید گشایش حاصل شود؟» اصحاب گفتند: آرى اى رسول خدا. آن حضرت فرمود: «دعاى یونس كه طعمه ماهى شد: لا اِلهَ اِلاّ أَنْتَ سُبْحانَكَ اِنّى كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ.»(4)

3. امام صادق (علیه السلام): «عجب دارم از كسى كه غم زده است چطور این دعا را نمى‌خواند لا اِلهَ اِلاّ أَنْتَ سُبْحانَكَ اِنّى كُنْتُ مِنَ الظّالِمِینَ» چرا كه خداوند به دنبال آن مى‌فرماید: «فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَ نَجَّیْنَاهُ مِنَ الغَمِّ وَ كَذلِكَ نُنْجِى المُؤْمِنِینَ.» (ما او را پاسخ دادیم و از غم نجات دادیم و این چنین مؤمنان را نجات مى‌دهیم.)(5)

4. مرحوم كلینى نقل مى‌كند: مردى خراسانى بین مكه و مدینه در ربذه به امام صادق (علیه السلام) برخورد و عرضه داشت: فدایت شوم من تاكنون فرزنددار نشده‏ام، چه كنم؟

پی‌نوشت‌ها:

1- انبیاء، آیه 87.

2- قوارع القرآن، ص67.

3- قوارع القرآن، ص67.

4- كشاف، ج3، ص132، پاورقى.

5- خصال، ص218.

6- كافى، ج6، ص10.

منبع:

كتاب دعاهاى قرآن، حسین واثقى.