آیا گناهان كبیره را می‌شناسی؟

تفسیر «من وحی القرآن»

این تفسیر اثر عالمانه و ارزشمند علامه سیدمحمدحسین فضل‌الله (متولد 1354 قمری) از اندیشمندان و روشنفكران معاصر شیعه است كه هم اكنون نیز كرسی تدریس وی در سطوح عالیه حوزه علمیه لبنان برقرار است.

«من وحی القرآن» تفسیری اجتماعی ـ تربیتی است كه مفسر در آغاز، مباحث آن را به منظور ایجاد هوشیاری در جمع طلاب و جوانان ارائه كرد. و آنگاه به صورت تفسیری عرضه داشته است.(1) از این رو، بر مجموعه این تفسیر رویكرد حركت‌زایی، لزوم بازگشت به قرآن، پاسخگویی به نیازهای انسان معاصر و رفع شبهات اعتقادی حاكم است.

علامه فضل‌الله در نگارش این تفسیر در عین حال كه به بُعد اجتماعی - تربیتی و نیازمندی عام جامعه نظر داشته، از جنبه علمی و استدلالی، توجه به نكات عمیق و دقیق، و ادبیات استوار و شیوا غافل نبوده و بر آن تأكید ورزیده است.

وی در تفسیر آیات ابتدا معنای لغوی را ذكر می‌كند و سپس به بیان كلیاتی از پیام آیات، ارائه تحلیل درباره موضوع، طرح پرسش‌هایی متناسب با آیه و پاسخ به آنها و شرح ابعاد مختلف آیه می‌پردازد.(2)

این تفسیر در چاپ جدید در 24 جلد و به زبان عربی منتشر شده و امید است مترجمان عزیز كشورمان به ترجمه فارسی این اثر نیز همت بگمارند تا فارسی زبانان نیز بتوانند از این اثر ارجمند بهره گیرند.

شناخت گناهان كبیره

اكنون به حكایتی علمی از این تفسیر كه در بیان مصادیق گناه كبیره نقل شده، اشاره می‌كنیم.

از امام كاظم علیه‌السلام روایت شده است كه:

عمروبن عبید بصری بر (پدرم) امام صادق علیه‌السلام در آمد. همین كه سلام كرد و نشست، این آیه را تلاوت كرد: «وَالَّذینَ یجْتَنِبُونَ كَبائِرَ اْلإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ» و آنگ‌اه از خواندن بقیه آیه خودداری كرد. امام صادق علیه‌السلام پرسید: چرا سكوت كردی؟ گفت: دوست دارم اول گناهان كبیره را از نظر قرآن كریم بشناسم. حضرت فرمود: عیبی ندارد. ای عمرو! بزرگ‌ترین كبایر عبارتند از:

1. شرك به خدای تعالی، به دلیل این كلام خدای عزوجل كه می‌فرماید: «إِنَّ اللهَ لا یغْفِرُ أَنْ یشْرَكَ بِهِ»، و این آیه كه می‌فرماید: «إِنَّهُ مَنْ یشْرِكْ بِاللهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللهُ عَلَیهِ الْجَنَّةَ وَ مَأْواهُ النّارُ وَ ما لِلظّالِمینَ مِنْ أَنْصارٍ» (مائده/72) ؛ و كسی كه به خدا شرك بورزد، خدا بهشت را بر او حرام كرده و جایگاهش آتش است.

2. ناامیدی از رحمت خداوند؛ چون در این باره فرموده: «إِنَّهُ لا ییأَسُ مِنْ رَوْحِ اللهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْكافِرُونَ» (یوسف/87)؛ و از رحمت خدا مایوس نمی‌شوند، مگر مردم كافر.

3. ایمنی از مكر خدای تعالی؛ چون خدای تعالی او را خاسر و زیانكار خوانده و فرموده «فَلا یأْمَنُ مَكْرَ اللهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْخاسِرُونَ.» (اعراف/99)

4. عقوق والدین؛ یكی دیگر از گناهان كبیره‌ای كه در قرآن آمده، عاق والدین است و خداوند عاق والدین را جبار و شقی نامیده و از قول حضرت عیسی علیه‌السلام نقل كرده كه فرمود:«وَ بَرًّا بِوالِدَتی وَ لَمْ یجْعَلْنی جَبّارًا شَقِیا» (مریم/32)؛ خدا مرا در برابر مادرم نیكوكار كرده، و مرا جبار و شقی قرار نداد.

5. قتل نفس؛ (یعنی كشتن انسانی كه خدای تعالی ریختن خون او را جایز ندانسته و در نتیجه بدون حق نباید كشته شود) و درباره این گناه فرموده: «وَ مَنْ یقْتُلْ مُؤْمِنًا مُتَعَمِّدًا فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ خالِدًا فیها» (نساء/93)؛ و كسی كه مؤمنی را عمداً به قتل برساند، كیفرش جهنم است؛ در حالی ‌كه همیشه در آن خواهد بود .

6. نسبت زنا به زنان بی‌گناه دادن؛ كه خدای تعالی درباره این گناه فرموده: «إِنَّ الَّذینَ یرْمُونَ الْمُحْصَناتِ الْغافِلاتِ الْمُؤْمِناتِ لُعِنُوا فِی الدُّنْیا وَ اْلآخِرَةِ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظیمٌ» (نور/23)؛ كسانی كه زنان مؤمن پاكدامن و از همه جا بی خبر را تهمت زنا می‌زنند، در دنیا و آخرت لعنت شده‌اند و عذابی عظیم دارند.

7. خوردن مال یتیم؛ چون قرآن كریم درباره‌اش می‌فرماید:«إِنَّ الَّذینَ یأْكُلُونَ أَمْوالَ الْیتامى ظُلْمًا» (نساء/10)؛ كسانی كه اموال یتیمان را به ظلم می‌خورند، جز این نیست كه آتش در شكم خود می‌كنند.

8. فرار از جنگ؛ خدای تعالی درباره آن می‌فرماید: «وَ مَنْ یوَلِّهِمْ یوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلاّ مُتَحَرِّفًا لِقِتالٍ أَوْ مُتَحَیزًا إِلى فِئَةٍ فَقَدْ باءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللهِ وَ مَأْواهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصیرُ» (انفال/16)؛ و كسی كه پشت به دشمن كند، بدون این كه بخواهد حیله جنگی به كار برد، و یا به جمعیتی بپیوندد تا او را كمك كنند، با خشم خدا روبه‌رو شود، و چنین كسی جای در دوزخ دارد كه چه بد سرانجامی است.

9. ربا خواری؛ خدای تعالی درباره آن فرموده:«الَّذینَ یأْكُلُونَ الرِّبا لا یقُومُونَ إِلاّ كَما یقُومُ الَّذی یتَخَبَّطُهُ الشَّیطانُ مِنَ الْمَسِّ» (بقره/275)؛ (آنها كه ربا می‌خورند از جای بر نمی‌خیزند، مگر مثل كسی كه شیطان با تماس خود مُخْبِطش(بیمار، تباه، فاسد) كرده است. و نیز درباره رباخواران فرموده:«فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللهِ وَ رَسُولِهِ» (بقره/279)؛ حال اگر باز هم از این عمل دست بردار نیستید، اعلام جنگ با خدا و رسولش دهید.

10. جادوگری (سحر)؛ خدای تعالی درباره آن فرموده:«وَ لَقَدْ عَلِمُوا لَمَنِ اشْتَراهُ ما لَهُ فِی اْلآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ» (بقره/102)؛ ساحران به خوبی می‌دانند كسی كه سحر را بر كتاب خدا ترجیح دهد، در آخرت نصیبی ندارد.

11. زنا؛ زیرا خدای تعالی می‌فرماید:«وَ مَنْ یفْعَلْ ذلِكَ یلْقَ أَثامًا، یضاعَفْ لَهُ الْعَذابُ یوْمَ الْقِیامَةِ وَ یخْلُدْ فیه مُهانًا» (فرقان/68ـ 69)؛ و كسی كه این گناه را مرتكب شود، با عقوبتی روبه‌رو خواهد شد و روز قیامت عذاب برای او مضاعف گشته، با ذلت در آن جاودانه خواهد زیست.

12. سوگند دروغ؛ چون خدای تعالی درباره آن می‌فرماید:«إِنَّ الَّذینَ یشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللهِ وَ ایمانِهِمْ ثَمَنًا قَلیلاً أُولئِكَ لا خَلاقَ لَهُمْ فِی اْلآخِرَةِ» (آل‏عمران/77)؛ مسلماً كسانی كه با عهد خدا و سوگندهاشان بهایی اندك را به دست می‌آوردند، اینان در آخرت هیچ بهره‌ای ندارند.

13. غلول؛ (یعنی دزدیدن از غنیمت)؛ كه خدای تعالی درباره آن فرمود: «وَ مَنْ یغْلُلْ یأْتِ بِما غَلَّ یوْمَ الْقِیامَةِ» (آل‏عمران/161)؛ و كسی كه از غنیمت بدزدد و در آن خیانت كند، روز قیامت با همان خیانتش می‌آید.

14. ندادن زكات واجب؛ خدای سبحان درباره آن می‌فرماید: «یوْمَ یحْمى عَلَیها فی نارِ جَهَنَّمَ فَتُكْوى بِها جِباهُهُمْ وَ جُنُوبُهُمْ وَ ظُهُورُهُمْ» (توبه/35)؛ روزی كه بر آن گنجینه‌ها در آتش جهنم می‌دمند تا سرخ شود، آنگاه با همان پولها پیشانی و پشت و پهلویشان را داغ می‌زنند.

15. شهادت دروغ و كتمان شهادت؛ خدای متعال فرموده: «وَ مَنْ یكْتُمْها فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ» (بقره/283)؛ و كسی‌كه شهادت را كتمان كند، قلبش گنهكار است.

16. شرب خمر و می‌گساری؛ زیرا خدای تعالی آن‌ را معادل بت‌پرستی قرار داده است.

17. ترك نماز به طور عمدی.

18. ترك واجبات خدا؛ به دلیل این كه رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم فرمود: كسی كه نماز را عمداً ترك كند، ذمه خدا و ذمه رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم از او بری و بیزار است.

19. قطع رحم؛ زیرا خدای تعالی فرموده: «أُولئِكَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدّارِ» (رعد/25)؛ اینان مشمول لعنت خدایند، و منزل بد كه (همان دوزخ) است از آنِ ایشان است.

عمروبن ‌عبید از نزد امام صادق علیه‌السلام بیرون می‌شد، در حالی كه صدایش به گریه بلند بود، و می‌گفت: هلاك شد هر كس كه به رای خود فتوا داد، و با شما ـ اهل بیت (رسول صلی‌ الله ‌علیه ‌و آله)  در فضیلت و علم معارضه كرد.

پی‌نوشت‌ها:

1. من وحی القرآن، جلد1 ص 8؛ تفسیر و مفسران، محمد هادی معرفت، ج2، ص 501 ـ 502.

2. شناخت‌نامه تفاسیر، محمد علی ایازی، ص 263، 274؛ تفسیر مفسران، ج2،ص 501 ـ 502 .

3. من وحی القرآن، ج7 ،ص 209ـ210؛ مجمع البیان، ج 3 ،ص 62؛ اصول كافی، ج 2 ،ص 285، حدیث 24؛ ترجمه تفسیر المیزان، ج4، ص 226، 229.

منبع:

سروش وحی، ش 20 .