تبیان، دستیار زندگی
آنچه که رازی را از دیگر کیمیاگران هم عصرش متمایز ساخته، منتهی شدن نتیجه‌ی آزمایشاتش به کشف الکل و آرسنیک نبود، بلکه تلاش و ممارست وی بود.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مبانی رازیولوژی نوین

دیباچه

هر سال در روز 5 شهریور که به نام روز بزرگداشت رازی نامگذاری شده از کشف‌های وی در علم شیمی و داروسازی و خدمات وی در زمینه‌ی پزشکی و طب صحبت‌های زیادی می‌شود و به لطف سخنرانی‌ها و مقالاتی که در وصف و مدح فعالیت‌های وی انجام شده است، کم‌تر کسی است که نداند رازی در طی تلاش‌های کیمیاگرانه‌اش موفق به تهیه‌ی الکل از تقطیر شراب شد و یا با قرار دادن کانی پلیت در قلیا، اسید سولفوریک بدست آورد و همچنین از خدمات طبی و درمانی رازی به خلق و دستاوردهای پزشکی وی که بعدها در اروپا به آن‌ها توجه ویژه‌ای شد و نگارش کتاب «المنصوری» در باب طب و تشریح، که به عنوان یک کتاب پزشکی ارزشمند در دانشگاه‌های اروپایی تدریس گردید، مطلع نباشد. هرچند که ممکن است افراد کم‌تری بدانند که وی اولین کسی بود که توانست تفاوت بین آبله و سرخک را آشکار کند و آن دو را به عنوان دو بیماری میکروبی مجزا تبیین کند و یا از روش‌های جراحی وی برای درمان سنگ کلیه‌ و مثانه آگاه باشند، با این حال با افتخار و غرور از رازی قرن سوم به عنوان نابغه‌ی ایرانی و مسلمان یاد می‌کنیم که اولین الگوهای مطالعاتی شیمی و داروسازی را، که کشورهای پیشرفته هم‌اکنون به کار می‌برند، ارائه کرده است و چون رازی دین ایران و ایرانی را به پیشبرد مسیر علم به‌جا آورده است ادامه‌ی راه رازی را به سایرین محول می‌کنیم.

اما به راستی آنچه که باید گرامی داشته شود رازی در مقام یک کاشف و طبیب و دانشمند نیست. بزرگداشت رازی، بزرگداشت انسانی متفکر و صاحب اندیشه است که آنچه پیشینیان به عنوان علم طب به نسل او ارائه کرده بودند را به طور مطلق نپذیرفت و منتقدانه به اصلاح آن‌ها پرداخت و با نگارش کتاب «شکوک» روش‌های درمانی غلط گذشته را بر‌شمرد.

آنچه که رازی را از دیگر کیمیاگران هم عصرش متمایز ساخته، منتهی شدن نتیجه‌ی آزمایشاتش به کشف الکل و آرسنیک نبود، بلکه  تلاش و ممارست وی بود، تا حدی که حتی وقتی سلامت چشمانش را هم از دست داد از راهش باز نماند و روحیه‌ی منعطف و نقد پذیرش بود که باعث شد زمانی که برای درمان چشمانش نزد طبیب رفت و مجبور به پرداخت مبلغ 500 دینار حق ویزیت شد دریابد که «کیمیای واقعی علم طب است نه آنچه که وی انجام می‌دهد» و مسیر جدیدی را با شروع مطالعات در زمینه‌ی طب در پیش گیرد.

علم رازی نبود که او را در پزشکی سرآمد کرد، بلکه احساس مسئولیت و دلسوزی  وی بود که سبب می‌شد مراحل درمانی بیمارانش را پی‌گیری کند و تا بهبودی کامل آن‌ها با ایشان همراه باشد.

زکریای رازی

رازی قرن سوم، استاد روشنفکری امروزی بود که برای انتقال اطلاعات خود به نسل بعد تمام قوا و سلامتش را در تألیف 184 عنوان کتاب در زمینه‌های گوناگون به‌کار برد و در این راه بینایی‌اش را فدا ‌کرد، اما باز نایستاد و زمانی که دستش دیگر قادر به نوشتن نبود، دست دیگران را به یاری ‌گرفت. همچنین با اقدامی هوشمندانه به «ابن ندیم» دستور داد تا از تألیفاتش فهرستی تهیه کند تا دسترسی دانشجویان به کتاب‌ها آسان گردد.

رازی مدیری بود که در بها دادن به نیروی جوان بسیار امروزی‌تر از مدیران امروزی عمل می‌کرد و در بیمارستان ری، که مدیریت و ریاست آن را به عهده داشت، به دانشجویان و پزشکان جوان مسئولیت معاینه و درمان بیماران را واگذار می‌کرد و در صورتی که از عهده‌ی تشخیص و درمان بیماری برنمی‌آمدند، خود وارد عمل می‌شد و به آن‌ها یاری می‌رساند؛ چراکه اعتقاد و گفته‌اش این بود که :

«اگر همه بتوانند از استعدادهای خود بهره بگیرند، دنیا همان بهشت موعود می‌شود که همه می‌خواهند».

بزرگداشت رازی، بزرگداشت «فکر خلاق» است. درست است که روش رازی در تعیین مکان مناسب برای تأسیس بیمارستان معتضدی بغداد، که در آن از مقایسه‌ی زمان فساد گوشت در دو مکان به عنوان معیار انتخاب استفاده کرده بود، امروزه بدوی است و کارایی ندارد، اما اینگونه خلاق فکر کردن است که همیشه به کار می‌آید.

آنچه که رازی را برای انسان قرن بیست و یکم و همه‌ی اعصار، ارزشمند می‌سازد علم قرن سومی رازی نیست، ارزش رازی نگاه نوین وی و اندیشه‌ا‌ی است که منتهی به این علم شده است و آنچه که ما باید از این استاد بزرگ سرمشق بگیریم، راهی است که او در علم و عمل داشته است.

در زندگی این دانشمند اندیشمند سرمشق‌های خوبی برای ما وجود دارد از این رو در ادامه به شرح مختصری از آن می‌پردازیم:

زندگی نامه رازی

کتابها و فوت  رازی