جنگل دریایی حرا (1)

در فاصله 60 کیلومتری شهر قشم و در مناطق باتلاقی و تالابی حاشیه شمال غربی جزیره قشم در موقعیت جغرافیایی 27-40 و 26 عرض شمالی و 22 و 55-21 و 55 طول شرقی در گستره ای به وسعت 85806 جنگل های مانگرو حفاظت شده  حرای ایران قراردارد.

مانگرو به اجتماعات جنگلی  سازگار با آب و خاک شور ساحل دریا اطلاق می شود. این جنگل ها از گیاهان چوبی دانه دار تشکیل شده اند که در گستره جزر و مد مصب ها ، دلتا ها ، جزایر ، خورها و خلیج ها در طول مناطق حاره کشیده شده اند.

جنگل های مانگرو گرچه در مقابل شوری آب و خاک بردبارند ، ولی برای حفظ موجودیت و خصوصیات خود به جریان آب شیرین دائمی نیاز دارند . به همین جهت دلتای رود مهران که از کوه های جنوب لار در استان فارس سرچشمه می گیرد و در شمال جزیره قشم ، در محدوده شهرستان بندر عباس ، به خلیج فارس می ریزد بخش عمده ای از این منطقه را تشکیل می دهد. عمق آب در خورهای این منطقه به 3 متر می رسد . آب و هوای این منطقه حاره ای و نیمه حاره ای است و تابستان های بسیار گرم و مرطوب دارد. دمای منطقه در این فصل تا 40 درجه سانتی گراد  نیز می رسد.

فصل بارندگی در این منطقه از آذر تا فروردین ماه و مقدار آن از 100 تا 300 میلی لیتر متغیر است.

بر اساس گزارش اتحادیه حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN ) وسعت جنگل های مانگرو  جهان یکصد هزار کیلومتر  مربع و بیشترین محدوده پراکنش آنها در مناطق آمریکا ، استرالیا و آسیا است.

ویژگی های جنگل های مانگرو به گونه ای تنگاتنگ بستگی به شرایط اقلیمی ، شکل زمین در اراضی ساحلی ، دامنه جزر و مد ، نوع خاک و جریان آب شیرین دارد. به همین دلیل ، این جنگل ها ، از نظر ترکیب گونه ای ، بسیار متنوع هستند. جنگل های حرای جنوب کشور ما بر خلاف اغلب جنگل های مانگرو جهان تنها از یک گونه و به ندرت از دو گونه تشکیل شده اند.

عنصر اصلی سازنده این جنگل ها گونه ای به نام AVICENNIA MARINA است که به نام دانشمند بزرگ ایرانی ابوعلی سینا نامگذاری شده و از مقاوم  ترین گونه های مانگرو موجود در جهان است.

پراکنش جنگل های حرا به چهار عامل حرارت ، شوری دریا ، جریان های ملایم دریایی و جنس خاک بستگی دارد.

جنگل های مانگرو ایران با دارا بودن شرایط خاص گیاهی و جانوری از زیستگاه های مهم به شمار می روند و به همین جهت از سوی اتحادیه حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی به عنوان ذخیره گاه زیستکره ( MAM&BIOSPHERS ) ( MAB/ BR ) اعلام شده.

ذخیره گاه های زیستکره جهانی مناطقی از خشکی ، دریا و دریا خشکی هستند که دست نخورده و بکر باقی مانده و قابلیت برگشت به حالت اول را داشته باشند. این مناطق برای حمایت از توسعه پایدار و رفع تعارض بین انسان و طبیعت  به ثبت رسیده اند. در جهان حدود 57 ذخیره گاه  و زیستکره جهانی موجود است که 9 منطقه آن در ایران واقع شده است.منطقه حفاظت شده  حرا که از سال 1351 به سبب پیوستگی بیشترین مساحت و تراکم خوب از درختان حرا و نقش مهم اکولوژیکی آن در حیات وحش منطقه و تولید مثل و تکتیر آبزیان و پرندگان از سوی سازمان حفاظت از محیط زیست ، منطقه حفاظت شده اعلام شد یکی از ذخیره گاه های مهم است که در 17 ژانویه سال 1977 میلادی به طور رسمی در شبکه ذخیره گاه های زیستکره در برنامه " انسان و کره مسکون" یونسکو ثبت شده است.

جنگل دریایی حرا در جزیره قشم با 86 هزار هکتار پوشش جنگلی ، بخش عمده ای از مساحت 162000 هکتاری جنگل های مانگرو ایران را تشکیل می دهد که در مناطق گواتر استان سیستان و بلوچستان سیریک در استان هرمزگان و نایبند  در استان بوشهر واقع شده اند.

جنگل های حرا در اراضی خیس، گلی و تالاب های گستره جزر و مد تنگه خوران به صورت نامنظم و با تراکم متفاوت پراکنده اند. در مناطقی که جریان آب خورها آرام است فشردگی این جنگل ها بیشتر است.

درختان حرا نسبت به شوری زیاد حساس هستند و در گستره خشکی اغلب با تراکم کمتری دیده می شوند. با افزایش شوری خاک ، درختان حرا در سطح خشکی جای خود را به گونه ای شور پسند واگذار می کنند که از حاشیه آنها را احاطه کرده اند.

بالا آمدن و فرونشستن آب دریا در سواحل ، که به گونه ای موزون و مستمر در شبانه روز انجام می گیرد ، از جمله عوامل تعیین کننده در شکل گیری تنوع حیات  در اکو سیستم حراست.

حرا گیاهی است به شکل درختچه یا درخت با اندازه های متفاوت بین 3 تا 6 متر ارتفاع که شاخ و برگ سبز روشنی دارد . اجتماع این درختان پوشش فشرده و انبوهی را در بخش تاج درخت به وجود می آورد.تنیدگی شاخه ها در یکدیگر به گونه ای است که دسترسی به درون آن چندان هم آسان نیست.

ریشه های اصلی حرا بسیار کوتاه است ولی ریشه های عمودی به طول 20 الی 30 سانتی متر از سطح گل خارج می شوندکه پنوماتوفر نامیده می شوند و در عمل تهویه و تنفس گیاه را در شرایط بی هوازی انجام می دهند.

درختان حرا تنه های متعدد دارند به طوری که تشخیص تنه اصلی به آسانی میسر نیست . برگ درختان حرا دائمی بوده و از این رو این جنگل ها را جنگل های همیشه بهار  نیز می گویند.

منبع:

پرتال قشم