سبك بار و راست قامت

نامه اى براى همه ى زمان ها ، برای همه جوان ها (7)

سفارشاتی كه در سلسله مقالات قبل مورد بررسی قرار گرفت به صورت زیر است  :

"روح جستجوگری "،"عمل به واجبات " ، "مرور زندگی گذشتگان" ، " چنگ زدن به ریسمان الهى" ، "اهمیت پند و موعظه" ، " سفارش به زهد " ، " یقین قلبی " ، " یاد مرگ "  ، "چگونگى روابط اجتماعى و عملكرد صحیح و مناسب در قبال جامعه " ،" پرهیز از سخن نادانسته "، "امر به معروف و دستور به رفتار نیك و مورد قبول دین و جامعه" ، " سرزنش سرزنش كنندگان " و" گذر از دنیا و سفر به آخرت " .

در این مقاله زندگی دنیاخواهانی  كه مغرور و فریفته ى دنیا شده اند را مورد بررسی قرار می دهیم :

در مقابل آنانی كه آسمانى هستند و زندانى زمین، امام علی (ع) ، حال عده اى دیگر را بازگو مى كند كه آسمان در اختیارشان است و خود نمى دانند ؛ و همه ى آسمان را به مشتى خاك خرابه مى فروشند.

اینان در كلام امام علی (ع) چنین تصویر مى شوند:

كلمات امام علی (ع) در ضمن سادگى و زیبایى، عمیق و قابل توجه اند. امام علی (ع) دنیاخواهان را مغرور به دنیا معرفى مى كند، كسانى كه فریفته ى دنیا شده اند ، فریب دنیا را خورده اند ، نه اینكه دنیا مال آنان شده است و صاحب دنیا شده اند.چرا كه دنیا قابل تصاحب نیست. دنیا حقیقت ندارد ، دنیا - به تعبیر قرآن(2) - سراب است.

انسان تشنه به گمان اینكه آنچه در دوردست خود را نشان مى دهد ، آب است، براى رفع تشنگى به سوى آن مى رود ، اما هر چه مى رود ، آن آب دورتر مى شود و یا در جهات دیگر خود را مى نماید.

امام علی (ع) فرموده اند: دنیا همانند سایه است.چون به دنبالش بروى از تو مى گذرد و چون از او بگریزى، دنبالت خواهد آمد.

كسانى كه اهل آخرتند ، دنیا به طرف آنان مى آید و آنان بى نیاز از آنند،اما اهل دنیا به دنبال آنند و در پایان عمر هنوز از آنچه به دست آورده اند ، خشنود نیستند و آن را خواسته ى اصلى خود نمى دانند.

از كسانى كه روحیه ى دنیادارى و دنیاخواهى دارند و عمرى را پشت سر گذارده اند ، سئوال كنید: آیا در نوجوانى و جوانى آرزویى داشتى كه به آن برسى؟ و اگر رسیدى، آیا احساس كامیابى كرده اى؟ قطعاً جواب خواهید شنید: رسیده ایم ولى احساس كرده ایم این كه آرزویى نبود ، این خواسته ى ما نبود.آرزو ى ما داشتن بیشترى بود كه هنوز هم به آن دست نیافته ایم.

این معناى غرور است كه امام علی (ع) در مورد آنان به كار مى برد و ادامه مى دهد:

مثل آنان مثل كسانى است كه مى خواهند از خانه اى آباد به خانه اى خراب بروند ، اینها دنیاشان را آباد كرده اند و آخرتشان را خراب.گرچه آبادانى دنیاشان نیز برایشان كافى نیست و هرچه ساخته اند، هنوز كفایتشان نمى كند و هر چه دویده اند، هنوز نرسیده اند.

امام علی (ع) به جوان گوشزد مى كند كه عمر را كه گرانبهاترین سرمایه ى انسان براى تجارت پرسود آخرت است، از دست ندهد و آن را صرف خرید اجناس  بدلى نكند.

جوان وانسان در پى رفع عطش است، در پى آرامش است، در پى علم است، در پى ثروت است اما علم حقیقى نزد خداست، قدرت حقیقى نزد خداست، ثروت حقیقى نزد اوست، آسایش حقیقى و آرامش حقیقى، همه و همه در پیشگاه او و در آن سوى دنیاى بى حقیقت، نهفته است.

پسركم !

بدان!راهى طولانى و دور و مشكل و سخت در پیش رو دارى و چاره ای نیست جز اینكه آنچه باید، طلب كنى و سبكبار باشى، كه نجات ، از آنانى است كه كوله بارشان سبك تر است و قامتشان راست تر.بر شانه ات بار اضافى نگذار كه برایت دست و پاگیر است.اگر كسى را یافتى كه بارت را با او تقسیم كنى تا برایت حمل كند و در روزگار نیاز به تو بازگرداند، تردید مكن و از اندوختن آن اجتناب كن، بار خویش را هر چه بیشتر به او بسپار پس شاید در جستجوى چنین كسى باشید و او را نیابید(3) .

امام علی (ع) پس از آگاه كردن و بیم دادن از مسیر سخت آینده، راهنمایى هاى تعیین كننده اى را بیان مى كند كه در مسیر جوان به سوى آسمان آخرت بسیار سودمند است:

هر چه مى توان باید آلودگى به دنیا را كم تر كرد.براى راهى طولانى، آنكه سبكبارتر است، خستگى كم تر و موفقیت بیشترى را نصیب خود خواهد كرد. پشتت را زیر بار داشتن ها، خم مكن.چشم به كردار دنیایى دیگران مینداز بلكه به عكس اگر باركشى یافتى هر چه بیشتر بارت را به او بسپار تا برایت حمل كند و در هنگام نیاز به تو بر گرداند.

امام علی (ع) در این فراز راه دیگرى را براى سبكبارى، ذلت نخواستن، و دل كندن از زمین، فراروى جوان باز مى كند:

جوانان زمان! آسمانیان زمین!

اندوخته هاى خویش را كه از ثروت دنیا و از مسیر صحیح به دست آورده اید، به دیگران بسپارید.امروز كه دارید و مى توانید، دیگران را هر چه بیشتر بى نیاز كنید و هرگز گمان نكنید: این شما هستید كه به آنان كمك مى كنید، هرگز! این آنانند كه بار سنگین شما را حمل مى كنند تا در روز نیاز و احتیاج، به شما بازگردانند! كمك هاى مالى امروز شما به نیازمندان، صدقات شما، انفاق هاى شما، همه و همه كمكى به حال خود شماست.شما بدهكار آنان هستید نه آنان وام دار شما.چه بیشتر دادید، بیشتر خود را سبك كرده اید و اگر چنین نیازمندانى یافتید،فرصت را غنیمت بشمارید، چه بسا این راه سعادت بر شما بسته شود.كوله بارتان را به كسى كه قرض مى خواهد بسپارید ، تا در روز نداشتن به شما برگرداند و این فرصت غنیمت است(4) .

اموال و داشته هاى مادى ما، وبال و سنگینى و خستگى را براى ما در پى دارد، باید هر چه بیشتر آن را به دیگران سپرد تا در روز نیاز، روز قیامت، روز تنگدستى كه هر چه آورده باشیم بازهم نیاز خواهیم داشت، به ما باز گردانده شود.

امام علی (ع) در جایى دیگر در وصف كسانى كه از جنس آسمان اند و در زمین میهمان، تعابیر زیبایى دارد:

اینان طایفه اى از اهل دنیا هستند كه از اهل دنیا نیستند! در زمین اند اما از زمین نیستند! با بصیرت و آگاهى عمل مى كنند و از آنچه زشت مى شمارند، پرهیز مى نمایند(5) .

اینان ظاهراً مثل بقیه اند.در دنیا زندگى مى كنند اما جنسشان با اهل دنیا تفاوت دارد.اینان آسمانى اند.بابصیرتند و از روى آگاهى عمل مى كنند.اینان دنیا را نمى بینند.افق نگاهشان آسمان ها را در مى نوردد و عملشان نیز چون خودشان آسمانى است.اینها همانند همه ى زمینیان تلاش مى كنند اما دلى به آن نمى بندند، كار مى كنند اما اعتمادشان به كارشان نیست.تكیه بر خدا دارند و همه چیز را از او مى دانند و مى بینند.

پی نوشت ها :

1- و مثل من اغترّ بها كمثل قوم كانوا بمنزل خصیب فنبا بهم الى منزل جدیب فلیس شى ء اكره الیهم و لا افظع عندهم من مفارقة ما كانوا فیه الى ما یهجمون علیه و یصیرون الیه.

2 - كسراب بقیعة یحسبه الظمآن ماء. )نور، 39)

3- واعلم ان امامك طریقاً ذامسافة بعیدة و مشقة شدیدة و انه لاغنى بك فیه عن حسن الارتیاد و قدر بلاغك من الزاد مع خفة الظهر، فلاتحملن على ظهرك فوق طاقتك فیكون ثقل ذلك وبالاً علیك و اذا وجدت من اهل الفاقة من یحمل لك زادك الى یوم القیامة فیوافیك به غداً حیث تحتاج الیه فاغتنمه و حمله ایاه و اكثر من تزویده و انت قادر علیه، فلعلك تطلبه فلاتجده.

4- واغتنم من استقرضك فى حال غناك، لیجعل قضاءه لك فى یوم عسرتك.

5- كانوا قوماً من اهل الدنیا و لیسوا من اهلها فكانوا فیها كمن لیس منها عملوا فیها بما یبصرون و بادروا فیها ما یحذرون.نهج البلاغة، خطبه 230

منبع : كتاب " با جوان تا آسمان "– نویسنده :  آیت الله مهدی هادوی تهرانی

با تلخیص وگزیده گویی

مقالات مرتبط :

نامه اى براى همیشه

كه سر مى شكند دیوارش

بمیران و زنده كن !

خود میزان عمل باش

خانواده ی خوبی ها

پلی برای عبور