زنان در عرصه سیاسی كربلاو حضور زینب ، بزگ بانوی كربلا
علاوه بر حضور مستمر و سازنده زنان در جامعه در مقاطع خاصی از تاریخ، شرایط ویژه و استثنایی رخ می دهد كه حضور آنان در صحنه های سیاسی – اجتماعی، ضروری می گردد. و نقش حیاتی می یابد.
یكی از حوادث مهم و منحصر به فرد تاریخ اسلام، قیام امام حسین(ع) است كه محصول مشترك ایثار و فداركاری زنان و مردان می باشد.
بانوان از جهات گوناگون در قیام عاشورا نقش داشتند كه به طور فشرده به آنها اشاره می كنیم:
1- نقش ناپیدا و غیر مستقیم
مردانی كه در قیام عاشورا حماسه آفریدند. هر كدام دست پرورده و تربیت شده دامن زنان شجاع، فداكار و مومنی بودند.و این ام البنین(1) آن بانوی فداكار و با ایمان بود كه فرزندی همچون عباس به اسلام تحویل داد. این ماجرا به خوبی نشان می دهد كه بهره مندی جامعه از انسانهای بزرگ، تاریخ ساز و فداكار نیازمند آن است كه در درجه نخست باید از وجود زنان شجاع، با ایمان، عفیف و فداكار و ... بهره مند باشد.
2- ترغیب و تشویق شوهران و فرزندان خود به حضور در صحنه
زنان علاوه بر آنكه از جهت تربیت حماسه سازان كربلا، در قیام عاشورا نقش مهمی را ایفا كردند از جهت ترغیب و تشویق شوهران و فرزندان خویش چه پیش از عاشورا و چه در روز عاشورا سهم بسزایی داشتند.یكی از یاران فداكار و با وفای امام حسین(ع) زهیربن قین است. زهیربن قین از چنان شایستگی و لیاقتی در صحنه كربلا برخوردار بود كه از سوی امام حسین(ع) به فرماندهی جناح راست سپاه منصوب گردید. (2) چنین شخصیتی با این همه عظمت و بزرگواری در آغاز در یاری كردن امام(ع) مردد بود و بر اثر تشویق و هشدار همسرش – دیم دختر عمرو - در راه حسین(ع) گام نهاد. شاید اگر زهیر از همراهی چنین همسری برخوردار نبود. به آن همه افتخار و ایثار دست نمی یافت.
یكی از زنان فداكار و نمونه مادر وهب بن عبدالله كلبی است. او همراه فرزند و عروس خود در صحنه كربلا حضور یافتند. در روز عاشورا مادر وهب به فرزندش گفت:
فرزندم بر خیز فرزند رسول خدا(ص) را یاری كن. (3)
3- حضور در نبرد
در اسلام جنگیدن و شركت در صحنه های پیكار و جهاد ابتدایی بر زنان واجب نگردیده است. حتی در صحنه كربلا نیز یك امر دفاعی بود. بنابرصلاح دید اندیشه امام حسین(ع) كه كاملاً نیز طبیعی است به زنان اجازه نبرد كارزار نداد. از این رو زنان در نبرد عاشورا حضور نظامی نداشتند. در روز عاشورا تنها دو زن به میدان نبرد رفتند كه امام حسین(ع) آنان را بازگرداند. (4)شاید دلیل آنكه در روز عاشورا امام حسین(ع) به زنان اجازه نبرد نداد با اینكه رسول خدا(ص) در شرایط اضطرار ی همانند جنگ احد و حنین به آنان اجازه نبرد می داد، این باشد كه از یك سو جنگیدن زنان، در حفظ جان مقدس امام حسین(ع) بی تأثیر بود. و از سوی دیگر بر اثر كشته شدن زنان، معلوم نبود امام سجاد(ع) به چه سرنوشتی گرفتار می گردد. از سوی دیگر چنانچه می دانیم در قیام امام حسین(ع) مسئولیت پیام رسانی نهضت عاشورا بر عهده زنان نهاده شد و در صورتی كه زنان كشته می شدند نهضت امام حسین(ع) ناتمام می ماند به احتمال مجموعه عوامل گذشته دلیل عدم اجازه امام(ع) به زنان برای حضور در نبرد بود.
4- مسئولیت زنان پس از عاشورا
گفتیم كه هدف نهضت و قیام حسینی بر انگیختن حساسیت دینی و مذهبی مسلمانان و بیدار كردن وجدان های خفته آنان بود.امام صادق(ع) در زیارت اربعین می فرمایند: خون پاكش را در راه تو بخشید تا بندگانت را از جهالت و حیرت گمراهی نجات بخشد.(5)
هنگامی كه می خواستند كاروان اسیران را از كربلا به كوفه حرمت دهند، آنان را از كنار كشته های شهدا حركت دادند. وقتی زنان بر بالین عزیزان خود رسیدند، چنان منظره دلخراشی آفریدند كه مشاهده آن سنگدل ترین اشخاص را متأثر و ناراحت كرد و در آن صحنه، زینب كبری (س) با بدن برادر خود سخن گفت. سخنان حضرت زینب كبری (س) در آن موقعیت، دوست و دشمن را به گریه واداشت. (6)
در طول سفر كاروان اسیران، هر یك از زنان اهل بیت در موقعیت مناسب برای مردم به سخنرانی می پرداختند.
حضرت زینب كبری(س)
یكی از سخنرانی ها، سخنرانی زینب كبری(س) در كوفه بود. سخنان حضرت زینب(س) در كوفه تأثیری در مردم گذاشت كه راوی می گوید: پس از خطبه زینب (س) مردم را دیدم كه از شدت پشیمانی حیرت زده دستان خود را به دندان می گزند و در آن میان پیرمرد سالخورده ای را در كنار خود مشاهده كردم كه چنان می گریست كه محاسن سپیدش از اشك تر شده بود. (7)از سخنرانی دیگری كه در كوفه ایراد شد، سخنرانی فاطمه دختر امام حسین(ع) بود .او نیز با سخنان كوبنده و آتشین خود، مردم كوفه را زیر باران نكوهش و ملامت قرار داد. سخنان او نیز آن چنان در مردم اثر كرد كه همه به گریه افتادند و گفتند:
ای دختر پاكان، بس است! دل های ما را سوزاندی، سینه های ما را تنگ كردی و اندرون ما را آتش زدی.(8)
پس از او ،ام كلثوم دختر امیرمؤمنان برای مردم به ایراد سخن پرداخت. پس از سخنان او آن چنان مردم منقلب شدند كه راوی می گوید پس از سخنان ام كلثوم صدای ضجه و گریه و زاری مردم بلند شد. زنان موی خود را پریشان كردند و خاك بر سر خود می ریختند. صورت های خود را خدشه می زدند و سیلی به صورت خود می نواختند و مرگ و نابودی خود را درخواست می كردند و مردان نیز می گریستند.دیده نشده كه هیچ زن و مردی مثل آن روز گریه كنند. (9)
در تمام این سخنرانی ها تلاش اهل بیت بر بازگو كردن جزئیات حوادث كربلا به چشم می خورد و این مطلب علاوه بر آنكه سبب برانگیختن احساسات مردم می گردید. حادثه كربلا را از خطر تحریف و دستبرد حفظ می كرد و مجال هر گونه شایعه پراكنی و شایعه سازی را از حكومت امویان می گرفت.
علاوه بر اهل بیت كه مسئولیت اصلی پیام رسانی نهضت امام حسین(ع) را به عهده داشتند، زنان در شهرهای دیگر با عزاداری و گریه های خود پیام نهضت حسینی را به مردم می رساندند و به این وسیله وجدانهای مردم را از خواب گرانی كه در آن فرو رفته بودند بیدار می كردند.
وقتی خبر شهادت امام حسین(ع) به مدینه رسید. اسماء دختر عقیل با گروهی بر سر قبر پیامبر(ص) رفتند و در آنجا ناله سر دادند و انصار را این گونه مخاطب قرار دادند:
چه خواهید گفت در پاسخ پیامبر اكرم(ص) در روز قیامت كه فقط سخن صدق پذیرفته می شود؟ وقتی آن حضرت از شما پرسید: چرا عترت مرا یاری نكردید و شما آنان را در مقابل ستمگران تنها گذاردید و تسلیم ظالمان كردید.
امروز نیز در پیشگاه خدا كسی را شفاعت نمی كند. (10)
امروز نیز بر زنان مسلمان و فداكار لازم است تا با حفظ عفت و پاكدامنی خود، پیام آزادی خواهی، عدالت خواهی و ظلم ستیزی نهضت حسینی را به همه انسانها برسانند و با حفظ یاد و خاطره شهیدان كربلا در جامعه و حضور در صحنه های سیاسی در مواقع مناسب و لازم روحیه ظلم ستیزی و مبارزه با بی عدالتی و فحشاء و منكرات را در جامعه زنده نگهدارند.
پی نوشتها:
1- سید محسن الامین، اعیان الشیعه ج 7 ص 429.2- عبدالرزاق مقرم، مقتل الحسین(ع)، دارالثقافه للطباغة و النشر، الطبعه الثانی 1411 ق ص 255.
3- سید بن طاووس، ص 45 و 46 / مقتل الحسین، منشورات مكتبه المفید ج 2 ص 12.
4- جهت اطلاع رجوع شود به:
- سید بن طاووس، اللهوف المطبعه الحیدریه.
- ابن نما الحلی، مثیر الاحزان، مدرسه الامام المهدی، ص 25.
- محمد الحسون، ام علی مشكور، اعلام النساء المؤمنات، انتشارات اسو – چاپ اول 1411- 373.
5- مفاتیح الجنان، زیارت اربعین امام حسین
6- سیدبن طاووس، اللهوف ص 58.
7- علی نظری منفرد، قصه كربلا، انتشارات سرور ص 430.
8- عبدالرزاق مقرم ص 315.
9- علامه مجلسی، بحار الانوار ج 45/ ص 11
10- شیخ طوسی، الامالی، داراثقافه، چاپ اول 414 ص 89 و 90.
