كودكان كار ، قربانیان مدرنیسم‌

گلفروشی در سر چهارراه‌ها، فال‌فروشی داخل مترو، بادكنك‌فروشی‌، زباله‌گردی، واكسی، كارگری كوره‌پزخانه‌ها و مزارع، ترمینال‌ها و...، بیشتر صاحبان این مشاغل كودكان بین 5 تا 15 سال هستند كه در موضوع كودك بودن و كار مشتركند، همه ما با این كودكان در موارد مختلف روبه‌رو شده‌ایم و در حس ترحم و افسوس نسبت به این كودكان كار مشتركیم.

بسیاری از كودكان به دلیل فقر اقتصادی و به اجبار خانواده‌های خود مجبور به كار كردن در كارگاه‌هایی می‌شوند كه كمتر مورد بازرسی قرار می‌گیرند و در اندك بازدیدهایی كه از آنها صورت می‌گیرد،‌ با زیركی خاصی كودكان زیر 15 سال را از چشم ماموران مخفی می‌كنند تا مبادا نیروی كار ارزان خود را از دست بدهند یا مجبور به پرداخت حق بیمه شوند،

قانون كار، قانونی بیگانه‌

حضور كودكان كار كه در سرمای زمستان و گرمای تابستان در خیابان‌ها طی سال‌های اخیر در بیشتر نقاط كشور روبه گسترش است، یكی از معضلات اساسی اجتماعی است كه جامعه ما هم‌اینك با آن روبه‌رو است و در صورت عدم پیشگیری و مهار این پدیده، به فاجعه اجتماعی تبدیل خواهد شد. وضعیت فلاكت‌بار كودكان کار ، قصه پردرد و غصه‌ای است كه دل و جان دوستداران و تلاشگران احقاق حقوق كودكان را به درد می‌آورد. برخی از آنها در كارگاه‌های تولیدی كوچك به ازای 12 ساعت كار فقط 30 الی 40 هزار تومان دستمزد دریافت می‌كنند و برای آنان قانون كار، قانونی بیگانه است.

كارگاه‌های خصوصی قدرتمندتر از قانون كار

حدود یك‌ میلیون كودك در ایران كار می‌كنند، در حالی كه ماده 79 قانون كار، اشتغال به كار افراد زیر 15 سال را ممنوع می‌كند. این قانون شامل تبصره‌ای است درباره كارهایی كه ماهیت‌شان برای كودكان زیر هجده سال زیان‌آور است و همچنین شامل تبصره قانونی 188 كه بنابر آن، افراد مشمول استخدام كشوری، كودكانی كه برای دولت كار می‌كنند و كودكانی كه در كارگاه‌های خصوصی خانوادگی به كار مشغولند، در دایره این قانون قرار نمی‌گیرند.

در عین حال اگر والدین یك كودك با كارفرمای او قرارداد ببندند، چون ولی كودك به شمار می‌آیند، حق واگذاری و اجاره دادن فرزند خود به صاحبان كارگاه‌های خصوصی را دارند ولی جدا از ممنوعیت كار كودكان كه روی كاغذ قانون كار كودكان نوشته شده و در میثاق‌های جهانی به آن تاكید شده است، ما شاهد عمق پیشرفتگی پدیده كار خیابانی در ایران هستیم.

علل رشد كودكان كار

شكاف طبقاتی، افزایش تعداد خانواده‌های بدسرپرست، بی‌سرپرست و تك ‌سرپرست، افزایش جمعیت، فقر فرهنگی  مهاجرت، بیكاری، عدم تامین اجتماعی، حاشیه‌نشینی، درگیری‌های مستمر خانوادگی و اعتیاد و مشاغل كاذب در گسترش این ناهنجاری اجتماعی نقش دارند.

آمارها سخن می‌گویند

در مجموع 80 درصد كودكان خیابانی، كودكان كار هستند كه به علت فقر اقتصادی خانواده‌ها، مجبور به كار در خیابان هستند و بیشتر آنها  در استان‌های خراسان، تهران، لرستان و كردستان به سر می‌برند.

90 درصد این كودكان دارای والدین هستند، 80 درصدشان مهاجرند كه 42 درصد آنها  از روستاها و شهرهای دیگر كشور و 38 درصد از كشورهای دیگر آمده‌اند و از نظر جنسیت نیز 78 درصد آنها  مذكر و در فاصله 5 تا 18 سالگی قرار دارند.

از مجموع 2 میلیون كارگاه سطح استان تهران، تنها كارفرمایان 500 هزار كارگاه حق بیمه می‌پردازند. خود این اظهارنظر نشان می‌دهد 5/1 میلیون كارگاه فقط در سطح استان تهران وجود دارند كه وزارت كار نظارت و كنترلی بر آنها  ندارند بنابراین بیشتر كودكان و نوجوانان كارگر زیر پوشش هیچ بیمه‌ای نیستند. ضمن این كه در ایران به دلیل غیرقانونی بودن كار كودكان و نیز اشتغال آنها  در كارگاه‌ها كه جزو مشاغل تعریف شده به حساب نمی‌آیند، این مساله به صورت پنهان وجود دارد.

بیانیه كودكان كار به مناسبت روز جهانی مبارزه با كار كودك - 23 خرداد 1387

همیشه كسی كه كار شایسته‌ای انجام می‌دهد مورد تحسین قرار می‌گیرد، ولی ما با این كه كار خوب انجام می‌دهیم، مورد تحسین قرار نمی‌گیریم. ما همه كودك هستیم و دنیای آزاد خودمان را می‌خواهیم. ما فقط نمی‌خواهیم در خیابان‌ها باشیم. اما می‌خواهیم در كنار خانواده باشیم، بازی كنیم، درس بخوانیم و از امكانات دیگری هم بهره‌مند باشیم.

ما كودكان می‌خواهیم از احترام، آسایش، پوشاك و تغذیه سالم برخوردار باشیم.كودكان كار دوست دارند از علم و آگاهی و آموزش بهتری برخوردار باشند...

توصیه‌

متاسفانه با وجود تعهد به میثاق‌های بین‌المللی، هنوز نهادی كه حمایت از كودكان را به عهده گیرد در كشور فعالیت نمی‌كند.

در صورتی كه نتوان از این كودكان حمایت‌های همه‌جانبه كرد بسیاری از آنان در آینده نه چندان دور در صف مجرمان جامعه یا به عبارتی در صف باجگیران قرار می‌گیرند و بهتر است هزینه‌ای كه در آینده برای مقابله با جرم در نظر گرفته می‌شود، امروز برای باسواد شدن و دیگر حمایت‌های اجتماعی كودكان یاد شده صرف شود.

منبع : جام جم - با تغییر وتلخیص