راه مستجاب الدعا شدن
بالاترین مقامی كه انسان می‌تواند به آن دسترسی پیدا كند، مقام قرب الهی یا قرب ربوبی است.
منظور از قرب ربوبی چیست؟
منظور از قرب ربوبی این است كه آدمی به مقامی برسد كه ربط خود را به خدا دریابد. دریابد كه سراسر موجودات عالم آفرینش عین ربط به او هستند. همه موجودات عالم نه وابسته، كه عین وابستگی به او هستند.
« یا ایُّها النّاس‌ُ اَنتُم‌ُ الفُقَراءُ اِلی‌َ اللّه‌ِ وَ اللّه‌ُ هُوَ الغَنی‌ُ الحَمیدُ ؛
ای مردم ، همه شما به خدا نیازمندید اوست بی نیاز و ستودنی.» (فاطر/ 15)
اینكه می‌گوییم منظور از كمال نهایی رسیدن انسان به مقامی است كه فقر خویش و وابستگی خود را به خدا درك كند، مراد درك حضوری و شهود عرفانی است. یعنی انسان به آن مقامی دست یابد، كه به جز خدا به چیزی توجه نداشته باشد؛ وجود او عین خلوص شده و هیچ عملی از او جز برای رضای خدا، سرنزند. انسانی كه به این مقام دست می‌یابد هیچ گونه استقلالی برای خود قایل نبوده و در یك ارتباط دایمی و شهود عرفانی با خدا به سر می‌برد. در این مقام و مرتبه است كه دیگر اثری از خود و منیّت برای او باقی نیست، هر چه هست، خداست و بس.
علی علیه‌السلام در رابطه با همین درك حضوری و شهود عرفانی می‌گوید:
« لَم‌ْ اَعبُدُ رَبّاً لَم‌ْ ارَه ؛ خدایی را كه ندیده باشم، نپرستیده‌ام.»
این مقام را مقام فنای انسان در ذات اقدس الهی نیز گفته‌اند. البته فنا نه به معنای اتحاد با او كه برخی از متصوفه پنداشته‌اند، بلكه فنای همه حال و احوالات نفسانی و منیّت‌ها و این فنا نیز به دو گونه صورت می‌گیرد:
- اول:
آنكه زندگانی طبیعی و حیات مادی آنها باقی بوده و در این‌حال موفق به مقام فنا می‌شوند، و این فنا قبل از موت پیدا می‌شود، و در این صورت افراد مومن و مخلص كه راهی را به سوی خدا پیموده‌اند، با وجود حیات دنیوی فانی می‌شوند.
- دوم:
فنا برای كسانی كه زندگی طبیعی و حیات مادی و دنیوی خود را از دست داده‌اند، و مراحل برزخ و قیامت را بعد از این دنیا طی كرده، و از مقربین و مخلصین بوده‌اند، اینان كه بدن خود را رها كرده و جسمی ندارند، و برزخ و قیامت را نیز رها كرده و در حرم حق واردشده‌اند.
انسانی كه به مقام فناء فی الله می‌رسد از ویژگی‌ها و خصوصیاتی برخوردار می‌شود كه در اینجا به نقل دو حدیث در این زمینه اكتفا می‌كنیم تا آثار قرب ربوبی تا حدودی آشكار شود.
« ما یَتَقَرَّب‌ُ اِلَی‌ِّ عَبْدی بِشَی‌ءٍ احَب‌ٌ اِلَی‌َّ مِمَّا افْتَرَضْتُه‌ُ عَلَیْه‌ِ و اِنَّه‌ُ لَیَقَرَّب‌ُ اِلَی‌َّ بِالنَّوا"فِل‌ِ حَتی‌ّ اُحِبَّه‌ُ فَاِذا احْبَبْتُه‌ُ كُنْت‌ُ سَمْعَه‌ُ الذّی یَسْمَع‌ُ بِه وَ بَصَرَه‌ُ الَّذی یَبْصُرُبِه‌ِ وَ لِسانَه‌ُ الَّذی یَنْطِق‌ُ بِه‌ِ وَ یَدَه‌ُ التِّی یَبْطِش‌ُ بِها أن‌ْ دَعانی اجَبْتُه‌ُ و اِن‌ْ سَالَنی اعْطَیْتُهُ ؛ بنده من تقرب نمی‌جوید به چیزی نزد من كه محبوبتر باشد نزد من از آنچه بر او واجب كرده‌ام و هر آینه بنده من به وسیله نوافل و مستحبات به من تا آنجا نزدیك می‌شود كه من او را دوست می‌دارم و چون او را دوست داشتم من گوش او می‌شوم كه با آن می‌شنود و چشم او می‌شوم كه با آن می‌بیند و زبان او می‌شوم كه با آن سخن می‌گوید و دست او می‌شوم كه با آن می‌گیرد، اگر مرا بخواند اجابتش می‌كنم و اگر از من چیزی بخواهد به او می‌دهم.»
بنابراین حدیث، انسان بر اثر مقام قرب ربوبی تا آنجا پیش می‌رود كه خواست و اراده‌اش به اذن خدا مانند خواست و اراده حق تعالی در جهان عمل می‌كند. دیدنش، دیدن خدا و شنیدنش، شنیدن خدا و دستش دست خدا می‌شود. یعنی همه اعمال او رنگ خدایی پیدا می‌كند و می‌تواند در عالم خارج به اذن خدا دخل و تصرف كند. به بیان دیگر می‌تواند حاكم بر قوای طبیعی شود. از اینها گذشته، او در این مقام مستجاب الدعوه می‌شود. یعنی هر گاه از خدا چیزی بخواهد،خدا هم به او می‌دهد.
«اِن‌ِّ لِلّه‌ِ عِباداً اطاعُوُه فِیما ارادَ فَاَطاعَهُم‌ْ فیما اَرادوا یَقُوُلُون‌َ لِشَّی‌ءٍ كُن‌ْ فَیَكُوُن‌َ ؛ برای خداوند بندگانی است كه خدا را در آنچه اراده كند، اطاعت می‌كنند. پس خدا نیز آنها را در آنچه بخواهند، اطاعت می‌كند. آنها به چیزهایی كه بخواهند، می‌گویند بشو! پس می‌شود.»
نصری، عبدالله، کتاب فلسفه خلقت انسان، با اندکی تصرف
