لیلی و مجنون؛ چاپ وطن

اگر از حروف میخی سربی هخامنشی که روی گل ضرب می شد بگذریم، 8 قرن بعد به «چاو» می رسیم؛ اسکناس مغولی ای که برای رهایی ایران از بحران، به جای سکه پخش شد و مرکز پخش اش هم تبریز بود. البته هنوز چاپخانه ای دیده نمی شد بلکه اثرات چاپ دیده می شد. تا اینکه 300 سال بعد، یک پدر مسیحی در اصفهان خواست پدر چاپ ایران شود. او که از ارامنه ایران بود، مدت زمان بسیار زیادی را صرف چاپ کتاب 572 صفحه ای خود به نام «زبور داوود» کرد. حالا هم فقط یک نسخه از آن مانده؛ آن هم در دانشگاه آکسفورد. اما همچنان میرزابنویس ها سرکار بودند و کتاب ها را نسخه نویسی می کردند تا اینکه اولین کتاب چاپ فارسی از هلند به ایران آمد و در دربار هیاهویی به پا کرد و البته از صاحبان آن زمان حکومت ایران، انتظاری جز همین ماشاءالله گفتن نمی رفت جز عباس میرزا که واقعاً به همه ایلی می خورد جز قاجار. خلاصه اینکه عباس میرزا در تبریز، اولین دستگاه چاپ سربی را وارد ایران کرد. اگرچه از دستگاه عباس میرزا استفاده زیادی نکردند اما دیگر آوردن ماشین آلات چاپ به ایران یک بحث جدی شده بود. 10 سال بعد، چاپخانه سربی در تهران به راه افتاد و 2 سال بعدش یکی دیگر در اصفهان و باز در تبریز و باز یکی دیگر در تهران و این آخری چون روزنامه چاپ می کرد، توانست چاپ را در میان مردم بیاورد. میرزا محمدصالح شیرازی  با روزنامه اخبار و وقایع شهر توانست مردم را آماده کند تا اولین کتاب فارسی چاپ وطن به نام «لیلی و مجنون»- ویژه مکتب خانه ها- را به عنوان سوغات تبریز بخرند و از قیمت کمش تعجب کنند. اولین آگهی را هم یک آقای فرنگی داد تا داخل روزنامه «وقایع اتفاقیه» چاپ کنند و البته از این آگهی تا آغاز رسمی آگهی زدن در روزنامه بدون رجوع به دربار جهت اعلام درخواست، 470 شماره فاصله افتاد. آن زمان اهمیت روزنامه در پایتخت کمتر از تلویزیون نبود. البته نباید فراموش کرد تا زمانی که امیرکبیر 2 کتاب «جغرافیای ایران برای شناخت مرزها و دانا کردن مردم نسبت به سرزمین خود» و «کتاب وبا جهت مبارزه با آن» را چاپ نکرد، هیچ گاه چاپ از جایگاه مجلل اش پایین نیامد.

منبع : همشهری جوان