حسابشون رو داشته باش

سلسله مطالب _ ره جویان صادق _  به بیان و توضیح جملات امام صادق علیه‌السلام می پردازد. بحث گذشته در مورد مراحل محاسبه نفس بود. در این مطلب نكات مهمّی را در همین زمینه، مورد بررسی قرار می‌دهیم.

• توجه به كمّیت گناهان انجام شده

نكته اول در مورد محاسبه نفس این است كه وقتی فهمیدیم گناه بسیار زشت است، باید ببینیم چقدر گناه كرده ایم و در صدد جبران آن برآییم. انسان باید به گناهان خود نزد خداوند اعتراف داشته باشد، نه آن كه آنها را انكار كند یا به فراموشی بسپارد. البته انسان نمی‌تواند مشخص كند كه دقیقاً هر روز از اول صبح تا شب، چند گناه كرده است (مثلا چند غیبت كرده، چند دروغ گفته، چند تهمت زده و...) اما به هرحال باید دقت كنیم، ببینیم چقدر وقت ما صرف گناه شده است. این مسأله مهمی است كه بتوانیم به كمّیت گناهانمان بیندیشیم. این چنین است كه محاسبه در تكامل انسان اثر می‌گذارد و موجب می‌گردد هر روز زندگی او نسبت به گذشته بهتر شود.

وقتی می‌توانیم به همه وظایف عمل كنیم كه از قبل، برای فردایمان برنامه ریزی كرده، جدولی از تكالیف فراهم آورده باشیم تا بتوانیم بهتر به آنها عمل كنیم.

• توجه به كیفیت گناهان انجام شده

نكته دوم توجه به كیفیت گناهان است. بعضی از گناهان به قدر هفتاد سال ارتكاب نوع دیگری از گناه عظمت و اهمیت دارند، با آن كه ممكن است انجام آنها یك لحظه بیش‌تر طول نكشد. توجه به صغیره یا كبیره بودن گناه مهم است؛ مثلا، درباره غیبت و اهمیت آن روایات متعددی وارد شده كه قبح بسیار آن را می‌رساند. در این باره، به این نكته مهم نیز باید توجه داشت كه درست است برخی از گناهان صغیره‌اند و اهمیتشان از كبایر كم‌تر است، اما باید دانست كه كوچك شمردن گناهان صغیره، خود گناه كبیره به حساب می‌آید و این از جمله دام‌های شیطان است كه انسان را به غفلت می‌افكند.

• انجام همه واجبات

نكته سوم آن كه، باید مراقب باشیم همه واجباتمان را به جا آوریم. شاید ابتدا تصورمان این باشد كه ما نماز، روزه و وظایفی مانند آن را ترك نمی‌كنیم، پس كدام واجب را ترك كرده ایم؟ این همان دام شیطان است؛ زیرا بسیاری ازتكالیف موردغفلت ما است. حتی آنان كه به طور دایم، با فقه، آیات قرآن و سخنان اهل بیت(علیهم السلام) سر و كار دارند نیز از بسیاری واجبات غفلت می‌كنند. نیكی به والدین، صله رحم، قضای حاجت مؤمنی كه اظهار حاجت كرده و بسیاری دیگر، همه از جمله واجبات است كه ممكن است گاهی تا سال ها، ما به فكر انجام بسیاری از آنها نباشیم. اگر واجبات اجتماعی وسیاسی را هم به آنها اضافه كنیم، می‌بینیم تعدادشان بسیار بیشتر می‌شود امر به معروف، نهی از منكر، ارشاد جاهل، مبارزه با ظلم، مبارزه با انحرافات عقیدتی، فكری و دینی و... از اهم واجبات است كه كوتاهی در آنها گناه كبیره به حساب می‌آید.

وقتی می‌توانیم به خوبی به همه این وظایف عمل كنیم كه از قبل، برای فردایمان برنامه ریزی كرده، جدولی از تكالیف فراهم آورده باشیم تا بتوانیم بهتر به آنها عمل كنیم.

• توجه به شروط صحت اعمال

نكته چهارم این است كه گاهی ما دل خوش می‌كنیم كه تكالیفمان را انجام داده ایم، غافل از آن كه كارمان از ارزش واقعی بی بهره است و در حین یا پس از انجام عمل، آن را فاسد كرده ایم؛ مثلا، وظیفه ما این است كه نماز بخوانیم. خوشحال هم هستیم از این كه نماز می‌خوانیم، درجماعت هم شركت می‌كنیم تا ثواب بیش تری ببریم؛ اما توجه نمی‌كنیم كه آیا نمازمان درست و مورد قبول خداوند هست یانه؛ آیا ریایی مرتكب نمی‌شویم؟ آیا شرایط حسن عمل را رعایت می‌كنیم؟ پس از انجام كار، با عجب و غرور، نتیجه آن را از بین نمی‌بریم؟ یا اگر مثلا انفاق می‌كنیم آیا با منّت گذاردن، اجر كارمان را تباه نمی‌سازیم؟... بنابراین باید به شرایط صحت و قبولی اعمال نیز توجه كنیم.

منبع:

مصباح یزدی، محمدتقی، پندهاى امام صادق(علیه السلام) به ره‌جویان صادق، با اندکی تصرف.