اخلاق و صله ارحام
دید و بازدید در اسلام از امتیاز خاص به خود برخوردار است، و در ایجاد عواطف انسانی نقش فوق العاده‌ای دارد مخصوصا دید و بازدیدها اگر از ارحام و ذوی الحقوق صورت پذیرد. به موارد زیر كه از آموزه‌های اسلامی بر آمده است توجه كتید:
من خدای رحمانم و رحِم را از نام خود اشتقاق نموده‌ام
در حدیث قدسی آمده است كه خداوند فرمود: انا الرحمن و هذه الرحم، ششقت لها من اسمی فمن وصلته و من قطعها قطعته. (1) خداوند سبحان فرمود: من رحمان هستم و نام رحم را از اسم خود مشتق نموده ام، پس هر كس صله رحم كند و با بستگان خود پیوند نماید من او را با رحمت صله خواهم كرد، و هر كس قطع رحم كند من رحمت خود را از او قطع خواهم نمود.
صله رحم حساب را آسان و شما را از گناه نگه می‌دارد
امام صادق علیه السلام فرمود:
ان صلة الرحم و البر لیهونان الحساب و یعصمان من الذنوب فصلوا ارحامكم و یعصمان من الذنوب فصلوا ارحامكم و بروا باخوانكم و لو بحسن السلام و رد الجواب. (2)
صله رحم و نیكی كردن به برادران حساب را در قیامت آسان می‌كند، و آن دو، آدمی را از گناه محافظت می‌نماید پس شما با ارحام خود صله كنید و به برادران خود نیكی نمایید، اگر چه به سلام كردن و نیكو جواب دادن باشد.
امیر مؤ منان صلی الله علیه و آله می‌فرماید:
زكوة الیسار بر الجیران و صلة الارحام. (3)
زكات كسانی كه از تسهیلات مالی برخوردارند نیكی به همسایگان و صله ارحام است.
با رحِمتان صله كنید اگرچه مسافت یكسال راه باشد
از توصیه‌های اكید پیامبر بزرگ اسلام صلی الله علیه و آله در صله رحم می‌خوانیم: كه فرمود:
اوصی الشاهد من امتی و الغائب منهم و من فی اصلاب الرجال و ارحام النسأ الی یوم القیامة ان یصل الرحم و ان كانت منه علی مسیرة السنة فان ذالك من الدین. (4)
فرمود: آنان كه حاضرند از امت من، و آنانكه غایب‌اند و آنان كه از اصلاب پدران و ارحام مادران تا روز قیامت به دنیا می‌آیند سفارش می‌كنم كه صله رحم نمایند، اگر چه فاصله آن تا ارحامشان به مسافت یك سال باشد، چه آنكه صله رحم از مسائل مهم دین است. امام سجاد علیه السلام در دعای مكارم الاخلاق می‌فرماید: و من عقوق ذوی الارحام المبره و من خذلان الاقربین النصره. (5) بار الها جدائی از ارحام را به نیكی و پیوستگی مبدل فرما و ترك یاری بستگان را به حمایت و نصرت تبدیل فرما، یعنی خدایا توفیقم بده كه ارحام خدمت و احسان نمایم.
قطع رحم حساب آخرت را دشوار می‌نماید.
قرآن شریف تسهیلات حسابرسی اعمال آدمی را مرهون صله رحم می‌داند و می‌فرماید: و الذین یصلون ما امر الله به ان یوصل و یخشعون ربهم و یخافون سوء الحساب. (6) خردمندان با ایمان كسانی هستند كه دستور باریتعالی را در مورد اشخاصی كه امر به صله رحم آنها فرموده اطاعت می‌كنند و از خداوند و حسابرسی او بیم دارند.
قطع رحم موجب قطع فیض الهی می‌گردد
ارحام در صله با هم موجب خدمت و احسان به همدیگرند، هر گاه یكی نسبت به دیگری موجبات ایذأ را فراهم نماید، فیض الهی نسبت به هر دو قطع می‌گردد، و این داستان مردی است كه به محضر رسول خدا علیه السلام رسید، فقال یا رسول الله: ان لی اهلا قد كنت اصلهم و هم یوذونی و قد اردت رفضهم فقال له رسول الله: اذا یرفضكم الله جمیعا. (7) آن مرد گفت: یا رسول الله من ارحامی دارم و آنها را صله می‌كنم ولی آنان مرا آزار می‌دهند می‌خواهم تركشان كنم. حضرت فرمود: در این صورت خداوند هر دو شما را ترك خواهد كرد، یعنی خدا فیض و رحمت خود را از شما خواهد برید.
بهترین صله ارحام بازداشتن اذیت از ارحام است
در صله ارحام از پیشوایان معصوم علیه السلام سفارش شدیم به هدیه و چیزی برای خویشاوندان خویش ببریم و هدیه كنیم، یعنی بهترین صله رحم هدیه، معتنی به چیز قابل توجهی است كه خویشاوندان اعلی به ادنی، و مالدار نسبت به مستضعف تأمین خواهد شد. خلاصه اینكه بهتر است صله رحم به هدیه‌ای تحقق یابد اگر چه به یك شربت آب باشد، ولی بهترین صله (كف الاذی عن الرحم ) می‌باشد كه انسان آزار و اذیت خویش را از خویشاوندان خود باز دارد و این حدیث حضرت ابی الحسن الرضا علیه السلام از جد بزرگوارشان حضرت صادق علیه السلام است فرمود: صل رحمك ولو بشربه من المأ و افضل ما توصل به الرحم كف الذی عنها (8) صله رحم نما اگر چه به شربت آبی باشد، بهترین صله رحم خوداری ار ایذأ و اذیت ار ارحام است. حضرت امیرالمؤ منین علیه السلام صله رحم را كه نقش مهمی در تأمین نیازمندیهای جوامع بشری دارد از اوصاف شریف‌ترین و گرامی‌ترین انسانها می‌داند، و می‌فرماید: صله الارحام من افضل شیم الكرام. (9) صله رحم از بزرگترین خوی و منش مردمان كریم النفس و بزرگوار است.
صله رحم موجب محبت میان خویشاوندان و خواری دشمن است
حضرت امیرالمؤ منین علیه السلام در سخن حكیمانه خویش صله رحم را موجب مهر و محبت در بین خویشاوندان دانسته و موجب ذلت و خواری دشمنان دین و اسلام و مسلمین معرفی فرموده است در این مورد است بیان آن حضرت كه فرمود: صله الرحم توجت المحبه و تكبت العدو. صله رحم محبوبیت ببار می‌اورد، و موجب خواری و ذلت دشمن است. تحلیل این بیان این است كه صله و پیوند خویشاوندی با هدایا و تحف موجبات صفا و صمیمیت و محبت و هماهنگی و وحدت را در بین امت فراهم می‌سازد. و ایجاد این تفاهم و تراحم و خدمات متقابل در بین ارحام مسلمین موجب خشم و غیظ دشمن می‌گردد، چرا كه آنان وحدت و همبستگی و پیوند مسلمین را هرگز به صلاح خود و آرمان خود نمی‌دانند. فلذا از صله ارحام مسلمانان و خاصه شیعه بشدت عصبانی و پریشانند. بلی امیرالمؤ منین علیه السلام خذلان در بین ارحام را تضییع حقوق خویشاوندان معرفی نموده و می‌فرماید: من دلائل الخذلان الا ستهانه بحقوق الاخوان. (10) یكی از موجبات خذلان و محروم ماندن از نصرت دگران ناچیز شمردن حقوق برادران است. بنابراین از صله رحم با ابعاد وسیعش استقبال نمائیم.
با رحمت اگر چه به یك جرعه آب، صله كن
صل رحمتك ولو بشربه من المأ. (11) امام رضا علیه السلام فرمود: با ارحامتان صله كنید اگر چه به یك شربت آبی باشد. بنابراین صله رحم متضمن دیدار از رحم و اعطأ هدیه‌ای می‌باشد خاصه اگر در راستای خانواده‌های متنفذ و مالدار شایسته است با اهدأ یك قطعه فرش یا یك دستگاه یخچال، و وسائل رفاهی دیگر كه فاقد آنند هدیه برند و تا بدینوسیله صله رحم آنان از ارزش والای معنوی و رضا و خشنودی پروردگار مهربان برخوردار باشد.
مؤ من با رحم خویش حتما صله می‌نماید
در قضأ حوائج مؤ من خاصه رحم باشد از رسول خدا علیه السلام است كه فرمود: من كان یومن بالله و الیوم الاخر فلیصل رحمه. (12) هر كس ایمان به خدا و روز قیامت دارد، پس با رحمتش صله كند. یعنی خویشاوندان خود را دوست بدارد و به آنان احساس لازم را بنماید. ایضا از پیامبر است كه فرمود: من احب ان یبسط له فی رزقه، و یوخر له فی اجله فلیصل رحمه. اگر كسی دوست دارد كه روزیش زیاد گردد و فراوان شود، و اجلش تأخیر بیفتد پس باید با رحمتش صله كند. یعنی صله ارحام روزی را فراوان سازد و عمر را طولانی كند، و در رأس كارهای خیر انسان است، خاصه كه توأم با حل مشكل رحم و تأمین نیازمندیهایشان بوده باشد.
1- جامع السادات، ج 2، ص 252
2- كافی، ج 2، ص 157.
3- فهرست موضوعی غرر، ص 133.
4- كافی، ج 2، ص 151..
5- مكارم الاخلاق، ص 361، 364
6- سوره 13، ایه 21
7- میزان الحكمه، ص 87
8- كافی، ج 2 ص 151
9- فهرست غررالحكم، ص 134
10- فهرست موضوعی غررت ص 89
11- مشكوه الانوار، ص 52
12- الترغیب و الترهیب، ج 3، ص 333
