حفظ ظاهر هم نشد!

حسین مکی  سیاستمدار و نویسنده ی معاصر:

انتخابات مجلس مؤسسان، در شرایطی به جریان افتاد که در تهران و شهرستان ها از طرف عمال سردار سپه و مأمورین شهربانی و قشونی، فعالیت زیادی ابراز می شد. کسانی حق داشتند انتخاب شوند که در «لیست» و صورت اسامی دولت صورت داده شده بودند. این لیست را شهربانی و [علی اکبر] داور و چند نفر دیگر تهیه کرده بودند. در تهران مأمور انتخاب اشخاص، در لیست شهربانی بود؛ ولی در شهرستان ها، مأمورین انتخاب افراد در صورت مزبور؛ رؤسای قشونی بودند.

در تهران که مرکز ایران بود و قاعدتاً بایستی انتخاباتش ولو به صورت ظاهر هم شده آزاد باشد، اعمال نفوذ کردند و از انتخاب اشخاصی که واقعاً دارای آرای طبیعی بودند، جداً جلوگیری نمودند و به هین لحاظ هم مشیرالدوله، مؤتمن الملک [حسین پیرنیا، مستوفی الممالک، مصدق السلطنه، مدرس، تقی زاده و غیره که در موقع تغییر سلطنت، روی موافقی نشان نداده بودند، انتخاب نشدند و در عوض کسانی انتخاب شدند که به طور قطع اگر انتخابات آزاد بود، از بیست و چهار نفر شاید دو یا سه نفر آنها انتخاب نمی شدند؛ زیرا منتخبین مجلس مؤسسان، غالباً دارای حُسن شهرت و سوابق روشن که مورد اعتماد عمومی باشند، نبوده، مردم آنها را به خوبی نمی شناختند .

در انتخابات تهران، چیزی که در تسریع عمل شهربانی در انتخاب افراد مورد نظر واقع گردید، بی اعتنایی مردم نسبت به انتخابات مجلس مؤسسان بود؛ چه غالب اهالی تهران، چون باطناً از سردار سپه دل خوشی نداشته و نسبت به انقراض قاجاریه هم با تنفر نمی گریستند و می دانستند نتیجه ی انتخابات مجلس مؤسسان چه خواهد بود، از شرکت در انتخابات خودداری کرده، مأمورین شهربانی هم مغتنم شمرده، هر کس را می خواستند، پای صندوق انتخابات برده، مانند ادوار بعد (از دوره ی هفتم به بعد) هر لیستی را دست آنها می دادند، مجبور بودند در صندوق بیندازند.

منبع: تاریخ پهلوی - ج 12