اصلاح خود
چگونه خویشتن را اصلاح كنیم؟
انسان باید در نخستین اقدام براى اصلاح خویش دست به بازشناسى ابعاد وجودى خویش زند.
انسان فقط در تالار تشریع خلاصه نمىشود. جسم انسان و كارآیى آن را مىتوان در محدوده علوم تجربى(طب) بررسى كرد؛ اما انسان داراى حقیقتى است كه وظیفه آن تدبیر بدن، هدایت و راهنمایى آن است و آن، همان جان آدمى است. محدوده شناخت و بررسى این بُعد انسان در علوم انسانى است. در اثر گمراهىها و مشكلات برونى، مانند تبهكارىها، رفتارهاى ناپسند، نفاق، خودپرستى و... ساختار درونى انسان نیز دچار آسیب خواهد شد و آتش این فساد از درون و بُعد درونى او سر برون خواهد آورد.حال نكته اساسى در این بحث، آن است كه خداوند انسان را بر طینت پاك سرشته است و روح نخستین آدمى، شفاف و صاف و عارى از هرگونه پلیدى است. اما در اثر عواملى گوناگون، مانند عصیان و دروغ و غیبت و ستم و... غبار تیرگىها بر پیكره این روح پاك مىنشیند و آن را تیره و تار مىسازد.
رمز موفقیت بزرگان در آن است كه اینان روح خویش را از آفتهاى گوناگون مصون داشتهاند و به ویژه از غذاى حرام، فكر باطل، زشتگویى، هتك حیثیت و... دورى ورزیدهاند.
سرّ این كه قرآن كریم، بخش گستردهاى از آیات خویش را به تبیین و شرح خُبث نفسها و راههاى درمان آن اختصاص داده، همین است كه انسان با شناخت این خباثت، از آنها پرهیز كند. قرآن شفاى همه دردهاى مردم است.
«وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاء وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ »
ما قرآن را نازل مى كنیم كه مایه شفا و رحمت مؤ منان است. (اسراء/82)
* * * * * * *
جمله قرآن شرح خبث نفسهاست بنگر اندر مصحف آن چشمت كجاست
نكته دیگر، سرسپردگى به خداوند است. كوثر زلال دل، فقط با یاد خداوند آرامش و سكون مىپذیرد؛ الا بذكر الله تطمئن القلوب. هیچ كس بدون خدا نیست. همه یا خداى خودساخته را مىپرستند یا خداى خالق و مدبّر عالم را. خداى خودساخته همان هوا و هوس و میل است و به تعبیر بزرگان، نخستین بُتى است كه در عالم عبادت شده است. دام هوس، بسیار گسترده است؛ به گونهاى كه شیطان نیز در این دام گرفتار آمد.
در روایات نبوى و گفتارهاى امامان معصوم، توصیه شده است كه انسان باید هر شب، زمانى هرچند كوتاه را به محاسبه نفس خویش همت گمارد و ببیند كه در این چند ساعت عمر امروز خویش، چه چیزى به دست آورده و چه فرصتهایى را از كف داده است. گامهاى خویش را به سوى پلیدى یا نیكى بر شمارد و نقاط ضعف و قوت خویش را باز شناسد. كشورى را مثال مىزنند كه سالیانى چند در پى ذخیره گندم و دسترنج خویش بود. هنگامى كه پس از سالها به انبار اندوختههاى خویش سر مىزند، ناگاه متوجه مىشود كه چیزى در انبار او نمانده و او از وجود موش در انبار خویش غافل بوده است.
گرنه موش دزد در انبان ماست حاصل طاعات چهل ساله كجاست؟
انسان اگر هر شب اعمال خویش را بررسد و به محاسبه نفس خویش بپردازد، هیچگاه با چنین رویدادى رویاروى نخواهد شد. از این رو است كه روایات تاكید فراوان فرمودهاند كه این امر، باید هر شب صورت گیرد. مبادا روزى كه در انبار اعمال خویش را مىگشاییم، آن را خالى از عمل نیك و سرشار از پلیدىها بیابیم.
* * * * * * * * * * * * * *
منبع:
کتاب توصیه ها،پرسشها و پاسخها در محضر آیت الله جوادی آملی.
