علمی‌بودن ورزش به چه معنا است؟

بسیاری افراد از علمی‌بودن ورزش سخن به میان می‌آورند اما پرسش آن است که این مفهوم دقیقاً چه معنایی را پررنگ می‌کند. این مقال در پی آن است که به این پرسش نزدیک شود.

به نقل از مهر، بسیار می‌شنویم که از ورزش به عنوان یک علم یاد می‌کنند. از سویی علمی به نام تربیت‌بدنی هم وجود دارد که سعی دارد ورزش را به مثابه یک علم مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد. یکی از موضوعاتی که فیلسوفان ورزش در یکی دو دهه اخیر بجد در مورد آن سخن گفته‌اند علم بودن یا نبودن ورزش است.

در این میان ما شاهد دیدگاههای متفاوتی بوده‌ایم. پاره ای از این پژوهشگران سعی کرده‌اند نشان دهند ورزش دقیقاً یک علم است و باید همانگونه که جامعه و اقتصاد و طبیعت و ستارگان را موضوعی برای علومی چون: جامعه شناسی، اقتصاد ، فیزیک و نجوم در نظر می‌گیریم ورزش را نیز موضوع علم تربیت بدنی قلمداد کنیم.

از سوی دیگر، عده‌ای بر جنبه‌های خلاقانه و هنرمندانه ورزش دست می‌گذارند و معتقد هستند ورزش بیش و پیش از آنکه یک علم باشد یک هنر است. همه این مناقشه‌ها بر می گردند به تعاریفی که از علم صورت می‌گیرند. پاره‌ای افراد علم را مجموعه‌ای از آموزه‌هایی در نظر می‌گیرند که مبتنی بر تجربه حقایق مسلم و نهایی را بر ما آشکار می‌کنند. این تصویر البته تصویری اشتباه در مورد علم است.

علم مجموعه‌ای از نظریه‌ها و فرضیه‌ها است که هرچند مبتنی بر آزمون تجربی است اما نه تنها معرفت موجه است و نه همه دستاوردهای آن درست و صحیح هستند. اگر نگاهمان به علم اینگونه باشد آری ورزش می تواند موضوع علمی به نام تربیت‌بدنی باشد اما این به معنای آن نیست که ورزش همه علم است و همچنین بدان معنا نیست که آنچه به نام علم تربیت بدنی از آن یاد می‌شود همه آموزه‌های درست را فراروی ما قرار می‌دهد.

در ورزش کنونی علم جایگاهی فربه دارد. بسیاری از موفقیتهای ورزشی ناشی از همکاری علومی چون: پزشکی، مدیریت، سیاستگذاری و برنامه ریزی ، آینده پژوهی و ... هستند اما فروکاستن ورزش به علم اولاً جنبه‌های هنری و خلاقانه ورزش را کمرنگ می‌کند و ثانیاً تصویری اشتباه از ورزش و علم توأمان ارائه می‌کند.

علمی بودن ورزش را باید بدان معنا گرفت که ورزش مانند هر عرصه دیگر به برنامه ریزی کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت در همه گستره ها نیازمند است و این برنامه‌ریزی ضرورت توجه به علوم زیادی را توجیه می‌کند. اینها همه مواردی است که ورزش در دیار ما از فقدان آن رنج می‌برد و تأکید بسیاری که بر علمی بودن ورزش در کشور ما می‌شود با توجه به مشکل ما در این زمینه قابل توجیه است. اما توجه زیاد به این گستره نباید ما را از جنبه‌های فراعلمی ورزش که همانطور که گفتیم خلاقیت و وجه هنری از جمله آنها هستند غافل کند.

فروکاستن ورزش به علم مانند این است که جامعه با همه هیاهوها و فراز و فرودها و آرزوها و اهداف و مبانی اش به علمی چون جامعه‌شناسی تقلیل یابد.