امام سجاد (ع) در آثار شهید مطهری 1
عبادت و مناجات امام سجاد علیه السلام
اشاره:
یكی از ویژگیهای آثار شهید مطهری جامعیت آنها در علوم و معارف مختلف اسلامی است، به طوری كه تقریبا در تمامی حوزههای مربوط به تاریخ، فلسفه، فقه، كلام و اندیشه اسلامی، ایشان دارای آثار ارزشمند و متعددی هستند.
یكی از محورهای اصلی آثار و نوشتههای وی به تاریخ زندگی و وقایع مربوط به ائمه معصومین علیهم السلام مربوط میشود.
در این مجموعه مقالات تلاش شده است كه دیدگاهها و مطالبی كه ایشان درباره امام سجاد علیه السلام در آثار خود به آنها اشاره كرده است، جمع بندی و ارائه شود.
قسمت اول:
عبادت و مناجات امام سجاد علیه السلام
1. طاووس یمانی میگوید: حضرت علیبن الحسین علیه السلام را دیدم كه از وقت عشا تا سحر به دور خانه خدا طواف میكرد و به عبادت مشغول بود. چون خلوت شد و كسی را ندید، به آسمان نگریست و گفت:
«خدایا! ستارگان در افق ناپدید شدند و چشمان مردم به خواب رفت و درهای تو بر روی درخواست كنندگان گشوده است.»
طاووس جملههای زیادی در این زمینه از مناجاتهای خاضعانه و عابدانه آن حضرت نقل میكند. میگوید: امام چند بار در خلال مناجات خویش گریست. میگوید: سپس به خاك افتاد و بر زمین سجده كرد، من نزدیك رفتم... برخاست و نشست و گفت: كیست كه مرا از یاد پروردگارم مشغول ساخت. عرض كردم: من طاووس هستم ای پسر پیامبر! این زاری و بیتابی چیست؟ ما باید چنین كنیم كه گناهكار و خطا پیشهایم... شما چرا با این نسب شریف و پیوند عالی در وحشت و هراس هستید؟ به من نگریست و فرمود:
«نه، نه، ای طاووس! سخن نسب را كنار بگذار، خدا بهشت را برای كسی آفریده است كه مطیع و نیكوكار باشد هرچند غلامی سیاه چهره باشد; و آتش را آفریده استبرای كسی كه نافرمانی كند ولو آقازادهای از قریش باشد. مگر نشنیدهای سخن خدای تعالی را: «وقتی كه در صور دمیده شود، نسبتها منتفی است و از یكدیگر پرسش نمیكنند» به خدا قسم! فردا تو را سود نمیدهد مگر عمل صالحی كه امروز پیش میفرستی.» (1)
این دعای ابوحمزه، ناله علیبن الحسین است، یك خورده با این ناله آشنا بشویم، ناله این بنده پاك خدا، اینها لذتشان در این بود كه با خدای خودشان كه حرف میزنند، همهاش از نیستی خودشان، از فقر خودشان، از احتیاج و نیاز خودشان، از كوتاهی كردنهای خودشان، بگویند
2. فرزند خردسال زینالعابدین علیه السلام در حالی كه آن حضرت مستغرق عبادت است، از بلندی سقوط میكند و دستش میشكند. فریاد بچه، و زنهای خانه غوغا میكند و بالاخره شكسته بند میآید و دستبچه را میبندد. زینالعابدین علیه السلام پس از فراغ از نماز - یعنی پس از بازگشت از این سفر آسمانی - چشمش به دستبچه میافتد و با تعجب میپرسد: مگر چه شده است كه دستبچه را بستهاید؟! معلوم میشود این فریاد و غوغا نتوانسته است امام را از استغراق خارج كند. (2)
3. شما میبینید آن پاكترین پاكان لذتشان در این بوده كه بیایند با خدای خودشان سخن بگویند، همهاش از تقصیر خودشان، از كوتاهی خودشان، از گناه - كه گناه به نسبت ما ترك اولی است، از ترك اولی هم یك درجه بالاتر است - سخن بگویند. حسنات الابرار سیئات المقربین. دعای ابوحمزه را بخوانید، ببینید علیبن الحسین علیه السلام با خدای خودش چگونه حرف میزند؟ چه جور ناله میكند؟ انین المذنبین احب الی من تسبیح المسبحین، این دعای ابوحمزه، ناله علیبن الحسین است، یك خورده با این ناله آشنا بشویم، ناله این بنده پاك خدا، اینها لذتشان در این بود كه با خدای خودشان كه حرف میزنند، همهاش از نیستی خودشان، از فقر خودشان، از احتیاج و نیاز خودشان، از كوتاهی كردنهای خودشان، بگویند. همهاش میگویند خدایا! آنچه از من است، كوتاهی است و آنچه از توست، رحمت و لطف است. «مولای مولای اذ رایت ذنوبی فزعت و اذ رایت كرمك فنعت» از علیبن الحسین است، خدای من، مولای من، آقای من! چشمم كه به گناهان خودم میافتد، خوف و فزع و ترس مرا فرامیگیرد، اما یك نظر كه به تو میكنم، رحمت تو را كه میبینم، رجأ و امید در دل من پیدا میشود. من همیشه در میان خوف و رجأ هستم، به یك چشم به خودم نگاه میكنم، خوف مرا میگیرد، به چشم دیگر به تو نگاه میكنم، رجأ بر من غالب میشود... بله آنها چنین بودند. (3)
مقصود رنجبر
__________
1. جموعه آثار، ج 1، ص 333، به نقل از بحارالانوار، ج 11، ص 25، باب مكارم اخلاق حضرت سجاد (ع).
2. مجموعه آثار، ج 3، ص 301.
3. گفتارهای معنوی، انتشارات صدرا، ص 125.
