طعم تلخ زمستان در گلو
- مامان گلوم درد می‌كنه. نمی‌تونم آب دهنم‌رو قورت بدم.
- باشه پسرم. الان به‌ات دارو می‌دم. از دفعه قبل كه گلودرد داشتی، شربت چرك‌خشك‌كن مونده. بیا این قاشق‌رو سر بكش، تا خوب بشی.
متاسفانه این داستان كه در بسیاری از منازل همیشه تكرار می‌شود، نه تنها باعث مصرف بی‌رویه دارو- به‌خصوص آنتی‌بیوتیك- شده و مقاومت افراد نسبت به داروهای موجود را بالا برده است، بلكه موجب می‌شود كه دفعه بعد كودك به نوعی از بیماری مبتلا شود كه میكروارگانیسم عامل آن قوی‌تر و نسبت به درمان مقاوم‌تر باشد.
لابد می‌پرسید: «پس از كجا بدانیم كه گلودرد كودك نیاز به آنتی‌بیوتیك دارد یا نه؟». این سؤالی است كه می‌خواهیم در اینجا به آن پاسخ دهیم.
بلع دردناك یا گلودرد، بی‌اغراق اصلی‌ترین علت ملاقات پزشك به‌خصوص در این فصل است.
البته گلودرد بیماری نیست و اغلب نشانه‌ای از یك بیماری است. بعضی از بیماری‌هایی كه می‌توانند باعث گلودرد شوند مانند سرماخوردگی، آنفلوآنزا و منونوكلئوز علت ویروسی دارند و در بعضی دیگر مانند آنژین استرپتوككی باكتری‌ها دخیل هستند.
خوشبختانه اغلب گلودردها ویروسی هستند و خودبه‌خود بعد از یك هفته خوب می‌شوند. تنها درصد كمی از آنها-كه به علت عفونت باكتریایی است- نیاز به درمان با آنتی‌بیوتیك دارد.
عاملان ریز و درشت
اگر كودك شما سرماخوردگی ساده‌ای داشته باشد، معمولا علاوه بر گلودرد، عطسه، آبریزش چشم و بینی، سرفه، تب، درد خفیف بدن و سردرد هم دارد، اما در آنفلوآنزا معمولا خستگی و ضعف، بدن درد، عرق و تب بالای 5/38 درجه همراه گلودرد در كودك دیده می‌شود.
«منونوكلئوز» عفونت ویروسی دیگری است كه با گلودرد بسیار شدیدی همراه بوده و علائم آن تقریبا 10 روز یا بیشتر طول می‌كشد.
متورم شدن غده‌های لنفی گردن و زیر بغل، تورم لوزه‌ها، بی‌اشتهایی و سردرد، جوش دانه‌های پوستی و متورم شدن طحال و كبد هم در این بیماری وجود دارد.
البته بیماری‌های ویروسی دیگر مانند سرخك، آبله مرغان و خروسك (كروپ) هم می‌توانند موجب گلودرد شوند. اما بشنوید از بیماری‌های باكتریایی؛ آنژین استرپتوككی، تونسیلیت (عفونت لوزه‌ها) و دیفتری از این دسته هستند.
بد نیست بدانید دیفتری نوعی بیماری تنفسی نادر، اما شدید است كه موجب مشكلات تنفسی و بلع دردناك می‌شود.
از كجا آمده‌ای؟
ویروس و باكتری هر دو از راه دهان یا بینی وارد می‌شوند، مثلا وقتی كودك ذرات معلق در هوا را هنگام عطسه یا سرفه دیگران از راه تنفس وارد ریه خود كند، با فرد بیمار دست بدهد یا وسایل مشترك مانند ظروف، حوله، اسباب‌بازی یا دستگیره در را لمس كند و بعد از آن به بینی، چشم و دهان خود دست بزند، احتمال زیادی وجود دارد كه او هم بیمار شود.
باتوجه به اینكه میكروب‌های عامل گلودرد، واگیردار هستند، می‌توانند به راحتی هر جا كه افراد زیادی اجتماع می‌كنند مثل مدرسه، مهدكودك، اتوبوس و حتی خانه خودتان منتشر شوند. با وجود این، گلودرد غیر از عفونت‌های باكتریایی و ویروسی علت‌های دیگری هم دارد؛ مثلا آلرژی و حساسیت به گیاهان، قارچ‌ها، مو، پشم حیوانات و خشكی هوای منزل به‌خصوص صبح‌ها در فصل زمستان كه هوای اتاق بسیار گرم نگه داشته می‌شود.
تنفس از راه دهان به علت احتقان مزمن بینی هم می‌تواند موجب خشكی و درد گلو شود. آلودگی هوا و محرك‌های شیمیایی مانند پاك‌كننده‌ها و سیگار هم موجب تحریك و درد گلو می‌شوند.
شاید خنده‌تان بگیرد اگر بگوییم گاهی داد زدن مثلا در یك مسابقه ورزشی یا كنسرت هم به علت كشیدگی عضلات گلو می‌تواند موجب گلودرد شود (پس لطفا برای تشویق تیم مورد علاقه‌تان، گلوی خود را پاره نكنید!).
علل گلودرد به این عوامل محدود نمی‌شود؛ حتی بیماری بازگشت اسید معده، تومور و برفك دهان هم ممكن است باعث گلودرد شوند. همان‌طور كه می‌بینید گلودرد عوامل مختلفی دارد كه هر كدام درمان مناسب خود را می‌طلبند، بنابراین دادن آنتی‌بیوتیك بدون كشف علت گلودرد، اشتباه بزرگی است كه عاقلان آن را مرتكب نمی‌شوند.
هركس خربزه بخورد...
اگرچه هر كسی ممكن است گلودرد بگیرد اما بعضی عوامل افراد را مستعدتر می‌كند، مثلا بچه‌ها و نوجوانان بیشتر احتمال دارد كه گلودرد بگیرند. كودكان 5 تا 18ساله ممكن است 5 بار در سال دچار گلودرد استرپتوككی شوند، در حالی كه بزرگسالان 2 بار (یعنی كمتر از نصف بچه‌ها) مبتلا می‌شوند.
جالب است بدانید بچه‌هایی كه والدین سیگاری دارند، بیشتر گلودرد می‌گیرند. در معرض دود سیگار بودن به دلیل صدها ماده شیمیایی سمی موجود در آن، می‌تواند پوشش گلوی كودك را تحریك كرده و او را مستعد كند. حساسیت فصلی به گرد و غبار و قارچ‌ها هم می‌تواند احتمال ابتلا به گلودرد را زیاد كند.
كودكی كه عفونت‌های مزمن و مكرر سینوس داشته، هم بیشتر دچار گلودرد می‌شود، چون ترشحات بینی و سینوس او در حلق تخلیه می‌شود.
حتماً خودتان هم متوجه شده‌اید كودكانی كه به مهدكودك و مدرسه می‌روند بیشتر مبتلا می‌شوند؛ البته با آموزش شستن دست‌ها به طور مرتب و رعایت بهداشت می‌توان میزان ابتلای این كودكان را كم كرد.
دكتر مهشید چایچی
*مطالب مرتبط:
باورهای غلط درباره سرماخوردگی كودكان
سرد شدن پاها و افزایش سرماخوردگی
