حراج در بازارچه‌ی آخرت
فضائل و آثار رفت و آمد به مسجد
(2)
- مسجد پناهگاهی در بروز گرفتاریها
- مسجد بازار آخرت و برترین مکان در زمین
- محبت و عشق مؤمن به مسجد
- اهتمام مسلمین در ثبت و ضبط مساجد
- مسجد و همسایه آن
- لزوم رعایت اخلاق در رفت و آمد به مسجد
- تعمیر و آباد نگاه داشتن مساجد
- شرایط تعمیر کنندگان مساجد
- حفظ مساجد و آثار اسلامی
- پایگاه دوست یابی (قسمت پیشین)
هر انسان در گیر و دار مسائل زندگی طبعاً با برخی از ناراحتیها و مشکلات خواهد شد. گاهی این ناراحتیها به قدری شدید است که به صورت غم و اندوهی جانگاه ظاهر می‌شود و جلوی انسان را به قصد از پا در آوردن می‌فشارد. پناه بردن به مسجد و نماز و دعا در چنین اوقاتی یکی از راه‌های الیتام و رفع این گونه ناراحتی‌هاست.
در برخی از روایات با تعبیری لطیف از مسجدها به عنوان بازار آخرت یاد شده یعنی همان گونه که بازار محل خرید و فروش و مبادله کالا و متاعهای دنیوی است مسجد نیز محل کسب امور معنوی و اسبابی است که در سرای آخرت دارای کاربرد و تأثیر می‌باشد. در حدیثی از رسول اکرم (ص) آمده: «المساجد سوق من السواق الاخرة قراها المغفرة و تحضتها الجنة؛ مساجد بازاری از بازارهای آخرت است از کسانی که به آن وارد می¬شوند با مغفرت پذیرای می‌شود و هدیه آنان بهشت است». از سوی دیگر از آنجا که بیشترین اهتمام انسان مؤمن متوجه تهیه و تأمین اسبابی است که در سرای آخرت بدان نیاز دارد شوق و انس وی به بازار آخرت (مسجد) به مراتب بیش از علاقه او به بازارهای دنیاست و در جانب مقابل آنان که دنیا و حرص و آز بر متاع آن را وجه همت خویش قرار داده‌اند معمولاً سودجویی و سودگرایی انس بیشتری دارند. بنابراین طبیعی است که مؤمنین در هنگام رفتن به مساجد سعی کنند بر دیگران پیشی گیرند و به هنگام خروج دیرتر از همه مسجد را ترک گویند. و بالعکس اهل دنیا پیش از همه به بازار رفته و پس از همه خارج شوند و در برخی از روایات از آنان در رفتن به مسجد شتاب کرده و گوی بسقت را از دیگران می‌برند. به عنوان پرچمدار بهشتیان که در روز قیامت پیش از دیگران به بهشت وارد می‌شوید.
پیامبر و اهل بیت تنها رفتن به مسجد را توصیه نفرموده‌اند بلکه از این بالاتر ما را به محبت ورزیدن و انس و علاقه قلبی داشتن به مسجد تشویق نموده‌اند و این امر ناشی از آن است که مسجد متعلق به حق تعالی و محبوب حق تعالی و محبوب انسان مسلمان است و مؤمن همان گونه که به ذات مقدس حضرت حق تعالی شدیدترین علاقه‌ها را دارد به مسجد هم که خانه اوست عشق می‌ورزد. و چوب و سنگ و اشیایی که به عنوان اجزای مسجد به کار رفته است قبل از اینکه اجزای مسجد باشد آن ربط خاص را با خداوند متعال نداشتند اما اینکه به عنوان اجزای مسجد به کار برده شده‌اند این ارتباط آنها را در دید انسان مؤمن محبوب و دوست داشتنی می‌کند و باعث می‌شود وی از صمیم قلب به در و دیوار خانه خدا عشق ورزیده و به آن بوسه می‌زند.
بر اساس همین دید و نگرش مسلمانان صدر اسلام و به تبع آنان سیره¬نویسان اسلامی اهتمام کامل خویش را به کار برده و مساجدی را که به دست مبارک پیامبر (ص) و یاران صدیق آن حضرت در مناطق مختلف اعم از شهرها و روستاها و اردوگاهای جنگ و حتی در راهها و کوهستانهای دور دست ساخته شده ثبت و ضبط نموده‌اند. بلکه در موارد زیادی مصلی جایگاهای نماز آن حضرت را هم که عنوان مسجد نداشته است مشخص کرده‌اند با عنایت بر اینکه کتابهای سیره پیامبر (ص) معمولاً در قرن دوم هجری به بعد نوشته شده است روشن می‌شود که مسلمانان صدر اسلام و به خصوص اصحاب پیامبر (ص) و آل او تا چه میزان نسبت به این امر اهتمام داشته‌اند و به گونه‌ای که سیره‌نویسان سالها بعد با مراجعه به آنان اند این مکانها را بطور مشخص در نوشته‌های خود ذکر کنند.
فقها با استناد به تأکیدات خاص به رفت و آمد به مسجد نماز خواندن در مسجد را برای همسایه مسجد مستحب مؤکد شمرده‌اند و ترک نماز در مسجد توسط همسایه مسجد را مکروه شمرده‌اند. فقیه اهل بیت مرحوم سید محمد کاظم یزدی در عروة الوثقی می‌فرماید: برای همسایه مسجد مکروه است که بدون عذری مانند باران نماز را در غیر آن مسجد بجای آورد. همسایه مسجد کیست؟ در برخی از روایات همسایه مسجد را چهل خانه از هر طرف ذکر نموده‌اند. در حدیثی از امیرالمؤمنین (ع): حَرِیمُ الْمَسْجِدِ أَرْبَعُونَ ذِرَاعاً وَ الْجِوَارُ أَرْبَعُونَ دَاراً مِنْ أَرْبَعَةِ جَوَانِبِهَا؛ حریم مسجد چهل ذراع و همسایه‌های آن چهل خانه از چهار طرف است. در حدیث دیگری، کسانی که صدای اذان را می‌شنوند به عنوان همسایگان مسجد معرفی شده‌اند.
رفت و آمد به مسجد با انگیزه و اغراض فاسد نه تنها موجب ثواب نیست بلکه ای بسا سایر اعمال نیک انسان را نیز تیره می‌کند. هدف از آمدن به مسجد انسان خود را در معرض ریا و سمعه قرار دادن نیست بلکه معمولاً در دید و نگاه دیگران و انگیزه افراد مختلف است. برخی برای بدست آوردن پاداش و ثواب الهی در سرای دیگر، گروهی به منظور کسب علوم و معارف دینی و پاره‌ای به قصد تعظیم شعائر الهی و به پا داشتن نماز که تبلور روح عبادات و بندگی و نیز نمایش روح وحدت و یکپارچگی امت اسلامی است.
یکی از مستحبات مسجد ساختن و تعمیر کردن آن است. در رساله‌های عملیه می‌خوانیم ساختن مسجد و تعمیر مسجدی که نزدیک به خرابی باشد مستحب است و در روایات که از معصومین (ع) وارد شده نیز بر هر سه امر تأکید شده است هم ساختن هم تجدید بنأ و مرمت و هم رفت و آمد به مساجد مورد تشویق و ترغیب قرار گرفته است. قرآن مجید عمارت مساجد الهی را تنها در صلاحیت اهل ایمان قرار داده آنجا که فرموده¬اند: «إِنَّما یَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِر». «تنها کسانی مساجد خدا را عمران می¬کنند که به خداوند و روز جزا ایمان آورده باشند. همچنین تعمیرات برای مساجد مانع نزول عذاب الهی می‌شوند».
شرط اول: مربوط به جنبه اعتقادی آنان است که سیر حقیقی انسانهای خداجو و مؤمن به مبدأ و معاد می‌باشد.
شرط دوم: از به پا دارندگان نماز یا سند نماز به عنوان مظهر بندگی و راز و نیاز با خداوند مختص انسانهایی است که بندگی و عبودیت را از قلب و اعضا و جوارح خویش سرایت داده‌اند.
شرط سوم: آبادکنندگان مساجد کسانی هستند که زکات یعنی حقوق مالی واجب خویش را ادا می‌کنند نه اینکه ساختن و تعمیر مسجد بهانه‌ای برای شانه خالی کردن از زیر بار وجوهات و حقوق شرعی باشد.
شرط چهارم: چهارمین ویژگی آبادکنندگان مساجد می‌فرمایند آنان تنها خشیت خدا را در دل دارند. ضرورت
تبرک جستن به آثار و وسایل متعلق به پیامبر اکرم (ص) از جمله مسائلی است که میان مسلمانان مطرح بوده. پیامبر (ص) نه تنها به هیچ گونه از آن نهی ننموده بلکه به انواع مختلف این امر را تأکید و امضأ می‌نمودند و این مسأله در نزد هر کس که کمترین آشنایی با سیره و تاریخ پیامبر (ص) و به خصوص کتابهای معتبر اهل سنت داشته باشد امر بدیهی به شمار می‌آید.
سید داود ادیانی – پایگاه الشیعه
