راهی برای حل مشکلات
پیشرفت سریع تکنولوژی ، موجب به هم ریختگی بسیاری از معادلات اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و ارتباطی در دنیای امروز شده است.
به طوری که هر روز ده‌ها و صدها مسئله و مشکل ذهن ما را به خود مشغول می‌کند. برای مثال امروزه والدین از خود می‌پرسند:
- آیا فرزند ما به میزانی که در بازی و کار با کامپیوتر توانایی دارد، در مهارت‌های اجتماعی نیز تواناست؟
- اگر در هنگام خرید یا استفاده از وسیله‌ی نقلیه، پول اضافی از او بخواهند، توانایی پاسخ‌گویی دارد؟
- آیا در مقابل درخواست نا به جای دیگران، قدرت «نه گفتن» و اعتراض و مقابله دارد؟
- آیا در مواقع لزوم می‌تواند از خود دفاع کند؟
امروزه افرادی که توانایی حل مسایل خود را داشته باشند، قطعاً در زندگی موفق‌ترند.
توانایی حل مسئله علاوه بر جسارت، نیازمند آموزش اساسی است که تا به حال کمتر به آن پرداخته و جایگاه پایین‌تری هم برایش قائل بوده‌ایم. از آن جایی که توانایی «حل مسئله» یکی از مهارت‌های اساسی زندگی محسوب می‌شود، در این مقاله به گام‌ها و راهکارهای کسب مهارت «حل مسئله» اشاره شده است.
حل مسئله فرآیندی است که شخص با توجه به تجارب عملی و توانمندی‌های ذهنی خود بتواند در جهت حل مسئله یا مشکل قدم برداشته و به نتیجه‌ی مطلوب دست یابد.
مراحل حل مسئله
1- شناسایی یا طرح مسئله: مرحله‌ای است که در آن ذهن (افکار یا احساس) شخص با مسئله یا مشکلی رو به رو می‌شود.
2- جمع‌آوری اطلاعات: برای این که مشکل یا مسئله دقیقاً مشخص و معلوم شود، ضروری است اطلاعات دقیق درباره‌ی آن موضوع را جمع‌آوری کند. جمع‌آوری اطلاعات معمولاً از طریق گفتگو با دیگران، خصوصاً متخصصین، تجارب، کتاب‌ها و سایر منابع رسانه‌ای و اطلاعاتی صورت می‌پذیرد. هر چه اطلاعات دقیق‌تر و مناسب‌تر باشد، فرد برای رسیدن به «حل مسئله» موفق‌تر خواهد بود.
3- تعریف دقیق مسئله: در این مرحله شخص با بررسی اطلاعات جمع‌آوری شده به ریشه و ماهیت مشکل خود پی می‌برد.
4- تولید و خلق راه حل‌های مختلف: در این مرحله شخص سعی می‌کند راه حل‌های مختلف را از طریق بارش فکری، تعامل و هم‌اندیشی با دیگران به دست آورد، همه‌ی راه حل‌های مختلفی که به ذهنش خطور می‌کند را بنویسد. هدف در این مرحله، فقط پیدا کردن راه‌حل‌های گوناگون است، نه این که کدامیک از راه‌های انتخاب شده بهتر و قابل قبول‌تر است!
5- بررسی راه‌حل‌های گوناگون و انتخاب بهترین راه‌حل: در این مرحله فرد هر یک از راه حل‌هایی که در مرحله‌ی قبل یادداشت شده بود را با نمره ارزش گذاری می‌کند تا دریابد کدامیک از راه‌حل‌ها کارایی‌بهتر و قابلیت اجرایی بیشتری دارد و به نوعی زودتر و بهتر می‌تواند مشکل یا مسئله را حل نماید. هدف در این مرحله بر خلاف مرحله‌ی قبل، قضاوت و داوری است و به بررسی کیفیت و محتوای راه حل ارائه شده می‌پردازد، سپس راه حل‌های نادرست را حذف می‌کند و بهترین راه حل ارائه شده را انتخاب کرده و به مرحله‌ی اجرا می‌گذارد.
6- اجرا و ارزیابی: پس از انتخاب بهترین راه حل و اجرای آن، ارزیابی از مشکل یا مسئله، آغاز می‌شود.
اگر راه حل انتخاب شده موفقیت‌آمیز باشد، مشکل خاتمه پیدا می‌کند. اگر موفقیت‌آمیز نبود اولویت بعدی را به مرحله ی اجرا می‌گذارد.
در صورتی که فرد نتواند با پیاده کردن راه‌حل‌های ارائه شده به حل مشکل برسد، امکان دارد تعریف درست و دقیقی از مشکل نداشته است، پس توصیه می‌شود مجدداً مراحل را از تعریف دقیق مسئله شروع و ادامه دهد.
بیشتر بدانیم (راهکار)
1- کمک کنیم تا دیگران به کسب توانایی مهارت «حل مسئله» در زندگی خود بیشتر احساس نیاز نمایند.
2- برای تقویت مهارت «حل مسئله» در خود یا دیگران باید به خصوصیات شخصیتی، احساس و رفتاری خود و آنان توجه ویژه داشته باشیم.
3- در طرح «حل مسئله» به شرایط زمان و مکان نیز توجه داشته باشیم که، آیا شرایط برای بیان آن مسئله آماده است یا خیر؟
4- از طریق همدلی با دیگران می‌توانیم آنان را در «حل مسئله» کمک کنیم بدون آن که در آنان مقاومت ایجاد نماییم.
5- برای «حل مسئله» ضروری است اطلاعات دقیق و لازم را از منابع مطمئن کسب نماییم.
6- با ایجاد باور و نگرش مثبت می‌توان در «حل مسئله» گام‌های موثرتری برداشت.
7- اگر کسی برای حل مسئله‌ای از ما کمک خواست، بلافاصله راه حل ارائه ندهیم، بلکه ابتدا از او بپرسیم: خودت چه راه‌حل‌هایی به ذهنت می‌رسد؟ و بعد او را در میسر «حل مسئله» راهنمایی کنیم.
8- از طرح مسئله یا مشکل از سوی فرزندان یا دوستان و نزدیکان استقبال نماییم.
9- از به کار بردن کلماتی مانند «مشکل خودت است»، «به من ربطی ندارد» خودداری کنیم.
10- همیشه اولین راه حل بهترین راه حل نیست، حتماً نیاز به بررسی بیشتر و دقیق‌تری دارد.
11- به یاد داشته باشیم که همیشه کوتاه‌ترین راه، بهترین راه نیست.
12- در مواجهه با انبوهی از مشکلات به هم تنیده سعی کنیم تا مشکلات را از نظر اهمیت و مهم بودن اولویت‌بندی کنیم.
13- اگر راه‌حلی را انتخاب کردیم ولی به نتیجه نرسیدیم، مایوس نشده، به دنبال راه‌حل‌های دیگری برای پیدا کردن حل مشکل یا مسئله باشیم، چرا که شکست یک راه حل، پایان تمام راه‌حل‌ها نیست.
14- اگر اجازه دهیم کودکان پاسخ سوالاتشان را خودشان کشف کنند، در سنین بالاتر توانایی حل مسئله‌ی بیشتری را خواهند داشت.
15- تمسخر راه حل‌های اولیه در کودکان، کسب توانایی «حل مسئله» را در آن‌ها به تاخیر می‌اندازد.
منبع : انجمن علمی آموزش مدرسین آموزش خانواده شهر تهران
مقالات مرتبط :
