ورود بانكدارى اسلامى به اقتصاد جهان

در حالى كه سیاستمداران و جامعه شناسان غربى اتهام هایى را علیه مسلمانان و اعتقادات اسلامى وارد مى كنند و آنها را تندرو و افراطى مى خوانند اما اقتصاددانان غربى دین اسلام و شریعت اسلامى را خصوصاً در جوانب اقتصادى با میانه روى بیشترى مورد بحث و بررسى قرار مى دهند.

از جمله مى توان به بانكدارى اسلامى اشاره كرد كه از نظر اقتصاددانان غربى به یك پدیده اقتصادى اسلامى مبدل شده كه شایسته پیگیرى و بحث و بررسى است. اكنون سؤالات زیادى نزد غربى ها درخصوص نحوه فعالیت این بانك ها وجود دارد. آنها مى پرسند آیا نحوه عملكرد این بانك ها با بانك هاى عادى غرب متفاوت است یا نه؟ آیا مى توان از شیوه هاى این بانك ها استفاده كرد بدون این كه ضررى براى آنها و سازمان هاى اقتصادى شان در پى داشته باشد؟

در گزارشى كه روزنامه اكونومیست درباره مسائل اقتصادى منتشر كرده تأكید نموده كه بانكدارى اسلامى به عنوان یك واقعیت جدید خود را به بازار بانكى جهان تحمیل كرده است. بانك هاى اسلامى توانسته اند مفاهیم جدیدى را در تعاملات بانكى مطرح نمایند. بسیارى از بانك هاى جهانى سعى كردند بخش هاى اسلامى را براى پاسخگویى به درخواست هاى روزافزون مشتریان مسلمان خویش راه اندازى كنند.

رشد بانكدارى اسلامى

تا آغاز دهه 80 تعداد بانك هاى اسلامى در منطقه عربى بسیار محدود بود و در آن زمان چنین بانك هایى با مخالفت بسیارى از اقتصادیون روبه رو مى شدند و بیشتر سرمایه داران و سرمایه گذاران به شركت هایى موسوم به شركت هاى به كارگیرى اموال خصوصاً در كشور مصر روى آوردند و بخش زیادى از مردم نیز تمایل داشتند تا كمتر با بانك هاى سنتى تعامل كنند.

شركت هاى مذكور موفق شدند در آن زمان مقدار زیادى از اموال را جذب كنند، بانك هاى سنتى با ناكامى هایى مواجه و كم كم روبه زوال رفتند. در اوایل دهه 90 اندیشه ایجاد بانك هاى اسلامى با شدت زیادى مطرح شد و طى دو دهه به رغم آن كه با مشكلاتى مواجه شد توانست اعتماد مشتریانش را جلب نماید و به رقابت شدید با بانك هاى سنتى بپردازد. حتى این بانك ها مرزهاى جهان اسلام را درنوردیدند و در كشورهاى غیراسلامى از جمله اروپا نیز ظاهر شدند. برحسب برآوردهاى انجام شده اكنون در اروپا 300 مؤسسه مالى اسلامى وجود دارد.

اقتصاددانان تأكید مى كنند كه بانك هاى اسلامى به طور مستقیم در رشد اقتصادى كشورهاى غربى و جهان نقش ایفا مى كنند. زیرا بانك هاى اسلامى براساس شركت سرمایه گذارى حقیقى استوار و عملیات بانك هاى اسلامى عبارت است از ایجاد طرح هاى سرمایه گذارى براساس اولویت هاى كشورى كه بانك هاى مذكور در آن قرار دارند. بانك هاى اسلامى در طرح هاى صنعتى، كشاورزى، خدماتى، آموزشى و غیره شركت دارند و سپس وارد تمام طرح هاى اقتصادى مى شوند كه براى افزایش و توسعه تولید تلاش مى كنند. اگر گفته شود كه فعالیت هاى بانك هاى اسلامى فقط به معاملات مالى سنتى محدود مى شود امرى خلاف واقع است. بانك هاى اسلامى تلاش مى كنند اصول و فنون بانكدارى جدید را به مرحله اجرا درآورند و دو امر متضاد یعنى سود و كسب اعتماد مشتریان را با هم جمع كنند زیرا هرگونه مؤسسه مالى كه به یكى از ابعاد فوق بپردازد موفق نخواهد بود.

ورود بانكدارى اسلامى به غرب

در زمان نه چندان طولانى در گذشته تعداد بانك هاى بیگانه سرمایه گذارى كننده براساس اسلام در سطح جهان یعنى تا سال 1999 بسیار كم بودند و اكنون تعدادشان بسیار زیاد شده است. بانكدارى اسلامى توانست مفاهیم جدیدى را در تعاملات بانكى پدید آورد. موفقیت بانكدارى اسلامى باعث جذب بسیارى از بانك هاى جهانى به ارائه خدمات بانكى اسلامى شد از جمله مى توان به مجموعه بانكى هنگ كنگ، شانگهاى و بانك تشیس مانهاتن سیتى در كنار بانك هاى منطقه اى اشاره كرد. همچنین كشور انگلیس در سال 2004 براى جذب اموال حدود 2 میلیون مسلمانى كه در این كشور زندگى مى كنند بانك انگلیسى اسلامى را راه اندازى كرد و كشور مالزى نیز به برخى از بانك هاى اسلامى خاورمیانه اجازه داد تا در این كشور فعالیت كنند. هدف مالزى از این اقدام تلاش براى تبدیل كردن مالزى به مركز مالى اسلامى بود.

در بیانیه مطبوعاتى كه به وسیله اتحادیه بانكدارى سوئیس (یو. بى. اس) در زوریخ صادر گردیده تأكید شده به خاطر پاسخگویى به درخواست هاى روزافزون كسانى كه خواهان ارائه خدمات مالى براساس شریعت اسلامى بودند اتحادیه بانك هاى سوئیس تصمیم گرفت تا در ساختار فعالیت هاى خویش در خاورمیانه تجدیدنظر كند و شاخه اى از بانك نوریبا را در بحرین تأسیس كند. گفتنى است (یو. بى. اس) در سال 2002 بانك نوریبا را راه اندازى كرد كه براساس تعالیم شریعت اسلام فعالیت مى كند.

رشد روزافزون بانكدارى اسلامى در آلمان

كارشناسان اقتصادى تأكید مى كنند كه سرمایه گذارى در بانك هاى اسلامى در آلمان شاهد رشد فزاینده اى است. ارزش سرمایه گذارى براساس شریعت اسلامى در سال 2004 در سطح جهان حدود 270 میلیارددلار عنوان شده است. بانك كومیرتس آلمان كه یكى از بزرگ ترین بانك هاى آلمان به شمار مى رود در ماه ژانویه سال 2000 با تأسیس صندوق سرمایه گذارى كه براساس قوانین و شریعت اسلامى اداره مى شد محافل مالى آلمان را غافلگیر كرد. اما اكثر محافل اقتصادى و كارشناسان در آن زمان اعلام كردند چنین تجربه اى قابل انتظار بود زیرا حدود 4 میلیون مسلمان در آلمان زندگى مى كردند و تا آن زمان امكان سرمایه گذارى براساس شریعت اسلامى را نداشتند و آنها مجبور بودند تا پول هاى خویش را در خانه ها نگهدارى و یا براى خرید املاك در وطنشان سرمایه گذارى كنند.

پس از آن كه بانك هاى اسلامى به سختى راه خویش را به محیط هاى بانكى جهان باز كردند به یك واقعیت در زندگى بانكى جهان تبدیل شدند كه براساس اصول و قواعد معمول بانكى جهان اداره نمى شدند. براساس اعلام صندوق بین المللى پول این گونه بانك ها در بسیارى از كشورهاى عضو صندوق بین المللى پول رایج شدند و از چارچوب طبیعى خویش در بازار كشورهاى اسلامى به سایر كشورهاى جهان نیز راه یافتند.

منبع: روزنامه ایران