نقش حضرت علی علیه السلام در جنگ بدر
جنگ بدر نخستین جنگ كامل العیار میان مسلمانان و مشركان بود و به همین دلیل نخستین آزمایش نظامى بین طرفین به شمار مىرفت و از این پیروزى هر یك از طرفین در این جنگ بسیار مهم بود.
این جنگ در سال دوم هجرت رخ داد. پیامبر (ص) در این سال آگاهى یافت كه كاروان بازرگانى قریش به سرپرستى ابوسفیان، دشمن دیرینه اسلام، از شام عازم بازگشت به مكه است، و چون مسیر كاروان از نزدیكیهاى مدینه رد مىشد، پیامبر اسلام با 313 نفر از مهاجران و انصار به منظور ضبط كاروان به سوى منطقه بدر كه مسیر طبیعى كاروان بود، حركت كرد.
هدف پیامبر از این حركت آن بود كه قریش بدانند خط بازرگانى آنها در دسترس نیروهاى اسلام قرار دارد و اگر آنها از نشر و تبلیغ اسلام و آزادى مسلمانان جلوگیرى كنند، شریان حیات اقتصادى آنان به وسیله نیروهاى اسلام قطع خواهد شد.
از طرف دیگر ابوسفیان چون از حركت مسلمانان آگاهى یافت، با انتخاب یك راه انحرافى از كنارههاى دریاى سرخ، كاروان را به سرعت از منطقه خطر دور كرد و همزمان با این عمل، از سران قریش در مكه استمداد كرد.
به دنبال استمداد ابوسفیان، تعداد 950 تا 1000 نفر از مردان جنگى قریش به سوى مدینه حركت كردند. در روز 17 رمضان این گروه با مسلمانان رو در رو قرار گرفتند، در حالى كه نیروى شرك سه برابر نیروى اسلام بود.
در آغاز نبرد، سه تن از دلاوران قریش كه تا دندان مسلح بودند، به نامهاى: «عتبه» (پدر هند، همسر ابوسفیان) برادر بزرگ او «شیبه» و «ولید» (فرزند عتبه) فریاد كشان به وسط میدان جنگ آمدند و هماورد خواستند. در این هنگام سه نفر از دلاوران انصار براى نبرد با آنان وارد میدان شدند و خود را معرفى كردند. قهرمانان قریش كه از جنگ با آنان خوددارى نموده فریاد زد: اى محمد! افرادى كه از اقوام ما، همشان ما هستند، براى جنگ با ما بفرست.
در این هنگام رسول خدا صلی الله علیه و آله به «عبیده بن حارث بن عبدالمطلب»، «حمزه بن عبدالمطلب» و «على بن ابیطالب علیه السلام »دستور داد به جنگ این سه تن بروند، این سه مجاهد شجاع، روانه رزمگاه شدند و خود را معرفى كردند. آنان هر سه نفر را براى مبارزه پذیرفتند و گفتند: همگى همشان ما هستند. از این سه تن «حمزه» با،«شیبه»، «عبیده» با «عتبه» و «على» كه جوانترین آنها بود، با «ولید»، دایى معاویه، روبرو شدند و جنگ تن به تن آغاز گردید. «على» و «حمزه» هر دو، هماورد خود را به سرعت به قتل رساندند ولى ضربات متقابل میان «عبیده» و «عتبه» هنوز ادامه داشت و هیچ كدام بر دیگرى غالب نمىشد، از این رو «على» و «حمزه» پس از كشتن رقیبان خود، به كمك، «عبیده» شتافتند و عتبه را نیز به هلاكت رساندند.(1)
على علیه السلام بعدها در یكى از نامههاى خود به معاویه با اشاره به این حادثه نوشت: شمشیرى كه آن را در یك جنگ بر جد تو (عتبه) و دایى تو (ولید) و برادرت حنظله فرود آوردم، هم اكنون نزد من است. (2)
پس از پیروزى سه قهرمان بزرگ اسلام بر دلاوران قریش كه اثر خرد كنندهاى در روحیه فرماندهان سپاه شرك داشت، جنگ همگانى آغاز شد و منجز به شكست فاحش ارتش شرك گردید، به طورى كه هفتاد نفر اسیر گشتند.
در این جنگ بیش از نیمى از كشته شدگان با ضربت شمشیر على علیه السلام از پاى درآمدند.
مرحوم شیخ مفید، سى و شش تن از كشه شدگان مشركین در جنگ بدر را نام مىبرد و مىنویسد: «راویان شیعه و سنى به اتفاق نوشتهاند كه این عده را على بن ابى طالب علیه السلام شخصا كشته است، به جز كسانى كه در مورد قاتل آنان اختلاف است و یا على در كشتن آنان با دیگران شركت داشته است.» (3)
پینوشتها:
1- به مآخذ زیر مراجعه كنید:
- ابن هشام، السیره النبویه، تحقیق: مصطفى السقا، ابراهیم الابیارى، و عبدالحفیظ شلبى، قاهره، مكتبه، مصطفى البابى الحلبى، (افست مكتبه الصدر تهران) 1355 ه".ق، ج 2، ص 277.
- ابن اثیر، الكامل فى التاریخ، بیروت، دارصادر، 1399 ه.ق، ج 2، ص 125.
2- و عندى السیف الذى اعضضته بجدك و خالك و اخیك فى مقام واحد. (نهج البلاغه، صبحى صالح، نامه 64) امیر مومنان علیه السلام در نامه 28 نیز این موضوع را یادآورى كرده است.
3- الارشاد، قم، مكتبه بصیرتى، (بى تا) ص 39.
