واکسن آسترازنکا خون را لخته می‌کند؟
طبق گزارشی از The Telegraph در ۲۸ آوریل، شرکت داروسازی آسترازنکا تأیید و اعتراف کرد که واکسن آسترازنکا در مواردی نادر می‌تواند موجب لخته‌شدن خون و کاهش پلاکت‌های خون، یک بیماری نادر به نام ترومبوز همراه با سندرم ترومبوسیتوپنی (TTS) شود. این واکسن تحت نام‌های تجاری کووی شیلد و واکس‌زویرا فروخته شد.
نویسنده : مریم مرادیان نیری
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخ : شنبه 1403/02/15 ساعت 10:00
حالا یک سوال مطرح می‌شود؛ اگر واکسن آسترازنکا زده‌اید آیا باید نگران بروز عارضه لخته‌شدن خون باشید؟
چند مسئله وجود دارد؛ اول اینکه واکسن آسترازنکا یک واکسن DNA آدنوویروس است، بنابراین مثل واکسن‌های مدرنا و فایزر از مولکول mRNA ساخته نشده است.
خبری که هفته گذشته پخش شد، خبری جدید در اخبار پزشکی نیست. دلیل اینکه توجه ما را جلب کرده این است که اکنون خودِ آسترازنکا می‌گوید واکسنی که تولید کرده چنین عارضهٔ جانبی دارد. قبلاً گفته می‌شد ایجاد لخته خون می‌تواند به فاکتورهای دیگری مربوط باشد، مثلاً یک اختلال اولیه، بیماری عروقی یا هر عارضهٔ ثانویه دیگری
واکسن آسترازنکا با همکاری دانشگاه آکسفورد برای اولین‌بار در بریتانیا مورد تأیید قرار گرفت. در واکسن آسترازنکا از نوع اصلاح‌شدهٔ ویروس سرماخوردگی یا آدنوویروس وکتور استفاده شده و یک مولکول DNA را انتقال می‌دهد که وارد سلول انسان شده و پروتئین اسپایک را رمزگذاری می‌کند.
در بریتانیا و جاهای دیگر این واکسن رواج پیدا کرد و مشاهده شد تعداد کمی از افراد دچار TTS یا لخته‌شدن خون شدند که عامل آن پروتئینی به نام فاکتور ۴ پلاکتی است. این عارضه جانبی بسیار نادر است، اما در تعدادی از موارد بعد از تأیید این واکسن دیده شد (اواخر ۲۰۲۱ و اوایل ۲۰۲۲).
خبری که هفته گذشته پخش شد، خبری جدید در اخبار پزشکی نیست. دلیل اینکه توجه ما را جلب کرده این است که اکنون خودِ آسترازنکا می‌گوید واکسنی که تولید کرده چنین عارضهٔ جانبی دارد. قبلاً گفته می‌شد ایجاد لخته خون می‌تواند به فاکتورهای دیگری مربوط باشد، مثلاً یک اختلال اولیه، بیماری عروقی یا هر عارضهٔ ثانویه دیگری. تا پیش‌ازاین مشخص نبود عارضه لخته‌شدن خون مستقیماً به خودِ واکسن مربوط است. اما وقتی می‌بینید اکثر افرادی که به این عارضه دچار شده‌اند قبلاً واکسن آسترازنکا زده‌اند (که البته درصد بسیار کمی از افرادی را که آسترازنکا زده‌اند شامل می‌شود)، این ارتباط چشمگیرتر می‌شود. حالا کمپانی آسترازنکا اعلام می‌کند که واکسن ساخت آنها می‌تواند عامل این عارضه باشد.
در ابتدا وقتی واکسن آسترازنکا از جهت عارضه جانبی لخته‌شدن خون مشکوک واقع شد، مکانیسم این اثر شناخته شده نبود. اکنون در مورد این مکانیسم اثر چه می‌دانیم؟ همان‌طور که پیش‌تر گفتیم آدنوویروس یک مولکول DNA در درون خود دارد که عضلانی تزریق می‌شود. اما این DNA وقتی در جریان خون قرار می‌گیرد، پروتئینی به نام فاکتور ۴ پلاکتی را جذب می‌کند و در تعداد کمی از افراد (نه همه)، فاکتور ۴ پلاکتی می‌تواند واکنش سیستم ایمنی بدن را بیش از اندازه فعال کند. معمولاً وقتی لخته خونی در بدن شکل می‌گیرد، مکانیسمی است که بدن سعی دارد چیزی را از چیزهای دیگر در بدن محافظت کند. در نتیجه کپسولی در اطراف ذره ویروسی ایجاد شده و پلاکت‌ها و گلبول‌های قرمز و فیبرین بیشتری جذب می‌شود تا لخته خون شکل بگیرد که به این اتفاق ترومبوسیتوپنی یا TTS گفته می‌شود.
در بریتانیا که طرح دعوی درمورد آسترازنکا جریان دارد، افراد زیادی واکسن کووید 19 را دریافت کرده‌اند (حدود ۱۵۰ میلیون نفر)، اما اکثر افراد در این کشورها، واکسن فایزر زده‌اند. عارضهٔ لخته‌شدن خون در مورد واکسن‌های mRNA شایع نیست، یا دست‌کم مواردی این‌چنینی در ایالات متحده دیده نشده است؛ یعنی جاهایی که بیشتر افراد یا واکسن مدرنا دریافت کرده‌اند یا واکسن فایزر که از فرمولاسیون نانوذرات چربی استفاده کرده است.
اما از جهت تعداد موارد TTS و اینکه آیا واقعاً این مسئله باید افراد را نگران کند یا خیر، مطالعاتی که روی مکانیسم این اثر انجام شده در حال حاضر به این نتیجه رسیده است که تنها کسر کوچکی از افراد تحت‌تأثیر قرار گرفته‌اند. در واقع عارضه جانبی جدید یا خطرناک دیگری در ارتباط با این واکسن‌ها مشاهده نشده است.
