ایرانیان در اشاره های قرآنی

[2]

در مقاله پیشین پاره ای از اشارتهای قرآن در ارتباط با ایرانیان از نظر خوانندگان گرامی گذشت. در ذیل پاره ای دیگر از آیات مرتبط با این موضوع آورده شده است.

1- "لَمَّا یَلحَقُوا":

(وَ آخَرِینَ مِنْهُمْ لَمَّا یَلْحَقُوا بِهِمْ وَهُوَ الْعَزِیزُالْحَكِیمُ)(جمعه: 3)؛ و همچنین (او) رسول است بر آنان و بر گروهی كه هنوز به آنان ملحق نشده اند و او عزیز و حكیم است.

صاحب نظران درباره منظور از (لَمَّا یَلْحَقُوا بِهِمْ)احتمالاتی بیان كرده اند كه یكی از آن ها عبارت است از: ایرانیان، و در ذیل آن، یكی از صحابه نقل می كند كه ما نزد رسول خدا(صلی الله علیه وآله) بودیم كه سوره «جمعه» نازل شد. آن حضرت شروع به تلاوت كردند و پس از خواندن آیه (وَ آخَرِینَ مِنْهُمْ لَمَّا یَلْحَقُوا بِهِمْ)، مردی پرسید: یا رسول اللّه! اینان چه كسانی هستند؟ حضرت پاسخ نداد تا اینكه وی سه بار سؤال كرد. سلمان هم در میان ما بود. حضرت دست مبارك خویش را بر شانه سلمان گذاشت و فرمود: اگر ایمان در ثریّا باشد، حتماً مردانی از اینان به آن می رسند.(1) و بنا به نقلی، دست بر سر سلمان گذاشت و فرمود: اگر ایمان در ستاره ثریا قرار گیرد، مردانی از این گروه (ایرانیان) به آن دست می یابند.(2)

2- "یَسْتَبدِلْ قَوماً غَیْرَكُمْ":

(إِلاَّ تَنفِرُواْ یُعَذِّبْكُمْ عَذَاباً أَلِیماً وَ یَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَیْرَكُمْ وَلاَ تَضُرُّوهُ شَیْئاً وَاللّهُ عَلَی كُلِّ شَیْ قَدِیرٌ) (توبه: 39); اگر به سوی میدان جهاد نشتابید، خدا شما را مجازات دردناكی می كند و گروه دیگری غیر از شما را به جایتان قرار می دهد و هیچ زیانی به او نمی رسانید. و خداوند بر هر چیزی تواناست.

بسیاری از مفسّران یكی از احتمالات در تعیین مصداق این قوم را ایرانیان دانسته اند.(3)

3- "وَ یَأتِ بِآخَرینَ":

(إِن یَشَأْ یُذْهِبْكُمْ أَیُّهَا النَّاسُ وَیَأْتِ بِآخَرِینَ وَكَانَ اللّهُ عَلَی ذَلِكَ قَدِیراً) (نساء: 133); ای مردم! اگر او بخواهد، شما را از بین می برد و افراد دیگری را به جای شما می آورد و خدا بر این كار تواناست.

شیخ طوسی نقل می كند كه وقتی این آیه نازل شد، رسول خدا دست خود را به پشت سلمان زد و فرمود: آن جمعیت، قوم این مرد، یعنی مردم عجم و فارس هستند.(4)

4-"لَیْسُوا بِهَا بِكافِرینَ":

(فَإِن یَكْفُرْ بِهَا هَـؤُلاء فَقَدْ وَكَّلْنَا بِهَا قَوْماً لَّیْسُواْ بِهَا بِكَافِرِینَ) (انعام: 89); اگر مشركان مكّه (به كتاب و حكم و نبوّت) كفر بورزند، كسان دیگری را نگهبان آن می سازیم كه به آن كافر نیستند.

مصداق «قوم» در این آیه، انسان هایی اند كه با پذیرش اسلام، همه توانشان را در خدمت آن، به كار خواهند بست. طبق نظر مفسّران، یكی از احتمالات در این آیه، ایرانیان هستند.(5)

در روایت آمده است كه جمعی از ایرانیان برای انجام مراسم حج، به حجاز رفتند. در مدینه، به محضر امام باقر(علیه السلام) رسیدند و مطالبی درباره مسائل مهم دینی پرسیدند و امام باقر(علیه السلام( پاسخ آن ها را داد. یكی از پرسش ها این بود: شنیده ایم كه سلمان تمایل پیدا كرده بود با دختر عمر، خواهر حفصه، ازدواج كند و از او خواستگاری كرده بود. لطفاً چگونگی آن را برای ما بیان فرمایید و امام باقر(علیه السلام) فرمود: عمر از خواستگاری ناراحت شد و نزد رسول خدا(صلی الله علیه وآله) گِله كرد.

رسول خدا(صلی الله علیه وآله) به عمر فرمود: وای بر تو! آیا خرسند نیستی كه سلمان به تو مشتاق شود و تو به او نزدیك گردی؟ سلمانی كه بهشت مشتاق دیدار اوست و خداوند درباره سلمان و شما جمعیت قریش، این آیه را نازل كرد[آن گاه آیه 89 سوره انعام را خواند.]

عمر گفت: ای رسول خدا! منظور از گروه «نگهبان دین» (در این آیه) كیست؟ پیامبر(صلی الله علیه وآله) در پاسخ فرمود: «هُوَ وَ اللّهِ سَلمانٌ وَ رَهْطُهُ»; سوگندبه خدا! این گروه نگهبان، سلمان و قوم او هستند.

سپس فرمود: سوگند به خدا! این آیه (38 سوره محمّد) نیز در شأن سلمان و قوم او نازل شده است. و در پایان فرمود: ای گروه قریش! شما مردم فارس (ایرانیان) را با شمشیر (در فتح ایران) می زنید تا به سوی اسلام بیایند. سوگند به خدا! روزی خواهد آمد كه آن ها شما را برای كشاندن به سوی اسلام، با شمشیر می زنند.

حُذَیفة بن یمان، كه در آنجا بود، گفت: این پیش گویی گوارا باد بر سلمان و ایرانیانی كه راه ایمان و تقوا می پیمایند. رسول خدا(صلی الله علیه وآله)فرمود: اگر اسلام در لابه لای زمین گم شود، ایرانیان آن را می یابند و اگر اسلام در آسمان قرار گیرد، جز مردم ایران كسی به آن دست نیابد. ]امام باقر(علیه السلام) افزود:[ عمر با شنیدن این سخن، غمگین شد و برخاست و رفت.(6)

                                                                                                                               ادامه دارد...

                                                                                          سیدمحمّد شفیعی مازندرانی

پی‌نوشت‌ها:‏

1- محمّدبن اسماعیل بخارى، صحیح بخارى، بیروت، دارالفكر، 1401 ق، ج 6، ص 63 / مسلم بن حجّاج نیشابورى، صحیح مسلم، بیروت، دارالفكر، ج 4، ص 191.

2- فضل بن حسن طبرسى، پیشین / جلال الدین سیوطى، الدّرالمنثور، بیروت، دارالمعرفه، 1365 ق / جاراللّه زمخشرى، تفسیر كشاف، بیروت، دارالمعرفه / محمّد مصطفى مراغى، تفسیرالمراغى، چ دوم، بیروت، داراحیاء التراث العربى، 1985 م / سید قطب، فى ضلال القرآن / قرطبى، تفسیر القرطبى، بیروت، داراحیاء التراث العربى، 1405 ق، ذیل آیه 16 سوره فتح.

3- محمّدبن جریر طبرى، جامع البیان، ج 9و 10، ص 93 / سید محمود آلوسى بغدادى، روح المعانى، بیروت، داراحیاء التراث العربى، ج 10ـ12، ص 85.

4- فضل بن حسن طبرسى، پیشین، ج 3، ص 122 / محمّدبن حسن طوسى، التبیان، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، 1409 ق، ج 3، ص 352 / جاراللّه زمخشرى، پیشین، ج 1، ص 574.

5- جاراللّه زمخشرى، پیشین، ج 2، ص 43 / خواجه عبداللّه انصارى، كشف الاسرار و عدة الابرار، تهران، امیركبیر، 1363، ج 3، ص 418 / محمّد عبده، المنار / سید محمود آلوسى بغدادى، پیشین.

6- میرزا حسین نورى، نفس الرحمان، بیروت، مؤسسة الآفاق، 1411 ق، ص 48.

منبع:

فصلنامه معرفت ، شماره 96