نمی از یم المیزان

سوره بقره، آیه 184

"أَیَّاماً مَّعْدُودَتٍ فَمَن كانَ مِنكُم مَّرِیضاً أَوْ عَلى سفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ وَ عَلى الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَةٌ طعَامُ مِسكِینٍ فَمَن تَطوَّعَ خَیراً فَهُوَ خَیرٌ لَّهُ وَ أَن تَصومُوا خَیرٌ لَّكمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ"

ترجمه:

این روزهائى چند است پس هر كس از شما مریض و یا مسافر باشد باید ایامى دیگر بجاى آن روزه بگیرید و اما كسانى كه به هیچ وجه نمى توانند روزه بگیرند عوض روزه براى هر روز یك مسكین طعام دهند و اگر كسى عمل خیرى را داوطلبانه انجام دهد برایش بهتر است و اینكه روزه بگیرید برایتان خیر است اگر بناى عمل كردن دارید.

تفسیر:

مراد از ایام معدودات همان ماه رمضان خواهد بود.

بعضى از مفسرین گفته اند: "مراد از ایام معدودات روزه مستحبى سه روزدر هر ماه و روز عاشورا است" و بعضى دیگر گفته اند: "ایام البیض ‍ یعنى سیزده و چهارده و پانزدهم هر ماه، و نیز روزه عاشوراء است كه مسلمانان و رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) در این ایام روزه مى گرفتند، آنگاه آیه شریفه "شهر رمضان الذى انزل فیه القرآن "الخ نازل شد و روزه هاى چند روز نامبرده نسخ گردید و براى همیشه روزه رمضان واجب گشت ".

صاحبان این دو قول هر كدام به یك دسته روایات وارده از طرق اهل سنت و جماعت تمسك كرده اند، روایاتى كه صرفنظر از سند، در بین خود تعارض دارند، و بهمین جهت قابل اعتماد نیستند.

دلیل عمده اى كه ضعف این قول را روشن مى كند دو چیز است.

اول اینكه :

روزه همانطور كه دیگران هم گفته اند یك عبادت عمومى و همگانى است، و اگر منظور از آیه شریفه مورد بحث آن بوده باشد كه اینان گفتند، قطعا تاریخ آن را ضبط مى كرد، و دیگر اختلافى در ثبوتش ‍ پدید نمى آمد و بهمین دلیل نسخ آن نیز ثابت مى شد و كسى در آن اختلاف نمى كرد و مى بینیم كه اینطور نیست، و در هر دو قسمت اختلاف شدید هست .

استحباب روزه در روز عاشورا از بدعت هاى ابداعى بنى امیه است

علاوه بر اینكه ملحق شدن عاشورا به سه روز در هر ماه و وجوب یا استحباب روزه آن بعنوان یك عید از اعیاد اسلامى از بدعت هائى است كه بنى امیه (لعنهم الله) آن را ابداع كردند، بدین جهت ابداع كردند كه در آن روز در واقعه كربلا ذریه رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت او را از بین بردند، مردانشان را كشتند و زنان و ذرارى ایشان را به اسارت برده اموالشان را غارت كردند، و از خوشحالى و مسرت آن روز را مبارك شمرده، براى خود عید گرفتند، و روزه آنرا تشریع كردند تا از روزه گرفتن آن روز بركت بگیرند.

و باز بهمین منظور براى روزه آن روز فضائلى جعل كردند، و بركاتى تراشیدند، و احادیثى (به این مضمون كه عاشورا یكى از اعیاد اسلامى است، و بلكه از اعیاد عامة اى است كه حتى مشركین جاهلیت و یهود و نصارا هم از زمان بعثت موسى و عیسى آن را پاس مى دارند) جعل كردند، در حالیكه هیچ یك از این مضامین درست نیست، نه یهود عاشورا را عید مى دانسته و نه نصارا، و نه مردم جاهلیت و نه اسلام، چون عاشورا نه یك روز ملى بوده تا نظیر نوروز و مهرگان عید ملى و قومى بشود، و نیز در آن روز هیچ واقعه اى از قبیل فتح و پیروزى براى ملت اسلام اتفاق نیفتاده، تا نظیر مبعث و میلاد رسولخدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) روزى تاریخى براى اسلام باشد،و هیچ جهت دینى هم ندارد تا نظیر فطر و قربان عیدى دینى باشد، پس  عزت و احترامى كه بنى امیه براى عاشورا درست كرده اند عزتى است بدون جهت .

دلیل دوم:

بر ضعف این قول این است كه آیه سوم از آیات مورد بحث یعنى آیه : "شهر رمضان " الخ سیاقى دارد كه با نازل شدنش جداى از دو آیه دیگر نمى سازد، تا ناسخ آیه هاى قبل باشد؛ چون ظاهر سیاق این است كه جمله "شهر رمضان" خبر باشد براى مبتدائى كه حذف شده، و یا مبتدائى باشد براى خبرى كه حذف شده، كه توضیحش گذشت در نتیجه بیانى خواهد بود براى جمله :

"ایاما معدودات " و با در نظر گرفتن این معنا هر سه آیه كلام واحدى خواهد بود، كه غرض واحدى را دنبال مى كند، و آن عبارت است از واجب بودن روزه ماه رمضان .

و اما اینكه عبارت (شهر رمضان ) مبتداء و جمله "الذى انزل فیه القرآن " خبر آن باشد، هر چند نظریه اى است كه آیه شریفه را مستقل از ما قبل مى كند، و بنابر آن، آیه شریفه صلاحیت آن را دارد كه به تنهائى نازل شده باشد، لیكن صلاحیت آن را ندارد كه ناسخ آیه قبلش باشد، براى اینكه میان ناسخ و منسوخ باید منافاتى باشد، و میان این آیه و آیه قبلش هیچ منافاتى نیست، تا این ناسخ آن باشد با اینكه گفتیم در نسخ باید منافات و تباینى در بین باشد.

ضعیف تر از این قول، گفتار جمعى دیگر است، كه از كلماتشان بر مى آید كه خواسته اند بگویند آیه دوم یعنى آیه : "ایاما معدودات" الخ ناسخ آیه اول، یعنى آیه : "كتب علیكم الصیام " است ، به این بیان كه قبل از اسلام روزه بر نصارا نیز واجب بود، ولى نصارا در آن كم و زیاد كردند، تا بالاخره بر عدد پنجاه روز قرار گرفت، آنگاه خداى تعالى براى مسلمین روزه رمضان را تشریع كرد، پس رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) و مسلمانان در صدر اسلام و قبل از تشریع روزه رمضان همان روزه پنجاه روز مسیحیان را مى گرفتند، و آیه اول هم همین را تشریع كرده، مى فرماید شما مسلمانان نیز همان روزه مسیحیان را بگیرید، ولى آیه دوم وقتى نازل شد حكم آیه اول را نسخ كرد، چون فرمود روزه در چند روز معینى واجب است .

و وجه ضعیف تر بودن این قول از قول قبلى این است كه همه ایرادهائى كه به وجه قبلى وارد بود بر آن وارد است، علاوه بر اینكه متمم بودن آیه دومى براى اولى روشن تر از متمم بودن سومى براى دومى است، و نیز روایاتى كه این قائل قول خود را مستند به آنها كرده جعلى بودن و مخالفتش با قرآن و با سیاق آیه روشن تر از مخالفت روایات قول اول با آیه است.

---------------------------------------

پیوند به:

نمی از یم المیزان(2)

منبع:

ترجمه تفسیر المیزان جلد 2 صص10-11