مصاحبه با لئوناردو دی‌کاپریو
لئوناردو دی كاپریو هرگز بازیگری نبوده كه با استفاده از جایگاه خود به عنوان یك فرد مشهور برای ابراز نگرانی از گرم شدن جهان، خجالت بكشد. در حالی كه او همیشه در پی این بوده تا راه‌هایی برای تغییر شیوه رفتار مردم با كره زمین پیدا كند، این بار خود در سطحی دیگر دست به كار شده و برای ادامه فعالیت‌های سبز خود علاوه بر تهیه كنندگی یك فیلم مستند به نام «دقیقه 90» كه به لحاظ مدت در حد فیلم سینمایی است، كار روایت (نریشن) را نیز انجام داده در این فیلم به شكلی جسورانه تاثیرات مخربی كه انسان در طول سالیان بر روی كره زمین و محیط زیست داشته، نشان داده می‌شود. سایت سینمایی «كامینگ سون» در موقعیتی كه برای گفت‌وگو با این بازیگر درجه یك سینما داشته از او پرسیده چرا اینقدر به طرفداری از حفظ محیط زیست علاقه‌مند است و چرا برایش مهم است كه دیگران را تشویق كند كه با محیط زیست خود رفتار مهربانانه‌تری داشته باشند. متن گفت‌وگو را با این توضیح بخوانید كه «ساعت یازدهم» یا همان Eleventh Hour در زبان انگلیسی یك تركیب اصطلاحی است برای كاری كه در آخرین لحظه ممكن انجام می‌شود كه ما در زبان فارسی با تركیب «دقیقه 90» به آن اشاره می‌كنیم.
-چرا ساخت این فیلم برایتان خیلی مهم بود؟
این فیلم از خیلی نظر‌ها واقعا مثل فیلم‌های خانگی بود. این فیلم در نتیجه بحث‌ها و گفت‌وگو‌هایی كه درباره محیط زیست و رسانه‌ها داشتیم، ساخته شد. از طرفی نیاز به شنیدن حرفهای بعضی از بزرگ‌ترین كارشناسان و دوراندیشان حوزه حفظ محیط زیست كه در دوران ما فعالیت می‌كنند و اینكه بتوانند در مورد موضوعی كه زندگی خود را وقف آن كرده‌اند مستقیما و بدون مزاحمت كسی صحبت كنند، باعث شد ما به فكر ساختن این فیلم بیفتیم. اینها در واقع دلیل و انگیزه ما برای ساخت این فیلم بود، اینكه بتوانیم برای چند تا از اندیشمندان بزرگ این موقعیت را فراهم كنیم كه به عنوان پژوهشگران حیطه محیط زیست بصیرت‌هایی را در اختیار ما قرار بدهند.از ساخت چنین فیلمی‌چه سودی عایدتان می‌شود؟
منظورتان این است كه از طرفدار محیط زیست بودن سود مادی عاید من می‌شود؟ جواب دادن به این سئوال برای من سخت است چون نگاه من به این قضیه اینگونه نیست، من در سنین خیلی پایین بازیگر شدم، ولی برای طبیعت خیلی احترام قائل بودم، و به نظرم وقتی سنم كمتر بود یك نیمچه زیست‌شناس بودم. همیشه فیلم‌های مستند درباره كاهش فضا‌های سبز و از دست رفتن انواع حیوانات و لانه حیوانات در سرتاسر جهان را تماشا می‌كردم، و در سال‌هایی كه جوان‌تر بودم این فیلم‌ها تاثیر عاطفی خیلی شدیدی بر روی من می‌گذاشتند، بنابراین سال‌ها بعد تصمیم گرفتم كه بیشتر پیگیر این قضیه بشوم و در مورد مسائل بوم‌شناختی بیشتر تحقیق كنم و چیز‌های بیشتری یاد بگیرم. نهایتا نتیجه تلاش‌های من این شد كه حدود ده سال پیش سر از اتاقی در آوردم كه «ال گور» در آن بود; او برایم درباره تغییرات جوی و همچنین گرم شدن جهان و علمی‌كه در پس این مسئله قرار دارد، توضیح داد و اینكه چند دهه است كه در مورد این مسئله دارد تحقیق می‌كند، و همه اینها باعث شد كه من علاقه‌مند بشوم با صدای بلند افكارم را در مورد مسئله محیط زیست بیان كنم و به نظرم رسید كه با وجود این همه سیل و توفان‌های ویرانگر، در رسانه‌های گروهی به اندازه كافی به این مسائل پرداخته نشده است. بنابراین من تصمیم گرفتم فعالیت بیشتری در زمینه محیط زیست انجام بدهم و اینگونه شد كه با سازمان‌هایی مانند «گلوبال گرین» و NRDC همكاری كردم و در نتیجه فعالیتم در زمینه حفظ محیط زیست بیشتر شد. الان یقینا ذهن خیلی از مردم بیشتر از قبل درگیر مسئله گرم شدن جهان است و الان خیلی بیشتر از قبل درباره این مسئله صحبت می‌شود. خلاصه عضو این جنبش بودن هیجان خاصی دارد; این جنبش یقینا جنبش خاص نسل من و نسل بعدی است، به نظر من این جنبش بیشتر از هر جنبش دیگری در سال‌های اخیر جوانان را به هیجان آورده است چون این جنبش خیلی جهانی است، و عضوی از آن بودن خیلی هیجان انگیز است.
نكته جالب برای من در مورد این فیلم، ارتباط بین مصرف‌گرایی و محیط زیست بود; اینكه جوانان بخش عمده مصرف‌كنندگان را تشكیل می‌دهند و مصرف‌كنندگان فردا هستند; جوانان از چه راه‌هایی می‌توانند در شرایط فعلی تغییر ایجاد كنند؟
این مشكل خیلی بزرگی است، در واقعیت چگونه می‌توانیم كاری كنیم كه جلوی مصرف‌گرایی مردم را بگیریم؟ حرف فیلم ما این نیست، نكته اساسی این است كه آیا خیلی بهتر نبود اگر ما در دنیایی زندگی می‌كردیم كه چنین مسائلی دغدغه فكری ما نبود و اینكه كارخانه‌ها و دولت ما از انرژی خورشیدی و بادی استفاده می‌كردند و منابع انرژی جایگزین داشتیم، و اینكه همه اینها در تار و پود زندگی روزمره ما وجود داشت. و از این نظر اگر به این قائل باشیم كه شما بخواهید با دلار‌های توی جیبتان رای بدهید، باید بگویم كه بله، هربار كه چیزی می‌خرید در واقع دارید از شیوه عملكرد تجاری آن شركت بخصوص حمایت می‌كنید و با استفاده از یك اتومبیل دوگانه سوز و یا خرید یك كالای ارگانیك به نظرم دارید كاری می‌كنید كه آنها در بازار حضور فعال‌تری داشته باشند و تولید خود را بالا ببرند. آن شركت سرانجام رشد خواهد كرد و نكته اصلی هم در همین است. ما دوست داریم در دنیایی زندگی كنیم كه به چنین مسائلی فكر نكنیم.با توجه به تعداد فیلم‌های كوتاهی كه در این مستند وجود دارد آیا هرگز به فكر این نیفتادید كه یك سریال كوتاه مثلا برای كانال «دیسكاوری» بسازید؟
ما فعلا به این موضوع فكر نكرده‌ایم ولی این بزرگ‌ترین چالشی است كه ما در حین ساخت این فیلم پیش رو داشتیم... این نقل قولی است كه من همیشه به كار می‌برم، چون این اولین تجربه من در زمینه ساخت مستند بود، و وقتی ساعت‌های طولانی در اتاق تدوین می‌نشستم می‌گفتم: «وقتی فیلمی‌با روایت می‌سازی كارگردان آن فیلم خدا است، وقتی مستند می‌سازی خدا كارگردان آن است،» و در واقع همینطور هم شد. كارشناسانی كه در این فیلم اظهار نظر می‌كنند و حرف‌هایی كه می‌زنند فیلم ما و محتوای عاطفی و ساختار كل آن را سر و شكل داد، و در واقع راه را به ما نشان دادند. چیز‌هایی كه آنها می‌گفتند حقایق عیان و آشكار دنیایی هستند كه ما در آن زندگی می‌كنیم. نكته مهم برای ما كه سازنده این فیلم مستند بودیم این بود كه با وجود اظهارات علمی‌این كارشناسان بتوانیم فیلمی بسازیم كه بیننده عام به لحاظ عاطفی با آن درگیر شود، هدف ما این بود كه احساس تماشاگران با تماشای این فیلم اندكی تغییر كند یا اینكه اندكی انگیزه پیدا كنند كه برای محیط زیست كاری انجام بدهند، و این بزرگ‌ترین مشكل پیش روی ما بود. مشكل بزرگ برای ما این بود كه این همه اظهارنظر‌های علمی و پر و پیمان را برداری و در قالب یك فیلم یك ساعت و نیمه خلاصه كنی و امیدوار باشی كه برای تماشاگران الهام بخش باشد. بخش مربوط به فیلمسازی همین بود. ولی در هر حال پیرنگ كار را همین كارشناسان برای ما تعیین می‌كردند.
شما درباره مسئولیت شخصی افراد خیلی صحبت كرده‌اید; برای اینكه سبز زندگی كنید چه كار می‌كنید؟
من الان پنج، شش سال است كه اتومبیل دوگانه سوز می‌رانم. خانه‌ام هم طبق استاندارد‌های حفظ محیط زیست ساخته شده، روی سقف خانه‌ام صفحه انرژی خورشیدی دارم. به نظر من طرفداران حفظ محیط زیست و یا جنبش‌های طرفدار حفظ محیط زیست نمی‌خواهند به مردم بگویند كه چگونه زندگی كنند توجهی هم به وضع اقتصادی مردم نداشته باشند، چون همه كه نمی‌توانند صفحه انرژی خورشیدی روی سقف خانه‌شان نصب كنند. این در واقعیت وجود ندارد. نكته مهم این است كه مردم از نیرو‌های جهانی آگاه باشند و در انتخابات بعدی ریاست جمهوری آمریكا حواسشان باشد و پرس و جو كنند ببینند خط مشی محیط زیستی او چیست، و اینكه با دلار‌های توی جیبشان رای بدهند، و چنین مسائلی را مد نظر قرار بدهند، به نظر من مسئله اصلی همین است. البته كه فعالیت‌های شخصی اهمیت بسیار زیادی دارد، این مسائل باید وارد زندگی روزمره ما بشوند، من فكر نمی‌كنم تغییراتی كه ممكن است رخ بدهد تغییرات خیلی وسیع و بزرگی باشد.شما وقتی در مورد انرژی‌های حال حاضر صحبت می‌كنید، مردم كه شیوه‌های تجارت خود را تغییر نمی‌دهند، آیا شما تا به حال با مخالفت و یا برخورد منفی مواجه شده‌اید؟ مثل برخوردی كه در جشنواره فیلم كن با شما شد كه یك نفر گفت لئو سوار یك هواپیمای جت خصوصی می‌شود.
من مطمئنم كه چنین اتفاقی خواهد افتاد، و اگر فیلم ما به موفقیت دست پیدا كند این اتفاق به صورت حادتری رخ می‌دهد. ظاهرا این اتفاق به طور سیستماتیك رخ می‌دهد، و این شیوه‌ای برای منحرف كردن بحث از موضوع اصلی است. این اتفاقی است كه از قدیم و ندیم افتاده. همانطور كه ما در فیلم می‌گوییم، شما به جنبش‌هایی نگاه كنید كه اتفاق افتاده‌اند. همانطور كه ما در فیلم هم می‌گوییم، تغییر و تحول مستلزم گذشت سالیان بسیار بسیار زیادی است، جنبش‌های حقوق مدنی، جنبش‌های صلح، این جنبش‌ها زمان بسیار زیادی برده‌اند تا به ثمر نشستند. طبق گفته كارشناسان، متاسفانه ما باید فعالیت جنبش سبز را همین الان آغاز كنیم، ما باید از تكنولوژی‌های امروز استفاده كنیم. تا آنجا كه در توان ما هست... همه چیز باید با اراده مردم به دست بیاید.آیا به نظر شما در‌هالیوود فیلم‌های سبز بیشتری باید ساخته شود؟
اگر ساخته شود كه عالی است; من یقینا یكی از طرفداران این مسئله هستم. من می‌دانم كه سیستم هالیوود برای ساخت فیلم، مقدار بسیار زیادی ضایعات تولید می‌كند. همه اینها بخشی از جنبشی است كه ما داریم در مورد آن صحبت می‌كنیم، از‌هالیوود گرفته تا هر چیزی كه در این كشور [آمریكا] تولید می‌شود، یكی از مهمترین نقل قول‌های این فیلم همین است: «ما باید مثل هر چیز دیگری همه چیز را یك بار دیگر احیا كنیم.» شما می‌توانید به این قضیه به عنوان یك چیز هیجان‌انگیز و یا غم‌انگیز و افسردگی آور نگاه كنید، سخت است كه كاری كنی كه بعضی از این اتفاقات رخ بدهد، واقعا سخت است. وقتی شركت‌ها در مسیر خودشان قرار داشته باشند، انجام دادن خیلی از این كار‌ها سخت است، ولی من آمادگی این كار‌ها را دارم.
در انتخابات سال آینده برای چه كسی می‌خواهید مبارزات تبلیغاتی انجام بدهید؟
فعلا نمی‌توانم حقیقت را به شما بگویم. من باید ببینم كه نامزد‌ها خط مشی محیط زیستی خود را خیلی شفاف و واضح اعلام كنند به طوری كه برای من الهام بخش باشد، و من فكر می‌كنم كه زمان خیلی زیادی باقی مانده، و هنوز منتظرم كه سئوال‌های مناسب از نامزد‌ها پرسیده شود، و نامزد‌ها هم جواب‌های خیلی ملموس و مشخص در مورد برنامه‌های زیست محیطی خود بدهند و فقط به دادن شعار‌های كلی اكتفا نكنند; من به دنبال این هستم كه واقعیت‌های زمخت را بشنوم. بنابراین من فعلا بین زمین و آسمان هستم و نمی‌دانم برنامه‌های آینده‌ام چیست. من البته در دوره قبل از جان كری حمایت كردم و به 14 ایالت مختلف رفتم تا حمایتم از كری را اعلام كنم، چون به نظر من او برنامه‌های زیست محیطی بسیار خوبی داشت، ولی من هنوز باید از برنامه‌های محیط زیستی نامزد‌ها باخبر شوم.فیلم «دقیقه 90» انتقاد بسیار تند و تیزی از وضعیت جامعه ما است; در حین ساخت این فیلم آیا هرگز پیش آمد كه بخواهید دنیای خودتان را به زیر سئوال ببرید; آیا هرگز پیش آمد كه بخواهید بازیگری را كنار بگذارید؟
می‌دانید، من فكر می‌كنم كه من اگر بازیگر نبودم ساخت این فیلم هرگز میسر نمی‌شد. من یك طرفدار حفظ محیط زیست هستم و وقت و انرژی بسیار زیادی را صرف این كار كرده‌ام تا پیامم را به گوش همه برسانم. من امیدوارم كسانی كه كار‌های قبلی من را دیده‌اند و همینطور نسل جوان‌تر به صرف حضور من در این فیلم بروند و این فیلم را تماشا كنند، و این در واقع نقشی است كه من در این فیلم بازی كرده‌ام، به هر حال این كاری بوده كه من چند سال برایش زحمت كشیده‌ام و از فكر خیلی‌ها برای ساخت آن استفاده كرده‌ام. من به بازیگری خود ادامه خواهم داد و امیدوارم باز هم از این جور فیلم‌ها بسازم، و فیلم‌های مستندی كار كنم كه مخاطبان بیشتری را به خود جلب كند. نكته جالب در مورد كلمه طرفدار حفظ محیط زیست كاربرد منفی آن در سال‌های دور است كه به هیپی‌های برشتوك‌خور و درخت‌بغل‌كن گفته می‌شد كه ول می‌پرخیدند و سمبل صلح را همه جا با خود داشتند و نشان همه می‌دادند و این به نظر من بار معنایی منفی دارد چون هیچ طرفدار محیط زیستی امروزه اینگونه زندگی نمی‌كند. این یك جنبش بسیار بزرگ و جهانی است كه همه مرز‌های فرهنگی را در می‌نوردد; این جنبش باید دورترین نقاط را در بر بگیرد و همه ما را متحد كند. و من اعتقاد دارم كه حتی با وجود افراد شكاك و كسانی كه به مسائلی چون گرم شدن جهان اعتقادی ندارند به نظر من چگونه می‌توان بر سر یك سری مسائل اتفاق نظر نداشت؟ مثلا چه كسی هست كه نخواهد هوای تمیزتر و آب تمیزتر داشته باشد؟ اینها حقوق اساسی انسان‌ها هستند و موضوع و جنبشی جهانی است كه همه ما باید بخشی از آن باشیم. فیلم شما یك فیلم اتحادیه‌ای نیست، چرا؟سه نفر توی اتاق تدوین كار می‌كردند. شاید بعضی از تصاویر بصری این فیلم گیج‌كننده باشد، این فیلم متشكل از چندین فیلم كوتاه است، ما از آن عوامل مستندساز نداشتیم كه به آفریقا بروند و از آن تصاویر تماشایی بگیرند، تمام تصاویر این فیلم در اتاق تدوین در كنار هم قرار گرفته‌اند و سهم من از سرمایه‌گذاری برای این فیلم به طور كلی صرف سازمان‌های غیرانتفاعی می‌شود. این فیلم از این جهت فیلم متفاوتی است. ما از آن عوامل حرفهای آنچنانی نداشتیم. یك عده همكار بودند كه با دوربین‌های معمولی در گاراژ خانه مادرم با دیگران مصاحبه می‌كردند!
