بقیة الله یعنی چه؟
عده ای بر این باورند که مراد از « بقیة اللَّه » در آیه شریفه « بقیة اللَّه خیر لكم ان كنتم مؤمنین» حضرت مهدى (عج) است. ممکن است این سوال مطرح شود که مگرامام زمان (عج) در زمان رسولاللَّه(صلىاللَّهعلیهوآله) وجود داشتند و شناختى از آن حضرت بوده كه چنین آیهاى نازل شده است.
باید گفت اولا این آیه از فرمایشات حضرت شعیب(علیهالسلام) خطاب به قوم خود است. ثانیا آن چه درباره نسبت آیه با امام مهدى (عج) وجود دارد و باعث شهرت آن در محافل و منابر نسبت به آن حضرت شده است، بحث انطباق مفهومى آیه و تطبیق یكى از مصادیق آیه بر فردى است كه با تفسیر آیه سازگار است.
زیرا «بقیه» به معناى باقى مانده است و مراد از آن سودى است كه به فروشنده مىرسد، یعنى آن چه بعد از پایان معامله برایش باقى مىماند و آن را در در راه حوائج خود خرج مىكند. و مراد آیه این است كه سودى كه از طرف خدا براى شما باقى مانده و خدا از طریق فطرت خودتان شما را بدان راهنمایى كرده، اگر مؤمن باشید، براى شما بهتر از مالى است كه از راه كمفروشى و كم كردن پیمانه و ترازو تصاحب مىكنید.
تفسیر نمونه، با عبارت گویاترى «بقیةاللَّه» را چنین معنا كرده است:
هر موجود نافعى از طرف خداوند كه براى بشر باقى مانده و مایه خیر و سعادت او گردد، «بقیةاللَّه» محسوب مىشود.
[1] از این رو، امام زمان(علیهالسلام) كه وجود شریفشان مایه بیشترین خیر و بركت براى جامعه بشرى است، یكى از بهترین مصادیق این آیه مباركه است. به قول یكى از قرآنپژوهان معاصر، از آن جا كه آیههاى قرآن داراى مفاهیم جامع هستند و در عصرهاى بعد مىتوانند بر مصداقهاى كلىتر و وسیعتر تطابق داشته باشند، این آیه با امام زمان (عج) كه روشنترین مصداق، «بقیةاللَّه» است، مطابقت مىكند.
براى كاملتر شدن پاسخ، خوب است به نظر یكى از دانشمندان اهل سنت نیز توجه نمایید. شبلنجى دانشمند شافعى، روایتى را نقل كردهاند كه «هنگامى كه (مهدى) قیام كند، بر كعبه تكیه زند و 313 تن از پیروانش نزد او گرد آیند. پس اولین چیزى كه مىگوید، این آیه است: «بقیةاللَّه خیر لكم ان كنتم مؤمنین». سپس مىفرماید: منم «بقیةاللَّه» و خلیفه او و حجت خدا بر شما. پس از آن، كسى بر آن حضرت سلام نمىكند، مگر این كه مىگوید: «السلام علیك یا بقیة اللَّه فى ارضه»؛ سلام بر تو اى باقى گذارده خدا در زمینش.[2]
بنابراین، گر چه مفاد این آیه، از سخنان حضرت شعیب(علیهالسلام) خطاب به قوم خود است، اما مصداق اكمل آن، وجود شریف حضرت صاحب الامر(عج) است.
پیوند به:
پى نوشت:
[1]. تفسیر نمونه، ج 9، ص 204.
[2]. ملامحسن فیض كاشانى، تفسیر صافى، ج 2، ص 468.
منبع:
ماهنامه یاس، شماره2، با تصرف
