تبیان، دستیار زندگی

قضاوت در ایران

تاریخچه‌ی قوه قضاییه

یکی از سه قوه‌ی حکومت جمهوری اسلامی ایران قوه قضائیه است که ریاست آن، برخلاف دو قوه‌ی دیگر؛ با حکم مستقیم مقام معظم رهبری منصوب می‌شود.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
قوه قضاییه
با انقلاب اسلامی ایران در سال 57 ساختار سیاسی برخی از ارگان ها به طور کامل تغییر یافت که یکی از این ساختارها عدالت خانه ها و مبحث قضاوت بود، در این مطلب سعی بر این داریم که نگاهی کوتاه به دوره های مختلف قوه قضاییه و تاثیرش بر شرایط جامعه را بررسی کنیم.

طبق اصل یک صد پنجاه و ششم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران می باید قوه‌ای است مستقل که پشتیبان حقوق فردی و اجتماعی و مسئول تحقق بخشیدن به عدالت در ایران است، باشد.

دوره ی ریاست قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران پنج ساله است که دوره ی دوم هم ریاست قوه می تواند به دستور رهبری ابقا شوند، که آیت الله آقایان هاشمی شاهرودی و آملی لاریجانی دوره های ده ساله را بر مسند ریاست قوه قضائیه داشته اند.

وظایف این قوه بسیار حایز اهمییت است، برابری، عدالت، رسیدگی به شکایت، پایمال نشدن حق مظلوم توسط ظالمان و مهمترین مسوولیت استقلال و عدم فرمایشی بودن قضاوت خانه ارکان یک جامعه ی سلامت را تشکیل می دهد که مسوولیت تمامی این وظایف به عهده ی قوه قضاییه است.

دکتر بهشتی در هفتم تیر ماه 1360 در پی انفجاری در دفتر حزب جمهوری اسلامی که توسط سازمان مجاهدین خلق ایران سازماندهی شده بود، ترور شد.



قوانینی که برای قوه قضاییه در منشور قانون اساسی ذکر شده است به شرح زیر است: 
1. رسیدگی و صدور حکم در مورد تظلمات، تعدیات، شکایات، حل و فصل دعاوی و رفع خصومات و اخذ تصمیم و اقدام لازم در آن قسمت از امور حسبیه که قانون
معین می‌کند.
2. احیای حقوق عامه و گسترش عدل و آزادیهای مشروع
3. نظارت بر حسن اجرای قوانین
4. کشف جرم و تعقیب و مجازات و تعزیر مجرمین و اجرای حدود و مقررات مدون جزایی اسلام
5. اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین

وظایف ریاست قوه قضایی بر اساس سه اصل است که برگرفته شده از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است: 

1. ایجاد تشکیلات لازم در دادگستری به تناسب مسوولیت‌های اصل 156 قانون اساسی (مانند دیوان عالی کشور، دادستان کل کشور )
2. تعیین لوایح قضایی متناسب با جمهوری اسلامی
3. استخدام قضات عادل و شایسته و عزل و نصب آنها و تغییر محل مأموریت و تعیین مشاغل و ترفیع آنان و مانند اینها از امور اداری، طبق قانون.

محل استقرار ریاست قوه قضاییه کاخ دادگستری است که این بنا در دوران حکومت رضاخان تاسیس گردیده و متعلق به  قوه قضاییه است. 

بیش از 35 سال از تاسیس قوه قضاییه می گذرد و تا به امروز 5 رییس قوه مسوولیت این مجموعه ی قضایی را عهده دار بوده است. قبل از تاسیس و نهادن این قانون مبنی بر قوه قضایی دوران کوتاهی بعد از انقلاب اسلامی دیوان عالی کشور مسوولیت قضایی کشور را به عهده داشت، در فاصله کوتاهی قوه قضاییه تاسیس شد و با تاسیس این قوه ریاست این نهاد قضایی را شهید مظلوم دکتر بهشتی با حکم مستقیم امام خمینی به عهده گرفت. شهید بهشتی با علم کامل به حکم قضا دوران طلایی را برای این نهاد باقی گذاشتند و با شهادت شهید بهشتی رد هفتم تیرماه سال 1360 آیت الله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی دو دوره ی چهار ساله با دستور مستقیم امام خمینی ریاست قوه قضایی را عهده دار شدند.  

با رحلت امام خمینی در سال 1368 دوره ی ریاست قوه قضاییه پنج ساله شد و از تاریخ ۲۴ مرداد ۱۳۶۸ تا ۲۳ مرداد ۱۳۷۸   آیت الله محمد یزدی با حکم مستقیم آیت الله خامنه ای ریاست قوه قضاییه را عهده دار شد. بعد از ایشان دو دوره آیت الله هاشمی شاهرودی و آیت الله لاریجانی آملی این ریاست را پذیرفتند و در حال حاضر ریاست این قوه بر عهده آیت الله لاریجانی آملی است.