برادران امام رضا(ع) را بیشتر بشناسیم/ جسدی که سالیان سال سالم ماند

 
یکی از موضوعاتی که توجه مسلمانان مخصوصاً شیعیان را همیشه معطوف به خود کرده است، امامزادگان و زیارت آن ها می باشد. مراد از امامزاده، فرزند یا فرزندزادگان ائمه اطهار (علیهم السلام) است که در عرف به محل دفن آنها، نیز امامزاده گفته می شود.

در روایات زیادی از پیامبر اکرم (ص) و ائمه طاهرین (ع) رسیده است که اولاد و فرزندان پیامبر (ص) را اکرام کنید.(1) پیامبر اکرم (ص) فرمودند: "کسی که اولاد مرا اکرام کند به تحقیق مرا اکرام کرده است".(2)

در این بین اسامی بسیار زیادی از امامزادگان در شهرها و روستاهای مختلف شنیده می شود که تعدادی از آن ها به شکل جعلی بوده و بسیاری نیز سند موثق دارند. از این باب است که مرحوم محدث قمی (ره) در این باره معتقد است: اولاً باید نسب امامزاده معلوم باشد یعنی در کتب مربوط به این فن نسبت او با یکی از امام ها روشن شده باشد. ثانیاً علاوه بر انتساب به امام باید جلالت، خوبی و تقرب او به خدا از نظر تاریخ و رجال ثابت باشد. هر جا که این دو موضوع جمع شد رعایت احترام آنان لازم و زیارتشان ثواب زیادی دارد.

در بیانی نیز داریم که امام رضا (علیه السلام) فرمودند: "نظر کردن به فرزندان ما عبادت است". شخصی از آن حضرت پرسید: آیا نگاه کردن به آن دسته از فرزندان شما که امام هستند عبادت است؟ حضرت فرمودند: "بلکه نگاه کردن به تمام فرزندان پیامبر (ص) عبادت است، مادامی که از راه و روش آن حضرت جدا نشده باشند و به گناهان آلوده نشده باشند."(3)

در بین امامزادگان دو امامزاده صاحب نامی که برادر یکدیگر نیز هستند وجود دارد که در بین مردم معروف بوده و جایگاه ارزشمندی دارند؛ دو فرزند امام موسی کاظم و برادران امام رضا (ع)؛ یکی احمد‌بن‌موسی‌بن‌جعفر ملقب به شاهچراغ،  که در زمان خلافت مأمون به ایران سفر کرد و با شنیدن خبر شهادت امام رضا (ع)، در شیراز ماند و در همان‌جا به شهادت رسید.

دیگری حضرت صالح ابن موسی الکاظم (ع) که بنا بر قول مشهور و با استناد به کتب " ریاض الانساب" "کنز الانساب"، " ناسخ التواریخ"، "حیاة الامام موسی بن جعفر(ع)" و بسیاری دیگر از کتب تاریخی  فرزند بلافصل  امام موسی الکاظم (ع) و برادر امام علی بن موسی الرضاء (ع) به شمار می ‌رود.

امامزاده صالح (ع) از جمله سادات عالی رتبه و از امامزادگان صحیح النسبی است که بعد از شنیدن خبر ولیعهدی امام رضا (ع) و در اواخر قرن دوم از عراق به سمت ایران کوچ کرد.

امامزاده‌ای که به دست خود قرآن نوشته است

حضرت سید امیر احمد ملقب به شاهچراغ و سیدالسادات الاعاظم فرزند بزرگوار امام موسی بن جعفر (ع) و برادر امام علی ابن موسی الرضا (ع) است. مقام معظم رهبری حضرت آیت ا...خامنه ای در توصیف جایگاه رفیع حضرت شاهچراغ (ع) فرمودند: شخصیت برجسته‏ جناب احمدبن‏ موسى در میان امامزادگان شناخته‏ شده‏ خاندان پیغمبر، جزو برجستگان محسوب مى ‏شود. درباره‏ وی اینگونه نوشته‏ اند که: "و کان احمدبن موسی کریماً جلیلاً وَرَعاً و کان ابوالحسن الرضا(ع) یُحِبُّه و یُقَدِّمه"؛ مردى بخشنده، کریم، با ورع و داراى جلالت، مقام و منزلت بود و پدرش - حضرت موسى‏ بن‏ جعفر - این بزرگوار را بر فرزندان و خویشاوندان دیگر خود مقدم مى ‏داشت و به او محبت ویژه‏ اى داشت. (4) در پیامی نیز داریم که آیت الله مکارم شیرازی، احمد بن موسی(ع) مایه افتخار سرزمین فارس معرفی کرده اند.

علی بن موسی (ع) امام من است

مورخان گزارش داده‏ اند که پس از شهادت امام کاظم(ع)، مردم مدینه به لحاظ شخصیتی که احمد داشت، به در خانه او رفته و با وی بیعت کردند و او پیشاپیش جمعیت به مسجد پیغمبر رفت و خطبه‏ ای خواند و به مردم گفت: "ای کسانی که با من بیعت نموده ‏اید! بدانید که من خودم با برادرم علی (علی بن موسی الرضا) بیعت کرده ام و او واجب الاطاعة است. بر من و شما است که از او اطاعت کنیم". سپس از منبر پایین آمده و به اتفاق همه مردم به در خانه برادرش رفته و با حضرت بیعت کردند.

جسدی که سالیان سال سالم مانده بود

ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ و ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺘﻘﺪم و ﻣﺘﺄﺧﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح ﺣﺎل و زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ اﻟﺴﻼم ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ، آﺷﮑﺎر ﺷﺪن مدﻓﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻮﺳــﯽ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ اﻟﺴــﻼم را در ﻋﻬــﺪ اﻣﯿﺮ ﻣﻘﺮب اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ ﺑﺪر ﺑﯿﻦ ﺳﺎل ﻫﺎی 326 تا 856 ﻣﯽ داﻧﻨﺪ.

ﺷــﯿﺮازﻧﺎﻣﻪ زرﮐﻮب ﺷــﯿﺮازی (ﺗﺄﻟﯿــﻒ ﺑﻪ ﺳــﺎل 467ه.ق) از ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺄﺧﺬﻫﺎﯾﯽ اﺳــﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻗﺒﺮ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ السلام را در ﻋﻬﺪ اﻣﯿﺮ ﻣﻘﺮب اﻟﺪﯾﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ ﺑﺪر ﺛﺒﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ. ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺟﻨﯿﺪ ﺷﯿﺮازی، ﻫﯿﭻ ﮐﺲ از ﻣﺤﻞ ﺷﻬﺎدت اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻮﺳــﯽ ﻋلیه اﻟﺴﻼم آﮔﺎه ﻧﺒﻮد ﺗﺎ زﻣﺎن ﻣﻘﺮب الدین مسعود بن ﺑــﺪر ﮐــﻪ وی ﻗﺒﺮ آن ﺣﻀﺮت را ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﺮ آن ﮔﻨﺒﺪی ﺳــﺎﺧﺖ. درﺑﺎره اﯾﻨﮑﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺸﻬﺪ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ ﻋلیه اﻟﺴﻼم ﮐﺸﻒ ﺷﺪه، ﺟﻨﯿﺪ ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ آﮔﺎﻫﯽ ﻧﻤﯽ دﻫﺪ.

وی در ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺟﺴــﺪ ﻣﺒﺎرک آن ﺣﻀﺮت ﻣﯽ اﻓﺰاﯾﺪ، "ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت را روﯾﺖ ﮐﺮدﻧﺪ، رﻧﮓ ﻣﺒﺎرک وی ﺑﺮﻧﮕﺸــﺘﻪ و ﻫﯿﭻ ﺗﻐﯿﯿﺮی در ﺑﺪن آن ﺣﻀﺮت دﯾﺪه ﻧﺸﺪه و ﮐﻔﻦ وی ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺗﺎزه ﻣﺎﻧﺪه و از روی اﻧﮕﺸــﺘﺮی وی ﮐــﻪ ﻋﺒﺎرت «اﻟﻌﺰه اﷲ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ» ﺑﺮ آن ﻧﻘﺶ ﺑﻮد".

و اما امامزاده صالح

آخرین فرزند پسری که برای امام موسی بن جعفر نام برده شده، جناب صالح بن موسی است که به صفت شجاعت مشهور بوده است. او نیز در شجره نامه امام کاظم جای دارد و فرزند بلافصل ایشان است. در تجریش وفات یافته است و قبر او زیارتگاه همگان است و بنایی بر مزار شریف ایشان ساخته شده است.(5)

در کتاب کنز الانساب دربارهٔ نسب امامزاده صالح آمده‌است: «امامزاده صالح فرزند امام موسی کاظم است؛ که به شهرری آمده و در تجریش ایشان را به قتل رسانده‌اند.» در زیارت‌نامه وی نیز بدین موضوع اشاره شده‌است. همچنین کتیبه قدیمی ای که در گذشته بر سردر ورودی رواق نصب بوده‌است، این نکته را مورد تأکید قرار می‌دهد. گفته شده‌ است که فرزندان وی نیز به‌ همراه او به ری آمده‌اند و بدین‌جهت برخی بقعه‌ها در تهران به ایشان منصوب است.(6)

رفع مشکل مالی به دست امامزاده صالح

حسن حبیبی دركه ای كه از قدیمی های شمیران است و خانواده اش نسل در نسل اهل شمیران بوده اند. او از كودكی به آستان مقدس امامزاده صالح می آمده كرامات بیشماری از ایشان دیده است، اما موردی كه هنوز هم با یادآوری آن اشك هایش سرازیر می شود مربوط به مشكلی است كه چندین سال قبل برایش پیش آمد. او می گوید:

مشكل مالی شدیدی پیدا كرده بودم و آه در بساط نداشتم از طرفی هم بدهكار بودم و باید بدهی ام را می پرداختم، چند بار از طلبكارم مهلت گرفتم و باز پول جور نشد. تا این كه یك روز چهارشنبه به طلبكارم قول دادم شنبه صبح اول وقت پول را پرداخت كنم، تا روز جمعه هیچ خبری نشد، من بلند شدم لباس پوشیدم و به خانمم گفتم كه می روم زیارت، وقتی از خانه بیرون می آمدم فقط 470تومان پول داشتم با دل شكسته ولی امیدوار به حرم حضرت صالح ابن موسی الكاظم علیه السلام آمدم.

حدود اذان ظهر بود كه رسیدم. نماز خواندم و بعد هم نماز حضرت موسی ابن جعفر علیهماالسلام را خواندم و با زبان خودمانی شروع كردم به راز و نیاز، و مشكلم را گفتم و به آقا عرض كردم كه برای شنبه صبح اول وقت قول داده ام، شما به من كمك كن كه مشكلم حل شود و بتوانم سر قولم بمانم.

وقتی از حرم می آمدم بیرون بسیار سبك شده بودم و آرامش عجیبی داشتم. به خانه آمدم و ساعت 12 شب یكی از آشنایانی كه من به هیچ عنوان مشكل مالی ام را با او در میان نگذاشته بودم، تلفن كرد و گفت: شما پول احتیاج داشتی چرا به من نگفتی؟ من یك مبلغی پول دارم اگر بیشتر لازم داری بگو .

وقتی این خبر را به من داد خیلی منقلب شدم، گفتم: آقاجان ما از كرم شما خیلی شنیده ایم، خیلی دیده ایم، و حالا هم با تمام وجودحس كردیم. من به شما گفتم شنبه اول وقت و شما در اولین ساعات صبح شنبه پول را به من رساندید. حبیبی در حالی كه اشك می ریخت گفت: افتخار بالاتر از این می شود كه اربابی صدای نوكرش را بشنود.(7)

---

پی نوشت:
1- مستدرک الوسائل، ج 12، ص 376
2- همان
3- وسائل الشیعه، ج 12، ص 311
4- فرازی از سخنان مقام معظم رهبری، اردیبهشت سال1387
5- کتاب حیات الامام موسی بن جعفر(ع)؛ نوشته باقر قرشی
6- «امامزاده صالح». وبگاه امامزاده‌ها. بازبینی‌شده در ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۴
7- به نقل از پایگاه اطلاع رسانی آستان مقدس حرم امامزاده صالح بن موسی الکاظم علیه السلام.

منابع:
- بیانات مقام معظم رهبری؛  اردیبهشت سال 1387
- پایگاه اطلاع رسانی حضرت شاهچراغ
- سایت حوزه
- خبرگزاری صدا و سیما
- پایگاه اطلاع رسانی آستان مقدس حرم امامزاده صالح بن موسی الکاظم علیه السلام.