چند راهکار برای سلامتی
توصیه هایی برای کنترل دیابت و چربی خون
بهترین شكل مصرف نان، استفاده از نان سبوس دار آن است و بهترین گزینه ها استفاده از نان سنگک و نان جو است.
مادر من خانمی چهل ساله هستند که دیابت و فشار خون بالا دارند و همچنین کلسترول خونشان هم بالاست. لطفا بفرمایید مصرف چه مواد غذایی برای ایشان مفید است؟
باید مادرتان تحت مراقبت پزشک قرار بگیرند و وزن شان را کنترل کنند. حتما ورزش روزانه داشته باشند و توصیه های زیر را رعایت کنند و از مصرف غذاهای فرآوری شده و کنسرو ها خودداری کرده و از نمک در غذاها استفاده نکنند.توصیه های زیر هم برای کنترل دیابت و هم چربی خون مفید است:
1- استفاده از فیبرهاى محلول، زمان لازم براى جذب قند خون را افزایش داده و از افزایش ناگهانى قند خون پس از مصرف وعده غذایى جلوگیرى مى كند. منابع غنی از فیبر محلول عبارتند از : سیب، مرکبات مثل پرتقال، لیمو و گریپ فروت، توت فرنگی و غلات سبوس دار .2- مصرف سیب زمینى، هویج، آردهاى سفید و جوانه گندم آرد ممنوع است.
3- تا جایی که ممکن است از مصرف كربوهیدرات هاى ساده (قند، شكر، شیرینى، مربا، آرد سفید، ژله، آب نبات و...) پرهیز کنید و بیشتر كربوهیدرات های پیچیده را مصرف کنید، البته این بدان معنا نیست كه هرگز قند مصرف نكنید بلكه به این دلیل محدود كردن آن توصیه مى شود كه از نظر تغذیه اى فاقد ارزش است . بنابراین سعى کنید كه نه تنها شما، بلكه تمام افراد خانواده شما به حذف آن از رژیم غذایى بیندیشند.
4- بهترین شكل مصرف نان، استفاده از نان سبوس دار آن است و بهترین گزینه ها استفاده از نان سنگک و نان جو است.
5- از مصرف چربى زیاد باید پرهیز كنید.
6- كباب كردن، بخارپز كردن و روش هاى پخت سریع را بر سرخ كردن در روغن ارجحیت بدهید. آب گوشت را بعد از پخت، سرد كنید و چربى سطح آنها را گرفته و سپس مصرف نمائید.
7- خوردن ماهى ممكن است احتمال ابتلا به دیابت نوع دوم را 50 درصد کاهش دهد، یعنى اشخاصى كه در رژیم غذایى آنها ماهى وجود دارد، حدود 50 درصد كمتر از آنهایى كه ماهى نمى خورند احتمال ابتلا به ناراحتى عدم تحمل قند را دارند.
8 - پیاز و سیر، پیاز ممكن است با تاثیر بر سوخت و ساز گلوكز در كبد و یا افزایش سطح انسولین و افزایش اثر كیفى انسولین براى كاهش قند خون مفید باشد.
9- كلم بروكلى از سبزى هاى بسیار مفید است كه منبع غنى كروم است و به تنظیم قند خون در محدوده مطلوب بسیار كمک مى كند. حتى در مواردى مصرف كروم نیاز استفاده از قرص ها را برطرف كرده است. جو نیز از نظر كروم غنى است. از دیگر مواد غذایى حاوى كروم مى توان به مغزها، قارچ خوراكى، سبوس غلات، ریواس و مخمر اشاره كرد.
10- لبنیات مصرفى شما باید از نوع كم چرب باشد.
تا جایی که ممکن است از مصرف كربوهیدرات هاى ساده (قند، شكر، شیرینى، مربا، آرد سفید، ژله، آب نبات و...) پرهیز کنید و بیشتر كربوهیدرات های پیچیده را مصرف کنید.
11- ویتامین C در سبزیجات و میوه های تازه و بیشتر در مرکبات ( پرتقال، گریپ فروت، انواع لیمو و نارنگی )، کیوی، انواع توت، گوجه فرنگی، فلفل دلمه ای، هندوانه، طالبی، توت فرنگی، سیب زمینی و سبزیجات برگ سبز موجود است. بهترین منبع ویتامین E آجیل و روغن های گیاهی مثل روغن جوانه گندم، آفتابگردان، بادام، گردو، فندق، ذرت و زیتون است. بتاكاروتن ( پیش ساز ویتامین A ) در میوه هاى رنگى به خصوص زرد و نارنجى و سبزى هاى سبز تیره وجود دارد؛ مثل سیب زمینی شیرین، هویج ، اسفناج، کدو حلوایی، طالبی، زرد آلو، کلم بروکلی، گریپ فروت قرمز.
پس میوه ها و سبزى های خام ( اگر مشكل گوارشى ندارید ) بهتر از انواع پخته آنها و انواع پخته بهتر از انواع منجمد و بخارپزى كه بخار آن خارج مى شود یا آب آن دور ریخته مى شود، است.
12- خوردن میوه ها با پوست باعث افزایش تدریجى قند خون مى شود و مصرف میوه هاى بسیار شیرین را ممنوع و یا بسیار كاهش دهید؛ مثل موز، انجیر، خربزه، انگور شیرین و... .
13- برخى از ادویه ها فعالیت انسولین را تشدید مى كنند. تحقیقات ثابت مى كند كه مصرف دارچین، میخک، زردچوبه (براى پیشگیرى از گرفتگى عروق و آلزایمر نیز مفید است) و برگ بو، فعالیت انسولین را تا سه برابر افزایش مى دهند.
14- تخم شنبلیله حاوى ماده ای به نام " گالاكتومانان " است که از دیرباز در ایران و سایر كشورهاى مشرق زمین براى كنترل دیابت مورد استفاده قرار می گرفته است.
15- مصرف 8-7 لیوان آب در روز را به شما توصیه مى كنم.
16- به خود عادت دهید كه برچسب تمام مواد غذایى را قبل از مصرف بخوانید. ممكن است تعجب كنید كه بسیارى از غذاهاى حاوى شیرین كننده هاى مصنوعى كم كالرى مثل دسرهاى رژیمى، نوشابه ها و ... اغلب دارای نشاسته و سایر قند ها، چربى ها و پروتئین ها نیز هستند كه این مواد كالرى زیادى دارند و موجب افزایش قند خون مى شوند. همچنین به موضوع كم چربى یا بدون چربى نیز توجه كنید. اغلب به این محصولات موادی به عنوان حجم دهنده افزوده مى شود، مثل مالتو دكسترین، و پلى دكستروز در محصولاتى مانند ماست بدون قند و بستنى كم چربى، كه بر میزان قند خون تاثیر دارند.
17- غذایى كه آهسته تر هضم مى شود، قند را آهسته تر وارد خون کرده و آن را خیلی افزایش نمی دهد. غذایى كه به صورت قطعات بزرگتر باشد، خیلى آهسته تر از غذاهاى نرم ( پوره شده) هضم مى شوند. غذاى پخته سریع تر از غذاى خام هضم مى شود و غذایى كه رطوبت داشته باشد، خیلى سریع تر از غذاى خشک ( ذرت بوداده در برابر آب پز ) هضم مى شود.
18- سعى كنید تخم مرغ مصرفى شما بیشتر از سه عدد در هفته نباشد، ولی مصرف سفیده تخم مرغ به شرط آنکه كاملاً پخته باشد اشکالی ندارد. البته در صورت بروز رنگ زرد در پوست بیماران مبتلا به دیابت ( گزانتوكرومى ) مصرف تخم مرغ را محدود مى كنند.
19- با توجه به تاكید فراوان در مورد کاهش مصرف نمک در این بیماران، توصیه مى شود نمكدان را سر سفره نیاورید. برچسب ماده غذایى را از نظر مقدار نمک بخوانید و براى طعم دهى به غذاها از چاشنى هاى سالم استفاده كنید. پنیرها را در آب بگذارید و مصرف مواد غذایى فرآورى شده نظیر سوسیس و كالباس را بسیار محدود یا حذف كنید.
20- سایر سبزی های مفید برای این بیماران شامل: مرزه، كلم، كدو سبز، شلغم و تره است.
21- مصرف میوه هایى مثل توت فرنگى ، خرما ( البته با احتیاط )، گلابى ، گیلاس و سیب به خصوص با پوست را فراموش نكنید.
22- سویا ماده غذایى مفید و موثرى است كه علاوه بر قند خون، بر چربى هاى خون هم اثر شگفت انگیزى دارد . پس از مصرف آن غافل نشوید.
23- در حبوبات مصرف عدس براى این بیماران را توصیه مى كنم. ولى در مصرف لوبیا بهتر است كه جانب احتیاط را رعایت كنند.
24- براى پیشگیرى از ابتلا به دیابت نوع اول ( وابسته به انسولین ) توصیه مى شود كه حداقل تا یک سالگى از دادن لبنیات به نوزاد خوددارى كنید. توجیه کارشناسان تغذیه این است كه حتى الامكان نباید به نوزاد شیرگاو داد، مخصوصاً اگر سابقه ارثى ابتلا به این بیمارى در خانواده آنها وجود داشته باشد.
25- مهمترین نكته در مورد افراد مبتلا به دیابت نوع اول این است كه باید یک میان وعده در پیک ( اوج ) اثر انسولین مصرف کنند ، زیرا به فاصله 45-30 دقیقه بعد از مصرف انسولین، قند خون افت خواهد کرد كه با علامت ضعف خود را نشان مى دهد. از این رو مصرف یک میان وعده مثل نان و پنیر، یک لیوان شیر یا یک عدد میوه را به آنها توصیه مى كنم.
- اكثر كارشناسان تغذیه، برای اینگونه بیماران رژیمى را توصیه مى كنند كه براى پیشگیرى از بیمارى هاى قلب و عروق هم كارآمد است و در آن چربى به خصوص چربى حیوانى خیلى محدود مى شود و مقدار مواد کربوهیدراتی نیز کم است، ولی مواد غذایى سرشار از فیبر ، مثل حبوبات و سبزیجات ، دانه هاى غلات كامل ( سبوس دار ) و مغزها در این رژیم وجود دارد .
در نهایت متعادل نگه داشتن وزن، نرمش و ورزش (حداقل سه بار در هفته و هر بار 20 دقیقه ) به موازات اجرای رژیم غذایى مناسب و توجه خاص به پیاده روى روزانه، برای تامین آرامش اعصاب بسیار توصیه مى شود.
منبع: پرسش و پاسخ های عمومی مشاوره تغذیه مرکز مشاوره تبیان
