تبیان، دستیار زندگی

تاریخچه‌ی حمل و نقل در ایران

مهندسان فرانسوی و ماشین‌های دودی در تهران

ناصرالدین شاه در سال 1250 و در پی سفرهای مختلف به فرنگ، تحت تاثیر پیشرفت و صنعت کشورهای دیگر قرار گرفت و بعد از بازگشت به ایران از پیشنهادهای کشورهای پیشرفته برای همکاری در ایران استقبال گسترده‌ای کرد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخچه ماشین
 
تاریخ حمل و نقل ایران تا صد سال گذشته با استفاده از طریق حیوانات، درشکه و گاری‌ سپری شد. روشی که زمان زیادی را از بین می‎برد وحمل و نقل را با دشواری‌های فراوانی همراه کرده بود. از این رو؛ حکومت همیشه در فکر وسایل مناسب برای ایاب و ذهاب مردم در مسیرهای شهری و غیرشهری بود، تا این که ناصرالدین شاه در سال 1250 در سفرهایش تحت تاثیر پیشرفت و صنعت کشورهای دیگر قرار گرفت و  بعد از بازگشت به ایران از پیشنهادهای کشورهای پیشرفته برای همکاری در ایران استقبال کرد.

اولین خط راه آهن ایران بین تهران و شهر ری ایجاد شد و مورد بهره‌برداری قرار گرفت و بـرای ‌ اولین بار قطارهای بخاری با عنوان ماشین‌دودی در مسیر تهران-شهر ری دایر شد.

"در سال ۱۲۵۷ شـرکت راه‌آهن و تراموای ایران را تأسیس کردند و ماشین‌هایی که در دارالخلافه به آن ماشین دودی می‌گفتند به راه انداختند. طـول این راه‌آهن ۷٫۸ کیلومتر بود و دارای یک خط فرعی به طول ۵٫۶ کیلومتر به طرف مـعدن سنگ بود. بدین‌ترتیب، بـواتال شـرکت راه‌آهن و تراموای ایران را با سرمایه‌ای معادل ۵ میلیون فرانک تشکیل داد و خیلی زود مقدمات کارها را فراهم کرد و قرار شد که لوکوموتیو و ۲۰ واگن بود در بروکسل ساخته و به صورت قطعات مجزا وارد ایران کنند. پس از چند ماه، مـاشین آماده و از طریق خارطوم و بادکوبه وارد کشور شد و از آنجا به تهران رسید. در فرایند شکل‌گیری این خط آهن حدود شصت کارگر ایرانی و چهار کارمند اروپایی فعالیت داشتند." 

به نقل از عـبد اللّه مـستوفی، تمام مردم برای تماشای این وسیلهٔ عجیب یک‌بار به حضرت عبدالعظیم رفتند و حتی تصنیف‌های مختلفی هم برای رفـتن بـه ایـن سفر کوتاه زیارتی-تماشایی ساخته بودند که بر سر زبـان‌ها بود و بچه‌ها در کوچه می‌خواندند.


نزدیک به ده سال طول کشید این قطارها کارشان را آغاز کنند، فرانسوی‌ها؛ پیشبرد این پروژه را بر عهده داشتند و به ناصرالدین شاه قول قطارهایی را داده بودند که در اروپا از آنها استفاده می شود. هنگامی که ناصرالدین شاه برای جشن آغازین شروع به کار قطار در تهران از قصرش به میدان قیام آمده بود، سفرهای اروپایی اش برای او تداعی می کرد و بسیار خوشحال بود که این صنعت را وارد ایران کرده است.

"و سرانجام در سال ۱۲۶۵ خط آهن ماشین‌دودی بـا حـضور ناصرالدین شاه افتتاح شد، وقتی که ناصرالدین شاه بر کالسکهٔ طلایی و سلطنتی خود از عمارت ارگ جدا می‌شد و به سمت میدان قیام که ایستگاه ماشین‌دودی در آن بنا شده بود می‌رفت، لذت تـرن‌سواری در شـهر تفلیس را به یاد آورد. او خوشحال بود که در تهران ترن به کار افتاده و مردم هم می‌توانند به یمن وجود او از صناعات جدید بهره‌مند شوند. زمانی که او بر سنگفرش میدان قیام قدم گـذاشت، جـماعت بسیاری از مردم را دید که به دیدن این هیولای عجیب آمده‌اند، برای اولین بار او با هراس برآمده از جمعیت همگام شد و پا به واگن گذاشت."
 
ماشین دودی یا همان ترن دودی، چون به سفارش شاهان ساخته شده بود قسمت بزرگتر آن مربوط به شاه بود. با آن که این قطار را فرانسوی‌ها ساخته بودند اما فرق بین شاه و توده‌ی مردم را در قطار مشخص کرده بودند!


قسمت های ماشین‌دودی 

۱-لوکوموتیو یا ماشین‌خانه برای هدایت قطار
۲- واگن شاهی به طول ده متر دارای آبدارخانه شاهی (واگن مخصوص شاهان قاجار)
۳-واگن مخصوص رجال طـراز اول
۴-واگن وزرا و علمای طراز او
۵-واگن به طول ۷ متر، اختصاص به زنان داشت.
۶- هشت واگن به مردها تعلق داشت.
۷-هشت واگن مخصوص بار و کالای تجارتی بود.

سرانجام این قطار جای خودش را به ماشین های کوچک و اتوبوس ها در تهران داد ، و امروزه وسیله ای نمایشی در ایستگاه مترو حرم حضرت عبدالعظیم قرار دارد.

پی نوشت:
تاریخ حمل و نقل در ایران، سایت برترین ها