تبیان، دستیار زندگی

بانک و بانکداری تحفه غربی‌ها نیست

آلمان چگونه با "تحریم ربا" اقتصاد خود را نجات داد؟

تعابیری مانند "تحریم ربا" ربطی به مسلمان بودن یا نبودن افراد ندارد. حتی بسیاری از کشورهای غیر اسلامی تحریم ربا را تجربه کرده و به رشد بسیار بالایی دست یافته اند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

بانک


امروزه همه انسان ها به نوعی ناگزیر از ارتباط با بانک ها هستند؛ اما بسیار دیده می شود که بانک ها از این اعتماد مردم سوء استفاده می کنند و صرفا به فکر انباشت سرمایه هستند. از این جهت بسیاری از کشور ها به آسیب شناسی این مسئله پرداخته اند و در کشور های اسلامی نیز بحث بانکداری اسلامی مطرح شده است. 

آیا نظام اقتصاد اسلامی داریم؟

بزرگانی مانند شهید صدر بر لزوم بنیان‌گذاری نظام اقتصاد اسلام در جامعه تاکید می کنند و عقیده دارند که پس از آن دانش و علم و اقتصاد شکل می گیرد و علم اقتصاد اسلامی به وجود می آید و ما باید نظام اقتصادی را پیاده کنیم. برخی نیز معتقدند ما چنین علمی نداریم، حتی با تعبیر اقتصاد اسلامی نیز مخالفند؛ چراکه اقتصادی که در اسلام مطرح می شود را امضای شارع نسبت به احکام عقلایی بشر می دانند که مخصوص به اسلام نیست و هر انسانی بدون آنکه دین بگوید می تواند به آن دست پیدا کند.

یکی از اشتباهات رایج در بین کارشناسان بانکی کشور و عامه مردم آن است که بانکداری بدون ربا را معادل بانکداری اسلامی می‌پندارند؛


نکته قابل توجه این است که بانکداری با پسوند اسلامی زمانی می تواند محقق شود که ما نظام منسجم و مدون اسلامی را استخراج کنیم و گرنه شاید بهتر باشد از تعابیری همچون "بانکداری بدون بهره" استفاده کنیم، چراکه بدون نظام‌سازی در اقتصاد اسلامی استفاده از عبارت بانکداری اسلامی لغو خواهد بود.

ضرورت تشکیل بانک اسلامی

بی شک بانک اسلامی ضرورت دارد و این بخشی از جامعه سازی در ایران است.  همانگونه که امام خمینی در پاسخ عده‌ای که می گفتند مگر می شود سیاست اسلامی داشت، ثابت کرد سیاست اسلامی نه تنها ممکن، بلکه واجب است. بانک نیز که حکمران عرصه پولی مردم است، ضرورت اسلامی بودنش مشخص است. پیشینه تاریخی اینگونه مسائل در تاریخ انقلاب قابل مشاهده است. در حکومت اسلامی مشکلاتی وجود دارد، اما این دلیل نمی شود که بگوییم ذات بانک غیر قابل اسلامی شدن باشد. این پاک کردن صورت مسئله است.


مولفه های بانکداری اسلامی

یکی از اشتباهات رایج در بین کارشناسان بانکی کشور و عامه مردم آن است که بانکداری بدون ربا را معادل بانکداری اسلامی می‌پندارند؛ حال آن‌که بانکداری بدون ربا تنها بخشی مهم از بانکداری اسلامی است و نه همه آن. برای آن‌که به تفاوت بانکداری اسلامی و بانکداری بدون ربا پی ببریم بایستی به این نکته مهم توجه کنیم که توصیه و رهنمودهای اسلام در زمینه اقتصاد مالی محصور و منحصر به حذف ربا نیست و مباحثی فراتر از این را شامل می‌شود.

دستورالعمل هایی همچون توزیع عادلانه تسهیلات و خدمات بانکی بین بخش‌ها و اقشار مختلف جامعه، تعیین عادلانه نرخ‌های سود تسهیلات و سپرده‌ها متناسب با شرایط اقتصادی جامعه، تقید به موازین اخلاقی همچون صداقت، شفافیت، امانت‌داری، انضباط و نظم، وفای به تعهدات و پیمان‌ها، مسئولیت‌پذیری، پاسخگویی و قانون‌گرایی، رعایت حقوق مشتریان و حفظ احترام و کرامت آنان، صیانت از اسرار مشتریان، رعایت حقوق کارمندان و مدیران بانکی و برقراری نظام عادلانه ارتقاء و دستمزد و پاداش برای آنان، رعایت حقوق سهامداران بانکی

بانکداری اسلامی گفتمانی فرادینی

در آموزه های اقتصادی اسلام، شرط مسلمان بودن برای همه درجات لازم نیست. درجات والایی در آموزه های اقتصاد اسلامی مطرح است که آن نقطه کمالش اصطلاحا مشروط به مسلمان بودن است. اما تعابیری مانند تحریم ربا ربطی به مسلمان بودن یا نبودن افراد ندارد. حتی بسیاری از کشور های غیر اسلامی تحریم ربا را تجربه کرده اند و به رشدهای بسیار بالایی رسیده اند.

واقع مطلب این است که صنعت بانکداری از غرب متولد نشده بلکه در شرق و در چین و در هند و بعد در ایران باستان شکل گرفته است


برای مثال دویست سال پیش در آلمان شخصی به نام گزل که الان هم کتاب هایش موجود است، مکتبی به نام اقتصاد بدون بهره بنیان نهاد و موجب رشد بسیار بالایی در آلمان شد و صنایع مادر این کشور در آن زمان شکل گرفتند به گونه ای که حتی جنگ جهانی هم نتوانست بر آن تاثیر گذار باشد. اصل شکوفایی آلمان به همان دوران باز می گردد. در نظریه او نه تنها بهره ای به پول تعلق نمی گرفت، بلکه از پول راکد مالیات نیز گرفته می شد.

بانک مخصوص غرب نیست

واقع مطلب این است که صنعت بانکداری از غرب متولد نشده بلکه در شرق و در چین و در هند و بعد در ایران باستان شکل گرفته است و سپس به کشور های اروپایی رفته و رشد و توسعه یافته است.بنابراین صنعت بانکداری هم در صدر اسلام بوده و هم از شرق پدید آمده است گذشته از این صنعت بانکداری عبارت است از معاملاتی که در این صنعت رخ می دهد و ساختمان بانک مورد نظر نیست.

البته صنعت بانک شناخته شده نه با فقه سازگاری دارد و نه چندان تحفه قابل دفاعی است که بتوانیم از آن دفاع کنیم؛ چراکه تجربه اش واقعا تجربه خوبی نیست. در حال حاضر کشور هایی مانند آرژانتین ، کشور های آمریکای لاتین و کشورهای آفریقایی به وسیله بانکداری غربی به روزگاری افتاده اند که اصطلاحا اگر کل کشور را بفروشند باز به بانک‌های کشور های غربی مقروض اند.



منبع:
- یادداشت "بانک اسلامی، متولی خلق اعتبار در جامعه اسلامی" به قلم عادل پیغامی که در شماره ششم مجله رسائل منتشر شده است.
-مصاحبه حجت الاسلام محمود لطیف که با عنوان "صنعت بانک داری در غرب متولد نشده است" در شماره ششم مقاله رسائل منتشر شده است.
-یادداشت "تفاوت بانکداری بدون ربا و بانکداری اسلامی" به نقل از خبرگزاری ایکنا
مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.